«در این لحظه که این سطور را می‌نویسم، مردم ایران با شهامتی تحسین‌برانگیز بار دیگر علیه رژیم ملاها شورش کرده‌اند. این زنان ایرانی هستند که پس از ضرب و شتم یکی از آن‌ها توسط پلیس اخلاق [گشت ارشاد]، ابتکار عمل را به دست گرفته‌اند. فقط تصور این‌که چنین حکومتی هنوز هم می‌تواند در قرن بیست‌ویکم وجود داشته باشد، مرا به لرزه می‌اندازد.»
این جملاتی از کتاب حجیم و حدوداً ۵۵۰ صفحه‌ای «دوران مبارزات» نوشتهٔ نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور پیشین فرانسه، است که به‌تازگی در فرانسه منتشر شده و بار دیگر نام این سیاستمدار را به صدر اخبار رسانه‌ها کشانده است.
آقای سارکوزی ۶۸ ساله از سال ۱۹۹۴ تا کنون ۱۲ عنوان کتاب منتشر کرده است، اما اثر جدیدش در ادامهٔ دو کتاب «سوداها» (۲۰۱۹) و «دوران طوفان‌ها» (۲۰۲۰) و سومین جلد از سه‌گانهٔ خاطرات دوران ریاست‌جمهوری اوست.
خود او مقدمهٔ کتاب «دوران مبارزات» را این‌گونه آغاز می‌کند: «می‌خواستم دست خواننده را بگیرم و کاری کنم که این سال‌ها را در الیزه طوری زندگی کند که انگار در تمام این رویدادها همراه من بوده است.»
نیکلا سارکوزی در فاصلهٔ سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ ششمین رئیس‌جمهور «جمهوری پنجم» (دوران پس از جنگ جهانی دوم) فرانسه بود.
پرخواننده، اما جنجال‌برانگیز
گرچه این سیاستمدار پیش از مشاغل دولتی به کار وکالت مشغول بود، اما فعالیت سیاسی را از همان روزهای آغاز جوانی خود، در میانه دهه ۱۹۷۰، با عضویت در احزاب فرانسه آغاز کرد.
با این حال، آشنایی سارکوزی با حقوق و قوانین موجب نشد که او پس از دوران ریاست‌جمهوری‌اش گرفتار چندین پروندهٔ قضایی علیه خود نشود. معروف‌ترین این پرونده‌ها، ماجرای جنجالی کمک مالی قذافی، دیکتاتور پیشین لیبی، به کارزار انتخاباتی سارکوزی در سال ۲۰۰۷ است.
سارکوزی به‌دلیل موضع‌گیری‌ها و اظهارات و نوع شخصیتش، همیشه، حتی در سال‌های اخیر که عملاً در نوعی بازنشستگی سیاسی به سر برده، در مرکز توجه رسانه‌ها و افکار عمومی قرار داشته است.
به همین دلیل، کتاب‌های او هم معمولاً پرفروش است. پس از آن‌که کتاب «سوداها» در فهرست پرفروش‌های سال ۲۰۱۹ فرانسه قرار گرفت، کتاب «دوران طوفان‌ها» هم فقط در چند هفتهٔ اول حدود ۲۵۰ هزار نسخه فروش رفت.
اکنون نیز پیش‌بینی می‌شود که کتاب «دوران مبارزات» فروش بالایی داشته باشد. ضمن آن‌که کتاب سارکوزی فقط کتاب یک رئیس‌جمهور بازنشسته نیست، بلکه او هنوز در عرصهٔ سیاسی فرانسه از جمله در اردوگاه راست میانهٔ این کشور نفوذ دارد و به‌ویژه روابطش با دولتمردان کنونی و حتی امانوئل مکرون نسبتا گرم است.
با این حال، اما طعم شیرین فروش کتاب جدید برای سارکوزی با تلخی انتقادها از او به‌دلیل اظهاراتش دربارهٔ اوکراین همراه بوده است.
در مصاحبهٔ مفصلی که اخیراً روزنامهٔ فیگارو با رئیس‌جمهور پیشین فرانسه به‌‌مناسبت این کتاب انجام داد، اظهارات او دربارهٔ جنگ اوکراین موجی از واکنش‌ها را برانگیخت. سارکوزی در آن مصاحبه گفت که اوکراین «حد فاصل میان غرب و شرق است» و باید «بی‌طرف» بماند. او حتی به‌عنوان پیشنهاد گفت که به جای پیوستن اوکراین به ناتو، «یک توافق بین‌المللی» می‌تواند «تضمین‌های امنیتی بسیار قوی برای محافظت از این کشور در برابر هرگونه خطر تجاوز جدید ارائه کند».
اما جنجالی‌ترین بخش سخنانش مربوط به شبه‌جزیرهٔ کریمه و آن بخش از سرزمین‌های اوکراین بود که ارتش روسیه اشغال کرده است.
سارکوزی مدعی شد که «هرگونه عقب‌نشینی [روسیه از این سرزمین‌ها] توهم است» و از نظر او «یک همه‌پرسی غیرقابل مناقشه» باید تکلیف این مناطق را روشن کند.
نگاه سارکوزی به رهبران جهان
«خلیج فارس همیشه برای من موضوع کنجکاوی شدید بوده است. به‌ندرت می‌توان در محیطی این چنین باریک (خلیج فارس در عریض‌ترین جای خود فقط حدود سیصد کیلومتر عرض دارد) کشورهایی را یافت که متفاوت و گاه متخاصم باشند؛ مانند ایران، عربستان سعودی، قطر، عمان، امارات و کویت، بدون آن که به یمن اشاره کنیم. نفوذ آسیا [کشورهای شرق آسیا و چین] در آنجا فراگیر است و با سخت‌ترین سنت‌های عربی درآمیخته است.
در طول نیم قرن گذشته، این کشورها تغییرات سرگیجه‌آوری را از سر گذرانده‌اند و شهرهای غول‌پیکری ساخته‌اند که مدرنیتهٔ آن‌ها چیزی برای برانگیختن حسادت مدرنیتهٔ ما ندارد. با این حال، رهبران این کشورهای جدید، به غیر از ایران و یمن، اشتباهات نسبتاً کمی در استراتژی توسعهٔ خود مرتکب شد‌اند و هیچ‌کس نمی‌تواند تمایل این رهبران را برای باز بودن و مدرن شدن انکار کند.»
صرف‌نظر از اظهارات جنجالی در داخل کتاب و در حاشیهٔ انتشار آن و همچنین مسائلی که سارکوزی دربارهٔ سیاست داخلی فرانسه در کتاب جدیدش مطرح می‌کند، بخش عمدهٔ «دوران مبارزات» به روابط رئیس‌جمهور پیشین فرانسه در دوران قدرتش با رهبران جهان اختصاص دارد.
تصویری که سارکوزی از برخی از این رهبران ارائه می‌کند، تا حدودی تأیید‌کنندهٔ تصویری است که پیشتر دربارهٔ آنان وجود داشته، اما در برخی موارد روایت‌های سارکوزی تازگی دارد.
در جایی از کتاب، سارکوزی یک ناهار کاری را که با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، گذرانده بود «مزخرف» توصیف می‌کند و می‌گوید که در جریان این دیدار بر سر هیچ چیزی توافق نشد.
یا مثلاً از بی‌حوصلگی‌های مکرر خود در دیدارهایش با آنگلا مرکل، صدراعظم پیشین آلمان، سخن می‌گوید و از «ترس» و «ریسک‌گریزی» مرکل انتقاد می‌کند و دوستی فرانسه-آلمان را به همان اندازه ضروری بودن «ملال‌آور» می‌یابد.
همچنین سارکوزی از باراک اوباما که یک سال پس از ورود او به الیزه به کاخ سفید راه یافت، انتقاد می‌کند و او را «سرد، درونگرا و نسبتاً بی‌علاقه به اطرافش» می‌داند.
از این توصیفات مشخص است که سارکوزی برخلاف آن چه در دوران ریاست‌جمهوری‌اش مدعی بوده، روابط چندان خوبی با رهبران وقت جهان نداشته است. با این حال، برخی رسانه‌های فرانسوی به امانتداری سارکوزی در انتقال همه خاطراتش، به ویژه آن قسمت‌هایی که درباره مسائل داخلی فرانسه است، به دیده تردید می‌نگرند.
لوموند، معتبرترین روزنامهٔ فرانسه، در گزارشی با عنوان «خاطرات منتخب نیکلا سارکوزی» درباره کتاب جدید او نوشته است: «سارکوزی از قصه‌گویی، این هنر روایتگری و صحنه‌پردازی، برای تقویت کنش سیاسی‌اش استفاده و حتی سوءاستفاده می‌کرد. او همین قاعده را در مورد خاطراتش، که به دقت پرداخت شده، به اجرا گذاشته است.»
سارکوزی درباره ایران چه می‌گوید؟
با این که سارکوزی در کتاب جدید خود فصل خاصی را به ایران اختصاص نداده، اما لابه‌لای ماجراهای مختلف نظرش را دربارهٔ رهبران جمهوری اسلامی نیز نوشته است.
دوران پنج ساله ریاست‌جمهوری سارکوزی همزمان با دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در ایران بود. گرچه سارکوزی هرگز احمدی‌نژاد را ملاقات نکرد، اما از نزدیک تحولات ایران در دوران او را زیر نظر داشت.
او دربارهٔ یک تماس تلفنی‌اش با احمدی‌نژاد می‌نویسد که در جریان آن تماس خواستار عدم اجرای حکم سنگسار سکینه محمدی آشتیانی شده بود.
خانم آشتیانی در یکی از دادگاه‌های جمهوری اسلامی به‌اتهام «زنای محصنه و معاونت در قتل همسرش» به سنگسار و اعدام محکوم شده بود.
سارکوزی می‌نویسد: «من با او [احمدی‌نژاد] تماس گرفته بودم زیرا به دلایل کاملاً انسانی می‌خواستم با او صحبت کنم. رژیم ایران چیزی بهتر از این پیدا نکرده بود که سکینه آشتیانی را به سنگسار محکوم کند. رژیم ایران یکی از وحشی‌ترین رژیم‌های جهان است.»
رئیس‌جمهور پیشین فرانسه به درخواست کارلا برونی، همسرش و خواننده، برای توقف حکم سنگسار آشتیانی هم اشاره می‌کند و می‌نویسد: «واکنش‌ها به این درخواست خشن بود. روزنامهٔ محافظه‌کار کیهان کارلا را "فاحشه" خواند و نوشت که او نیز مانند سکینه مستحق مرگ است. من از این بخش ترسناک به این فکر فرو رفتم که تا زمانی که آیت‌الله‌ها بر این کشور حکومت می‌کنند، هیچ چیز ممکن نیست.»
با این حال، سارکوزی با یادآوری نجات یافتن سکینه آشتیانی از سنگسار، فشارهای یکپارچه بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی را مثبت و نتیجه‌بخش می‌داند.
او همچنین درباره به قدرت رسیدن دوباره و بحث‌برانگیز احمدی‌نژاد می‌نویسد: «در ژوئن ۲۰۰۹، یک انتخابات ساختگی در ایران برگزار شد. تقلب‌ها گسترده بود و از سوی این رژیم ستمگر انجام شده بود. من این تقلب‌ها را بدون هیچ ابهامی به نام فرانسه محکوم کردم. محمود احمدی‌نژاد محافظه‌کار در مقابل میرحسین موسوی میانه‌رو دوباره انتخاب شد و این رای‌گیری، فقط یک ادا بود.»
سارکوزی ادامه می‌دهد: «تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم [اعتراضات سال ۸۸] قدرت نارضایتی آنان را نشان داده بود که از زمان انقلاب ۱۹۷۹ تا آن زمان بی‌سابقه بود. متأسفانه وضعیت به همین منوال است. ایرانی‌ها رنج می‌برند. ملاها حکومت می‌کنند. قربانیان بی‌گناه در حال بیشتر شدن هستند. این فرهنگ چند هزارسالهٔ ایرانی به‌تدریج در حال از بین رفتن است. قرون وسطی بر یکی از بهترین و پیچیده‌ترین تمدن‌های این سیاره حکومت می‌کند.»
رئیس‌جمهور پیشین فرانسه به آینده اعتراضات ایران خوشبین است و فکر می‌کند که «مخالفت چندوجهی با این رژیم دینی سرانجام پیروز خواهد شد، اما چه زمانی و به قیمت چند قربانی دیگر؟»
شرمساری از پناه دادن به خمینی در فرانسه
بخش‌های دیگری از کتاب «دوران مبارزات» به موضوع پرچالش پروندهٔ هسته‌ای ایران مربوط است. سارکوزی در این زمینه موضع پیشین خود را تکرار می‌کند که گفته بود تصور ایران دارای بمب اتمی غیرقابل قبول است.
اما شاید جالب‌ترین بخش از نوشته‌های سارکوزی دربارهٔ ایران جایی باشد که او فقط یک بار اسم روح‌الله خمینی را به میان می‌آورد و نظرش را دربارهٔ دوران پناهندگی بنیانگذار جمهوری اسلامی در فرانسه ابراز می‌کند.
او در جایی از کتاب، وقتی درباره یک سفرش به ابوظبی و توافق‌های امنیتی و نظامی فرانسه با امارات متحده عربی سخن می‌گوید، تأکید می‌کند که در آن زمان به این خطر نیز آگاهی داشت که ممکن است به‌دنبال این توافق‌های دوجانبه «روزی ما مجبور شویم در کنار متحدان خود در این منطقه به‌طور نظامی درگیر شویم».
با وجود خطر درگیری نظامی فرانسه با ایران در منطقهٔ خلیج فارس که سارکوزی به آن اشاره می‌کند، او ادامه می‌دهد: «من از این انتخاب فرانسه راضی بودم، زیرا موجب شد آن انتخاب قبلی را که استقبال و مهمان‌نوازی از آیت‌الله خمینی در زمان ریاست‌جمهوری والری ژیسکار دستن بود، فراموش کنیم.»
