همزمان با ادامه کاهش صدور گاز ایران به ترکیه، وزیران انرژی جمهوری آذربایجان و ترکیه قرارداد ترانزیت گاز ترکمنستان به اروپا را امضا کردند.
بر اساس این قرارداد که روز سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت امضا شد، ظرفیت خطوط لوله عظیم «کریدور جنوبی» افزایش خواهد یافت و از سال ۲۰۳۰ گاز ترکمنستان از طریق جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه راهی اروپا خواهد شد.
در این قرارداد میزان گاز ترانزیتی ترکمنستان ذکر نشده، اما خطوط لوله یادشده سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب ظرفیت اضافی برای ترانزیت گاز دارند.
ترکیه و ترکمنستان مارس امسال تفاهم‌نامه خرید گاز امضا کرده بودند. این گاز احتمالاً از طریق احداث خط لوله کوتاهی از سواحل ترکمنستان تا تأسیسات نفت و گاز جمهوری آذربایجان در میانه آب‌های دریای خزر منتقل خواهد شد.
ایران در کنار روسیه و جمهوری آذربایجان صادرات گاز طبیعی از خطوط لوله به ترکیه دارد؛ اما طی سال‌های گذشته به خاطر کسری شدید گاز نتوانسته به تعهدات صادرات گاز خود عمل کند و پارسال نیز خرید گاز ترکیه از ایران نصف شد. قرارداد ۲۵ ساله فروش گاز ایران به ترکیه تا دو سال دیگر به پایان خواهد رسید.
هم‌اکنون برخی کشورهای آسیای مرکزی و چین تنها مشتریان گازی ترکمنستان هستند، اما این کشور پارسال با عراق نیز تفاهم‌نامه صادرات گاز امضا کرد. عراق بعد از ترکیه تنها مشتری گاز ایران است.
آلپ‌ارسلان بیرق‌دار، وزیر انرژی ترکیه در مراسم امضای قرارداد ترانزیت گاز همچنین اعلام کرد خط لوله ایغدیر-نخجوان نیز به‌زودی به بهره‌برداری خواهد رسید.
پیشتر جمهوری آذربایجان از طریق معاوضه گاز با ایران، انرژی مورد نیاز نخجوان را تأمین می‌کرد؛ اما با راه‌اندازی خط لوله یاد شده، دیگر نیازی به معاوضه گازی با ایران نخواهد بود.
ترکمنستان نیز از آغاز سال جاری معاوضه گازی با ایران برای صادرات گازش به جمهوری آذربایجان را متوقف کرده بود. دولت باکو گاز ترکمنستان را خریداری و دوباره به مشتریان اروپایی می‌فروخت.
ایران پیشتر ۱۵ درصد از حجم گاز انتقالی را به عنوان حق سوآپ (معاوضه) دریافت می‌کرد.
ترکمنستان پارسال بیش از ۴۰ میلیارد متر مکعب و جمهوری آذربایجان ۲۴ میلیارد متر مکعب صادرات گاز داشتند. بخش اعظم گاز ترکمنستان راهی چین و نیمی از گاز جمهوری آذربایجان راهی اروپا و بقیه راهی گرجستان و ترکیه شده بود.
شورای اروپایی ژوئیه ۲۰۲۲ و چند ماه بعد از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، تفاهم‌نامه دو برابر کردن واردات گاز از جمهوری آذربایجان را امضا کرد.
ایران در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۸ میلیارد متر مکعب صادرات گاز داشت؛ اما با توجه به نصف شدن صادراتش به ترکیه در سال گذشته و کاهش شدید تحویل گاز خود به عراق در پاییز و زمستان، احتمالاً این رقم در سال گذشته به شدت سقوط کرده است.
دولت ابراهیم رئیسی در لایحه بودجه سال جاری صادرات ۱۱ میلیارد متر مکعب گاز را هدف‌گذاری کرده است.
