از زمان آغاز شروع جنگ در غزه، جنگ نیابتی بین ایران و اسرائيل هم شدت گرفته و تنش‌ها میان دو طرف به‌طور معناداری گسترش یافته است.
سوریه و لبنان از جمله کشورهایی هستند که سپاه پاسداران در آن‌ها از نفوذ قابل توجهی برخوردار است و با توجه به داشتن مرز زمینی با اسرائيل تلاش می‌کند از این محدوده‌های جغرافیایی دشمن خود را تحت فشار قرار دهد. اسرائيل هم با آگاهی از همین موضوع در سال‌های اخیر همواره اهداف متعدد منتسب به جمهوری اسلامی و یا نیروهای نیابتی وابسته به آن را به‌ویژه در سوریه هدف قرار داده است.
حملۀ ۱۳ فروردین به ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق را می‌توان شدیدترین نمونه از این حملات منتسب به اسرائيل قلمداد کرد، اما این نخستین بار نیست که اهداف وابسته به نیروی قدس سپاه در سوریه مورد هدف قرار می‌گیرد؛ حملاتی که هرچند اسرائيل به صورت مستقیم مسئولیت آن‌ها را بر عهده نمی‌گیرد اما شواهد و قرائن حاکی از آن است که این کشور پشت آن‌ها قرار دارد.
این گزارش مروری است بر مهم‌ترین حملات اسرائيل به مراکز و مقرهای وابسته به جمهوری اسلامی ایران در سوریه از زمان شروع جنگ در غزه تا حملۀ ۱۳ فروردین به کنسولگری ایران در دمشق.
اکتبر ۲۰۲۳
- روز هفتم اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) با حملۀ گروه حماس - که در فهرست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده و اتحادیه اروپا قرار دارد – به اسرائیل, جنگ نیابتی ایران و اسرائيل هم وارد مرحله تازه‌ای شد. در این ماه و بعد از آغاز جنگ، در ۱۴ اکتبر وزارت دفاع سوریه اعلام کرد یک حملۀ هوایی از سوی اسرائيل فرودگاه حلب را برای ساعاتی از کار انداخت.
- در ۲۲ اکتبر (۳۰ مهر)، هواپیماهای اسرائيلی بار دیگر فرودگاه‌های حلب و دمشق را هدف قرار دادند که باعث شد هر دو فرودگاه از سرویس‌دهی خارج شوند و دو کارگر سوری سازمان هواشناسی در فرودگاه پایتخت سوریه هم کشته شوند.
- در ۲۵ اکتبر (سوم آبان)، نیروهای اسرائيلی چندین هدف نظامی در سوریه را هدف قرار دادند که به کشته شدن هشت سرباز سوری و هفت نفر دیگر از نیروهای نیابتی وابسته به ایران منجر شد. همچنین جنگنده‌های اسرائيلی در همان روز بار دیگر با هدف قرار دادن فرودگاه بین‌المللی حلب، این مرکز را از دسترس خارج کردند.
نوامبر ۲۰۲۳
- روز هشتم نوامبر (۱۷ آبان) نیروهای اسرائيلی و آمریکایی حملات هوایی جداگانه‌ای را علیه نیروهای نظامی وابسته به ایران در سوریه انجام دادند که به کشته شدن ۱۲ نفر انجامید.
- ۱۳ نوامبر (۲۲ آبان) خبرگزاری دولتی سوریه خبر داد که در پی یک حملۀ راکتی اسرائيل به میدان هوایی نظامی الشعیرات در جنوب شرق شهر حمص، دو نظامی این کشور کشته و سه نفر دیگر هم زخمی شدند.
- روز ۱۶ نوامبر (۲۵ آبان)، اسرائيل حملات دیگری را به شهر سیده زینب که در نزدیکی دمشق قرار دارد انجام داد که تعداد تلفات آن به‌صورت مشخص اعلام نشد. این شهر از جمله مکان‌هایی است که گفته می‌شود شبه‌نظامیان وابسته به ایران در آن‌جا حضور پررنگی دارند.
- روز ۲۲ نوامبر (یکم آذر) سوریه اسرائيل را متهم کرد که دو حملۀ هوایی در نزدیکی دمشق انجام داده که یکی از موشک‌ها توسط پدافند هوایی سوریه سرنگون شده و دیگری ضمن وارد کردن خسارات، دو نفر را کشت. بعداً گفته شد این دو از نیروهای حزب‌الله لبنان بودند.
- روز ۲۶ نوامبر (پنجم آذر)، رسانه‌های سوریه خبر دادند اسرائيل حملات هوایی تازه‌ای را علیه فرودگاه بین‌المللی دمشق انجام داده اما گزارشی از تلفات احتمالی آن منتشر نشد.
دسامبر ۲۰۲۳
در ماه دسامبر حملات اسرائيل به مراکز وابسته به ایران در سوریه به‌شکل معناداری گسترش پیدا کرد.
- در دوم دسامبر (۱۱ آذر)، دو افسر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حملات هوایی منتسب به اسرائیل در نزدیکی دمشق کشته شدند. حملات از بلندی‌های جولان انجام شده بود.
- روز هشتم دسامبر (۱۷ آذر)، شبکه کان اسرائيل گزارش داد که حسن علی دقدوق، مسئول عملیات حزب‌الله لبنان در جنوب سوریه، کشته شده است. او فرزند علی موسی دقدوق از فرماندهان حزب‌الله لبنان بود که در سال ۲۰۰۷ کشته شده بود. در این حمله علاوه بر دقدوق، چهار نفر از اعضای حزب‌الله هم در حملۀ هوایی اسرائيل کشته شدند.
- دهم دسامبر (۱۹ آذر)، در پی حملات هوایی اسرائيل به دو سایت حزب‌الله در سیده زینب، دو نفر از اعضای سوری این گروه وابسته به جمهوری اسلامی کشته شدند.
- روز ۲۵ دسامبر (چهارم دی) بزرگ‌ترین عملیات اسرائيل علیه اهداف ایرانی در سوریه از زمان آغاز جنگ با گروه حماس انجام شد. در این حملۀ هوایی به سیده زینب، سید رضی موسوی، مسئول هماهنگ‌کنندۀ امور لجستیکی نیروی قدس سپاه در سوریه، کشته شد.
- روز ۲۸ دسامبر (هفتم دی)، حملات دیگری در جنوب سوریه و مناطق اطراف دمشق صورت گرفت که ابتدا گفته شد ۱۱ نفر از افسران نیروی قدس کشته شده‌اند اما سخنگوی سپاه پاسداران در بیانیه‌ای گزارش‌ها در مورد کشته شدن افراد را تکذیب کرد.
- ۳۰ دسامبر (نهم دی)، شش شبه‌نظامی تحت حمایت ایران از جمله چهار عضور حزب‌الله لبنان در حملۀ شبانه در مرز سوریه و عراق کشته شدند. در همان روز فرودگاه بین‌المللی حلب هم هدف حملات اسرائيل قرار گرفت و در آن سه نفر که هویت آن‌ها اعلام نشد، کشته شدند.
ژانویه ۲۰۲۴
- روز هشتم ژانویه (۱۸ دی)، اسرائیل در حملۀ دیگری حسن عکاشه، فرمانده ارشد گروه حماس در سوریه، را کشت. این حملۀ هوایی منتسب به اسرائيل در بیت جن در جنوب سوریه صورت گرفت.
- بیستم ژانویه (۳۰ دی)، در پی حملۀ دیگری منتسب به اسرائيل در منطقۀ المزه در دمشق سوریه، پنج تن از اعضای سپاه پاسداران از جمله صادق امیدزاده، رئيس اطلاعات سپاه نیروی قدس در سوریه، کشته شدند.
- روز ۲۹ ژانویه (نهم بهمن)، در جریان حملۀ دیگری منتسب به اسرائيل به یکی از مراکز عملیات سپاه پاسداران در حومۀ دمشق دو نفر از نیروهای وابسته به نیروی قدس کشته شدند. هویت این دو نفر اعلام نشد اما خبرگزاری تسنیم که وابسته به سپاه است، اعلام کرد این حمله به یکی از مراکز مستشاری نظامی ایران در سوریه صورت گرفته ولی حسین اکبری، سفیر ایران در سوریه، اعلام کرد که تلفات حمله ایرانی نبودند.
فوریه ۲۰۲۴
- در نخستین روز ماه فوریه (۱۲ بهمن)، در یک حملۀ هوایی در حاشیه جنوبی دمشق سعید علیدادی، از مستشاران نیروی قدس سپاه، کشته شد.
- ششم فوریه (۱۷ بهمن)، پایگاه هوایی الشعیرات یک بار دیگر از سوی اسرائيل هدف قرار گرفت و بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، ۱۰ نفر از جمله دو عضو حزب‌الله لبنان و شش غیرنظامی کشته شدند.
- ۱۰ فوریه (۲۱ بهمن)، حملات هوایی اسرائيل به چندین سایت در حومه دمشق صورت گرفت و دیده‌بان حقوق بشر سوریه گزارش داد سه نفر آن‌ها که احتمالاً اتباع غیرسوری بودند، کشته شدند.
- ۲۱ فوریه (دوم اسفند)، رسانۀ دولتی سوریه گزارش داد که در پی حملات هوایی اسرائيل به یک منطقۀ مسکونی که محل استقرار مقام‌های ارشد امنیتی ایران است، دو نفر کشته شدند. گزارشی از هویت افراد کشته‌شده منتشر نشد.
- وزارت دفاع سوریه روز ۲۸ فوریه (۹ اسفند) اعلام کرد حملاتی از سوی اسرائيل به سایت‌هایی در نزدیکی دمشق صورت گرفته و مراکزی مورد هدف قرار گرفته است. گزارشی از تلفات احتمالی این حمله منتشر نشد اما رسانه‌های اسرائيلی خبر دادند این حمله در نزدیکی مکان استقرار پایگاه‌های نیروهای سپاه صورت گرفته است.
مارس ۲۰۲۴
- روز ۱۷ مارس (۲۷ اسفند) دیده‌بان حقوق بشر سوریه خبر داد که در پی حملات جدید اسرائیل به دو پایگاه نظامی در شمال شرق دمشق، یک محمولۀ سلاح هدف قرار گرفت و یک سرباز هم در پی این حملات زخمی شد.
- ۱۹ مارس (۲۹ اسفند) خبرگزاری دولتی سوریه گزارش داد اسرائيل به تعدادی از اهداف در حومۀ دمشق حمله کرده که منجر به خسارات مادی شده است.
- ۲۹ مارس (۱۰ فروردین ۱۴۰۳)، یک حملۀ هوایی دیگر از سوی اسرائيل به فرودگاه حلب صورت گرفت که بر اساس گزارش‌ها ۳۸ سرباز سوری، هفت نیروی حزب‌الله لبنان و هفت شبه‌نظامی دیگر کشته شدند.
آوریل ۲۰۲۴
ماه آوریل با بزرگ‌ترین حملۀ اسرائيل به یکی از مراکز سپاه در سوریه آغاز شد. روز یکم آوریل (۱۳ فروردین) حملات منتسب به اسرائيل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق به کشته شدن هفت فرمانده و افسر سپاه از جمله محمدرضا زاهدی، از فرماندهان ارشد نیروی قدس سپاه، انجامید. در این حمله در مجموع ۱۴ نفر جان خود را از دست دادند و این حمله یکی از پرتلفات‌ترین عملیات‌های اسرائيل در ماه‌های اخیر شد.
زاهدی که از او تحت عنوان معاون اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه، نام برده می‌شود، بلندپایه‌ترین مقام سپاه پاسداران است که در ماه‌های اخیر در حملات منسوب به اسرائيل کشته شده است.
جمع‌بندی آمارها
بر اساس اعلام دیده‌بان حقوق بشر سوریه (یک گروه مخالف حکومت بشار اسد که از بریتانیا تحولات سوریه را پیگیری و گزارش می‌کند)، در مجموع در سال ۲۰۲۳ اسرائيل ۵۱ حملۀ هوایی و پهپادی و همچنین ۲۵ حمله موشکی در سوریه انجام داد که در این حمله‌ها نزدیک به ۱۵۴ هدف از جمله ساختمان‌ها، انبارهای تسلیحات و مهمات، مقر و مراکز وسایل نقلیه در این کشور منهدم شد. در این حملات ۱۵۲ نفر از نیروهای وابسته به ایران کشته و ۱۵۴ تن دیگر هم زخمی شدند.
همچنین از زمان آغاز سال ۲۰۲۴ تاکنون در مجموع ۲۲ حملۀ هوایی و پهپادی و هشت حملۀ موشکی از سوی اسرائيل به اهدافی در سوریه انجام شده که به هدف قرار گرفتن ۵۹ مورد از ساختمان‌ها، انبارهای تسلیحاتی و مهمات و همچنین وسایل نقلیه وابسته به سپاه قدس منجر شده است.
در این حملات تاکنون ۱۲۳ نفر از نیروهای وابسته به حکومت ایران کشته شده‌اند که از این تعداد ۲۱ نفر از اعضای ایرانی سپاه پاسداران و ۲۰ نفر هم از شبه‌نظامیان حزب‌الله لبنان بوده‌اند. همچنین نام ۱۲ عراقی و ۲۸ شبه‌نظامی سوری تحت حمایت ایران و نیز ۲۸ سرباز حکومت بشار اسد در فهرست کشته‌شدگان سه ماه اخیر دیده می‌شود.
از نظر جغرافیایی هم بیشتر این حملات در دمشق و حومۀ آن صورت گرفته و پس از آن در مناطقی چون درعا، حمس و القنیطره اهدافی از جمهوری اسلامی مورد اصابت ارتش اسرائيل قرار گرفته است.
دامنه و شدت این عملیات‌ها در ماه‌های اخیر سیر صعودی داشته و حتی جایگاه و رتبۀ افرادی که در طی آن‌ها کشته شده‌اند روزبه‌روز بالاتر رفته است؛ وضعیتی که نگرانی‌ها در خصوص احتمال تقابل مستقیم میان ایران و اسرائيل را افزایش می‌دهد.
