روز دوشنبه ۱۲ فوریه (۲۳ بهمن)، یاسمین مقبلی که دوران مأموریت خود بر عرشۀ ایستگاه بین‌المللی فضایی را سپری می‌کند، با انتشار عکسی در صفحه‌های خود در شبکه‌های اجتماعی خبر داد که همکارانش در مدار زمین را به صرف قورمه‌سبزی ایرانی دعوت کرده است.
خانم مقبلی نوشت نه‌تنها عطر و بوی قورمه‌سبزی در مدار او را به یاد خانه و خانواده و تبار خود انداخته که ظاهراً همکارانش هم از این غذای معروف مکتب آشپزی ایرانی لذت برده‌اند. البته به گفتۀ این فضانورد ایرانی‌تبار، تنها افسوس ماجرا این بوده که این غذای مداری ته‌دیگ نداشته است.
خبر قورمه‌سبزی فضایی واکنش‌های گسترده‌ای به‌خصوص در میان کاربران ایرانی و ایرانی‌تبار در پی داشت؛ از خوشحالی رفتن غذای ایرانی به ایستگاه فضایی تا شوخی‌هایی دربارۀ طعم و مزه و اثرات قورمه‌سبزی در مدار و این‌که ایستگاه فضایی بین‌المللی حالا به‌معنای واقعی کلمه بوی قورمه‌سبزی می‌دهد.
چرا قورمه‌سبزی مهم است؟
یکی از فرصت‌هایی که همکاری بین‌المللی فضایی به وجود می‌آورد، این است که افرادی از ملیت‌ها و پیشینه‌های مختلف فرصت می‌یابند در فضایی به‌دوراز گرفتاری‌ها و دردسرهای روزانه که زمین را درگیر خود کرده است، با هم زندگی و کار و تعامل کنند. بقا در فضا و حفظ امنیت ایستگاه فضایی آن‌چنان مهم و آن‌قدر نیازمند همکاری است که جایی برای بروز اختلاف‌های سیاسی فضانوردان باقی نمی‌ماند.
اما این همکاری و یکی شدن به‌معنای انکار تنوع فرهنگی و سابقۀ تاریخی و سبک زندگی نیست. انسان اگر قرار باشد روزی از زمین بار سفر ببندد و چه در قالب مأموریت‌های اکتشافی و چه برای اقامت‌های طولانی راهی فضا شود، چاره‌ای جز این ندارد که رنگین‌کمانی از تنوع‌ها و تفاوت‌های موجود را با خود در دل مأموریتی واحد و هدفی مشترک به فضا ببرد.
هیچ خیانتی برای آیندۀ حضور انسان در فضا فاجعه‌بارتر از انکار این تنوع (جنسی و جنسیتی، نژادی، زبانی، فرهنگی و قومی) نیست. ما حداقل در شرایط ایدئال قصد داریم انسان را به فضا ببریم و در آن توسعه دهیم و نه یک اقلیت کوچک را. اگر برنامه‌ریزان فضایی و فشار افکار عمومی نسبت به این موضوع بی‌توجه باشد، ممکن است فاجعه‌بارترین تفکر زمینی، یعنی یکسان‌سازی نژادی، در فضا به وقوع بپیوندند؛ جایی که قرار است عرصۀ انسان خردمند آینده باشد.
به همین دلیل، مسئلۀ قورمه‌سبزی تنها غذایی برای یک وعده ناهار نیست؛ مسئلۀ اشتراک‌گذاری ریشه‌ها و سلیقه‌ها و فرهنگ‌های مختلف در جایی است که افراد با سابقه‌های گوناگون فرصت مشارکت برای هدفی یکسان را دارند؛ جایی که به‌معنای واقعی کلمه با حفظ همۀ تنوع و اختلاف می‌توانند برای یک هدف بالاتر و بدون از دست دادن آن تفاوت‌های زیبا، ولی با پذیرش دیگران به‌عنوان بخشی از بدنۀ بزرگ‌تر انسانیت، با هم کار و زندگی کنند.
قورمه‌سبزی، پاستا و آیندۀ انسان در فضا
تنوع غذایی در فضافقط یک موضوع یا مسئلۀ فرهنگی نیست. نگاهی به تاریخ حضور انسان روی زمین و همین‌طور تحقیقات جدید علمی نشان می‌دهد که تنوع غذایی و تلاش برای توسعه دادن طیف مزه‌ها در غذای روزانه یکی از عوامل توسعۀ فرهنگ و تمدن انسان بوده است.
اگر به کاوش‌های بزرگ زمینی نگاه کنیم، از تلاش برای رسیدن به سرزمین‌های تازه برای دستیابی به ادویه‌هایی که در سرزمین‌های دوردست عمل می‌آمده و نقشی که این سفرها، کاوش‌ها و تجارت‌ها در توسعه تمدن بشر بازی کرده است، متوجه اهمیت تنوع غذایی برای انسان می‌شویم.
از طرف دیگر، این تنوع برای سلامت بدن و ذهن انسان هم اهمیت دارد. تحقیقات علمی از محور مغز-گوارش صحبت می‌کنند؛ مسیری بیولوژیک که سلامت آن‌ها به‌طورجدی به هم مرتبط است. ادویه‌های مختلف و آن‌چه منجر به طعم‌های مختلف می‌شود، در بدن ما منجر به غنی‌شدن زیست‌بوم دستگاه گوارش می‌شود. (دربارۀ این زیست‌بوم می‌توانید پادکست چیستا از مجموعه پادکست‌های رادیوفردا گوش کنید.)
عقل سالم و شکم سالم
از سوی دیگر، مسئلۀ سلامت ذهن که از مهم‌ترین مسائل در سفرهای فضایی است، عامل مهم دیگری است که باید به آن توجه کرد.
تنوع مزه و غذا باعث سلامت روان و ذهن ما می‌شود و یکی از رفتارهای شکنجه‌‌وار این است که فردی را مجبور کنید برای مدتی طولانی تنها یک نوع غذا و یک طعم را استفاده کند.
این غذا هرقدر هم که در ابتدا خوش‌طعم باشد، تکرار آن در گذر زمان نه‌تنها باعث افسردگی می‌شود که تنوع زیست‌بوم درون دستگاه گوارش را نیز بر هم می‌زند و بدن و روان را آسیب‌پذیر می‌کند.
ما در سفرهای فضایی راه طولانی را پیش آمده‌ایم؛ از زمانی که غذاهای فضانوردان محدود به چند گزینه بود تا امروز که یاسمین مقبلی قورمه‌سبزی به مدار می‌برد، یا فضانورد ایتالیایی که چندی پیش مهمان ایستگاه فضایی بود، نوعی پاستا با طعم متنوع‌تر را با خود به مدار برد.
اگر روزی قرار باشد در فضا اقامتی طولانی داشته باشیم و چه برای مقاصد علمی و چه برای اقامت‌های احتمالی طولانی در نقاط مختلف در فضا قصد سفر طولانی به فراسوی جو زمین داشته باشیم، باید هم‌زمان به‌طور جدی نگران و مراقب سلامت ذهن و سلامت بدن فضانوردان باشیم.
تنوع غذایی موضوعی است که شاید به نظر ساده بیاید، اما می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در آیندۀ تحقیقات فضایی و حضور انسان در فضا بازی کند.
