انتخاب فیلم «خورشید» ساخته مجید مجیدی به عنوان نماینده امسال سینمای ایران در جوایز اسکار ۲۰۲۱ بار دیگر موضوع علاقه و اشتیاق فیلمسازان نزدیک به حکومت جمهوری اسلامی ایران را به شرکت در مراسمی که از نمادهای فرهنگ آمریکا محسوب می‌شود، برجسته کرد.
مجید مجیدی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین فیلمسازان نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود که در دیدارهای مختلف با او حضور پیدا می‌کند و علی خامنه‌ای نیز از آثارش تمجید کرده و حتی یک بار سرصحنه فیلم‌برداری یکی از فیلم‌هایش (فیلم «محمد رسول‌الله») حاضر شده است.
این برای ششمین بار است که فیلمی از مجید مجیدی به عنوان نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار معرفی می‌شود. از فیلم «بچه‌های آسمان» به بعد، هر فیلمی که مجیدی ساخته به جز فیلم «بید مجنون»، به عنوان نماینده ایران به اسکار معرفی شده است.
از سال ۱۳۷۳ که تصمیم گرفته شد از ایران فیلم به اسکار معرفی شود، سهم سینماگرانی که از نظر دیدگاه و آثارشان مدافع و معتقد به نظام جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شوند، در معرفی آثارشان به اسکار قابل توجه است.
به جز مجید مجیدی با شش بار انتخاب فیلم‌هایش، رضا میرکریمی با دو بار («خیلی دور، خیلی نزدیک» و «امروز»)، نرگس آبیار («نفس»)، رسول ملاقلی‌پور («میم مثل مادر») و مهدی نادری («بدرود بغداد») هر کدام با یک بار انتخاب، دیگر سینماگران نزدیک به حکومت محسوب می‌شوند که اثری از آنها به اسکار معرفی شده است.
انتخاب فیلم‌های این سینماگران وقتی شکل معنی‌داری به خود می‌گیرد که سهم فیلمسازان جریان روشنفکری، مستقل و منتقد ایران در اسکار بررسی شود. از عباس کیارستمی باوجود همه موفقیت‌های بین‌المللی‌اش فقط یک بار ( فیلم «زیر درختان زیتون» در سال ۱۳۷۳) به اسکار معرفی شد. جعفر پناهی هم فقط یک بار این شانس را پیدا کرد تا با «بادکنک سفید» به اسکار معرفی شود. اما به دنبال تصویب قانون معروف به داماتو در کنگره آمریکا، این فیلم با تصمیم مسئولان وزارت ارشاد به اسکار معرفی نشد.
هیچ فیلمی از ساخته‌های محمد رسول‌اف و رخشان بنی‌اعتماد هم تاکنون به اسکار معرفی نشده است. تنها استثنا در این زمینه اصغر فرهادی است که چهار فیلم از او («درباره الی»، «جدایی نادر از سیمین»، «گذشته»، «فروشنده») برای شرکت در اسکار معرفی شده است و دو بار هم موفقی به دریافت این جایزه برای فیلم‌های «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» شده است.
در تاریخ معرفی فیلم ایرانی برای آکادمی اسکار، اتفاقاتی که در اواسط دهه ۷۰ افتاد، جالب توجه است. در آن مقطع دو فیلمساز برآمده از نهاد انقلابی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی که استکبار ستیزی از شعارهای اصلی آن است، برای رفتن به اسکار آمریکایی با یکدیگر درگیری پیدا کردند.
در آن مقطع دو فیلم «گبه» ساخته محسن مخملباف و «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی برای حضور در اسکار با یکدیگر رقابت کردند. پس از فراز و نشیب زیاد، انتخاب نهایی کمیته تشکیل شده در خانه سینما فیلم «گبه» بود اما مجید مجیدی و گروهی از سینماگران و رسانه‌های نزدیک به رهبر به این انتخاب اعتراض کردند. نتیجه اعتراضشان، تعلیق رأی اولیه کمیته بود.
به دنبال این تصمیم محسن مخملباف نامه تند و اعتراض‌‌آمیزی خطاب به مسئولان سینمایی نوشت. در واکنش به نامه مخملباف، مجید مجیدی، دوست و همکار پیشینش که با یکدیگر فیلم‌هایی چون «بایکوت» را ساخته بودند، نامه‌ای برای هیئت مدیره خانه سینما نوشت و در آن از «جو سازی»، «شانتاژ»، «قلدرمنشی» و «مظلوم نمایی» سازندگان فیلم «گبه» صحبت کرد.
در نهایت فضای خاص آن مقطع تحت تأثیر پیروزی محمد خاتمی به سود محسن مخملباف تمام شد و «گبه» به آکادمی اسکار معرفی شد. اما سازندگان «بچه‌های آسمان» از خواسته خود دست برنداشتند. به این ترتیب در اقدامی کم‌سابقه، این فیلم که دو سال از ساختش گذشته بود در سال بعد به اسکار معرفی شد.
راهیابی «بچه‌های آسمان» به فهرست پنج فیلم نهایی بخش بهترین فیلم خارجی زبان اسکار باعث شد تا در تحلیل‌ها دست بالا و حقانیت مجیدی در این نزاع میان فیلمسازان انقلابی تعبیر شود. هرچند آن نامزدی مرتبط با تحولات سیاسی آن سال‌ها در تلاش آمریکا برای نزدیکی به ایران ارزیابی شد.
در سال‌های اخیر حضور در جشنواره‌ها و مجامع سینمایی بین‌المللی به عنوان امتیاز و اتفاق مهمی برای محصولات سینمایی ارزیابی شده است و حتی فیلمسازان نزدیک به حاکمیت به دنبال نمایش فیلم‌هایشان در جشنواره‌های خارجی هستند.
این در حالی است که پیشتر برخی نظریه‌پردازان فرهنگی نزدیک به حکومت، جشنواره‌های سینمایی بین‌المللی را ابزاری برای تأثیرگذاری کشورهای خارجی بر امور فرهنگی کشور ارزیابی می‌کردند و حتی برخی از آنها منتقد حضور فیلم‌های ایرانی در این جشنواره‌ها بودند.
با وجود این نظرات امسال در جریان انتخاب نماینده امسال سینمای ایران برای معرفی به اسکار، علاوه بر فیلم «خورشید»، فیلم «درخت گردو» که ساخته فیلمساز دیگری نزدیک به حاکمیت است، در میان سه نامزد نهایی قرار داشت. این فیلم ساخته تازه محمدحسین مهدویان است که سابقه ساخت فیلم‌هایی چون «ایستاده در غبار»، «لاتاری» و دو فیلم «ماجرای نیمروز» با مضامین امنیتی و نظامی موردنظر حکومت را دارد.
فهرست نامزدهای نهایی اسکار ۲۰۲۱ روز ۱۵ مارس، ۲۵ اسفند، اعلام می‌شود.
چند نکته درباره فیلم‌های معرفی‌شده از ایران به اسکار
- مجید مجیدی با ۵ بار معرفی صدرنشین است. از «بچه‌های آسمان» به بعد هر چه ساخته به جز «بید مجنون» به عنوان نماینده ایران معرفی شده است.
- اصغر فرهادی با ۴ بار معرفی دوم است. از «درباره الی» به بعد هر چه ساخته، به جز «همه می‌دانند» به عنوان نماینده ایران به اسکار معرفی شده است.
- بهمن قبادی و رضا میرکریمی هم دو بار فیلم‌هایشان به اسکار معرفی شده است. «زمانی برای مستی اسب‌ها» و «لاکپشت‌ها هم پرواز می‌کنند» برای قبادی و «خیلی دور، خیلی نزدیک» و «امروز» برای میرکریمی.
- از عباس کیارستمی با وجود همه موفقیت‌های بین‌المللی‌اش فقط یک بار «زیر درختان زیتون» به اسکار معرفی شد.
- جعفر پناهی فقط یک بار این شانس را داشت تا با «بادکنک سفید» به اسکار معرفی شود. همه فیلم‌های بعدی‌اش با وجود موفقیت‌های زیاد از ایران به اسکار معرفی نشدند.
- محسن مخملباف هم یک بار با فیلم «گبه» به اسکار معرفی شد. بر سر این انتخاب اما حاشیه‌ها و اختلافات گسترده‌ای پیش آمد. مدافعان حکومت به دنبال معرفی «بچه‌های آسمان» بودند. سال بعدش این فیلم انتخاب شد و در نخستین سال‌های ریاست جمهوری محمد خاتمی جزو پنج نامزد نهایی قرار گرفت.
- یکی از عجیب‌ترین اتفاقات در سال ۲۰۱۲ افتاد و ایران با وجود گرفتن اسکار در سال قبلش به بهانه اعمال تحریم‌های آمریکا، فیلمی به اسکار معرفی نکرد.
- سال ۲۰۱۰ هم فیلم ضعیف «بدرود بغداد» به صرف پرداختن به موضوع حضور نظامی آمریکا در عراق به اسکار معرفی شد.
- از میان فیلمسازان زن، نرگس آبیار تنها فیلمسازی است که اثر داستانی بلندی از او «نفس» به اسکار معرفی شده است.
- تاکنون هیچ فیلمی از رخشان بنی‌اعتماد به اسکار معرفی نشده است.
- تاکنون هیچ فیلمی از محمد رسول‌اف به اسکار معرفی نشده است.
