پلاک ۱۱۱ خیابان «اوزنادزه» در تفلیس، پایتخت گرجستان، یکی از چندین مکانی است که به‌عنوان آدرس حدود ۷۰۰ شرکت ایرانی در سیستم رسمی گرجستان ثبت شده است؛ ساختمانی مسکونی که خبرنگار بخش گرجی رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی به آن مراجعه کرده اما اثری از فعالیت اقتصادی در آن دیده نمی‌شود.
این تنها نمونه نیست. در روستای «دونتا» در شهر ساچخِرِه (در غرب گرجستان) که جمعیت آن حدود صد نفر است، ۸۰۰ شرکت ایرانی تنها در یک آدرس ثبت شده است. در روستاهای دورافتادهٔ دیگری نیز نمونه‌های مشابهی دیده می‌شود.
این گزارش نشان می‌دهد که مالکیت این اماکن در اختیار شهروندان گرجستان است و یک نام به عنوان کسی که رابط شرکت‌ها با آدرس‌ها است، بیش از دیگران در مدارک رسمی به چشم می‌خورد.
این نام «مارگالیتا تودادزه» است که نه تنها واسطهٔ بسیاری از شرکت‌های ایرانی برای ثبت است بلکه فعالیتش شامل همکاری با تاجرانی از کشورهای عربی نیز می‌شود که در سال‌های اخیر فعالیت‌شان در گرجستان شدت گرفته است.
ثبت شرکت در گرجستان روند آسانی دارد و سرمایه‌گذاری از طریق تجارت یا خرید ملک یکی از مسیرهای دریافت اقامت موقت در گرجستان محسوب می‌شود.
از سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۲ روند حضور ایرانیان برای فعالیت اقتصادی در گرجستان افزایش یافت اما این روند همیشه یکسان نبوده و در طول سال‌ها با فرازونشیب همراه بوده است.
به طور مثال با افزایش فشارهای بین‌المللی در سال ۲۰۱۳ و انتشار گزارش‌هایی درباره سوءاستفادهٔ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از گرجستان به عنوان پوششی برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی، این کشور عرصه را بر ایرانی‌ها تنگ‌تر کرد و از جمله داشتن حساب بانکی برای ایرانی‌ها با موانعی روبه‌رو شد.
پس از حصول توافق موسوم به برجام بین ایران و قدرت‌های جهانی در سال ۱۳۹۴، تهران تلاش کرد تا این وضعیت را بهبود دهد و رفت‌وآمد بدون نیاز به روادید از سر گرفته شد.
اگرچه همه‌گیری ویروس کرونا و کوچ بسیاری از ایرانیان و سرمایه‌هایشان از گرجستان به ترکیه روند کاهشی در فعالیت اقتصادی ایرانیان در گرجستان را رقم زد اما برآوردهای بخش گرجی رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی نشان می‌دهد که بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ واردات ایران از گرجستان ۲۴ درصد افزایش داشت؛ رقمی معادل ۲۸۵ میلیون دلار.
بخش عمدهٔ این افزایش مربوط به مصالح و مواد لازم در حوزهٔ ساخت‌وساز و مشخصاً فلزات (به ارزش حدود ۴۰ میلیون دلار) و بخش‌هایی چون غذا و محصولات کشاورزی ( به ارزش حدود سی میلیون دلار) می‌شود.
این گزارش می‌افزاید که برخلاف شرکت‌های روسی ثبت‌شده در گرجستان، تنها حدود شش درصد از کسب‌وکارها تحت نام افراد ثبت شده است و بنا بر داده‌ها تنها ۹ درصد از شرکت‌های ایرانی، شرکایی با تابعیت گرجی یا غیر ایرانی دارند.
بیش از ۷۰ درصد کسب‌وکارهایی در تفلیس ثبت شده‌اند و بقیه در شهرهای بندری مانند باتومی و پوتی دیده می‌شوند. حوزهٔ فعالیت این شرکت‌ها هم بسیار گسترده است؛ از کلوب‌های شبانه تا کلاس‌های آشپزی.
البته برخی از شرکت‌ها هم موفق به امضای قرارداد با نهادهای دولتی شده‌اند. به‌عنوان مثال شرکتی به نام «کاپرینا» که در سال ۲۰۱۸ در گرجستان ثبت شده، در سال‌های اخیر به بانک ملی گرجستان، دادگاه شهر کوتاییسی و دانشگاه فنی این کشور دوربین‌های مداربسته فروخته است؛ شرکتی که بخشی از یک هلدینگ بین‌المللی در گرجستان است که عمده فعالیت آن در حوزهٔ ساختمان‌سازی است.
اما فعالیت شرکت‌ها و فعالان اقتصادی ایرانی فقط در این حوزه نیست. در کنار محصولاتی چون سنگ، سیمان و فلز، دیگر شرکتی که در این گزارش به آن اشاره شده «جیو‌تِک» هم در سال‌های اخیر قراردادهایی با نهادهای رسمی گرجستان داشته است.
این شرکت که در عرضهٔ محصولات بهداشتی از جمله دستمال توالت فعالیت می‌کند، در سال ۲۰۲۲ با سازمان حمل‌ونقل تفلیس، راه‌آهن گرجستان، دانشگاه باتومی و وزارت دفاع گرجستان قراردادهایی برای تأمین دستمال توالت داشته است.
در این میان، البته سهم کوچکی از صادرات ایران به گرجستان شامل محصولات نفتی و پتروشیمی می‌شود؛ رقمی که اگرچه در سال‌های اخیر رشد داشته اما در سال ۲۰۲۴ به دو میلیون دلار رسیده است.
اگرچه مشخص نیست که چه تعداد از حدود ۱۳ هزار کسب‌وکار ایرانیِ ثبت‌شده در گرجستان همچنان فعالیت دارند، اما با اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران که با فعال شدن سازوکار ماشه باز‌می‌گردند، نگاه‌ها به کشورهایی چون گرجستان معطوف است که دولتش توسط مخالفان متهم به روابط نزدیک با تهران است و مشخص نیست که تا چه حد با تحریم‌های بین‌المللی همراه خواهد شد.
