سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، که اخبار مربوط به نقض حقوق بشر در مناطق کردنشین ایران را پوشش می‌دهد، می‌گوید در طول سالجاری میلادی ۵۲ کولبر کرد کشته شده‌اند که ۴ نفر از آنها زیر ۱۸ سال بوده‌اند.
بر اساس این گزارش، در طول این مدت، در جریان تیراندازی نیروهای مرزی، ۱۶۳ کولبر نیز زخمی شده‌اند و از مجموع ۱۴۰ تیراندازی منجر به مرگ یا کشته شدن کولبران، ۱۳۴ مورد توسط نیروهای مسلح ایران رخ داده و ۶ مورد نیز توسط نیروهای مسلح ترکیه و عراق انجام شده است.
وضعیت کولبران در طول سال‌های گذشته به یک معضل حقوق‌بشری تبدیل شده است. مقام‌های جمهوری اسلامی کولبری را نوعی قاچاق کالا می‌دانند، اما بسیاری از منتقدان و کنشگران، با اشاره به فقر، بیکاری گسترده و نابرابری‌های موجود، کولبری را تنها راه «زنده ماندن» گروهی از شهروندان توصیف می‌کنند.
طرح ساماندهی کولبری اواخر فروردین امسال در مجلس اعلام وصول شد، اما تاکنون خبری از بررسی و تصویب آن منتشر نشده است.
سازمان حقوق بشری هه‌نگاو همچنین در گزارش خود گفته است در طول سالجاری میلادی، بیش از ۶۰۰ شهروند نیز بازداشت شده‌اند که بازداشت اغلب آنها به اتهام همکاری با احزاب کرد بوده است و ۱۳ شهروند کرد نیز «در مرزهای کُردستان با شلیک مستقیم نیروهای مسلح ایران کشته» شده‌اند. این سازمان به علت شلیک به این شهروندان اشاره نکرده است.
بخش دیگری از این گزارش به اعدام حیدر قربانی، فعال سیاسی، اختصاص دارد که روز ۲۸ آذر ۱۴۰۰ در زندان سنندج اعدام شد.
حکم اعدام این زندانی مرداد سال ۹۹ صادر شده بود و در ماه‌های گذشته فعالان حقوق بشر با اشاره به شکنجه و اخذ اعترافات اجباری از این زندانی، بارها درباره احتمال اجرای این حکم هشدار داده بودند.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است که در سالجاری میلادی «١٨ زندانی در زندان‌های کُردستان جانشان را از دست داده‌اند که ۱۰ مورد آنها زیر شکنجه جان باخته‌اند».
در ماه‌های گذشته، نهادهای حقوق بشری گزارش‌هایی در این زمینه منتشر کرده بودند. از جمله اواخر شهریور امسال گزارش شد که اسعد رامین و داوود رحیمی در حین بازداشت با شلیک گلوله زخمی شده و پس از انتقال به بازداشتگاه، زیر شکنجه نیروهای اطلاعات سپاه ارومیه جان باخته‌اند.
آبان امسال نیز شبکه حقوق بشر کردستان گزارش مفصلی درباره زندان‌های «مخفی» تحت نظر وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه در شهرهای ارومیه، سنندج و کرمانشاه منتشر کرد و از رایج بودن شکنجه‌های شدید و تجاوز در این زندان‌ها خبر داد.
در این گزارش به نقل از شاهدان عینی از وجود بازداشتگاه «مشهور به سلول قبر» در زندان ارومیه خبر داده شده که «صرفا در زمان شکنجه به کار گرفته می‌شود» و گفته شده که برخی زندانیان به علت شدت ضرب و شتم «بیهوش شده‌اند».
فعالان سیاسی کرد به این نهاد حقوق بشری گفته‌اند که در زندان‌های وابسته به اطلاعات سپاه با شکنجه‌هایی چون «وصل کردن وزنه به بیضه‌ها»، آویزان شدن به سقف برای ساعات طولانی، اعدام نمایشی و تهدید به تجاوز به همسر و دیگر اعضای خانواده مواجه شده‌اند.
سازمان حقوق بشری هه‌نگاو همچنین می‌گوید در طول این مدت همچنین «دستکم ۴۴ شهروند کُرد» به دلایلی چون قتل عمد و اتهامات مربوط به مواد مخدر اعدام شده‌اند که یک نفر از آنها کودک مجرم بوده است و حکم اعدام او در زمانی که نوجوان بود، صادر شده بود.
ایران تنها کشوری است که اعدام کودک-مجرمان در آن اجرا می‌شود و در مجموع پس از چین رتبه دوم اعدام را در جهان دارد.
