آگاهی‌بخشی دربارهٔ سرطان پستان هر سال در ماه اکتبر (۹ مهر تا ۹ شهریور) برگزار می‌شود تا دانش عمومی در مورد این بیماری افزایش یابد، از افراد مبتلا حمایت شود و تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری و آموزش ترویج شود.
معاینهٔ پستان یا خودآزمایی پستان کار پیچیده‌ای نیست، با این حال دقت کنید که بر اساس راهنماهای به‌روزِ انجمن سرطان آمریکا (ACS) و کارگروه خدمات پیشگیری ایالات متحده (USPSTF)، انجامِ «خودآزمایی پستان» به‌صورت منظم (یعنی برنامه‌ریزی‌شده و ماهانه) به‌عنوان روش غربالگری توصیه نمی‌شود.
پژوهش‌های بزرگ نشان نداده‌اند که این روش مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان را کم می‌کند بلکه می‌گویند می‌تواند منجر به وسواس کاذب و نمونه‌برداری‌های غیرضروری شود.
آن‌چه مهم است، «آگاهی از وضعیت پستان» است. تازه‌ترین راهنماهای تخصصی می‌گویند هر زن بهتر است ظاهر و حسِ طبیعی پستان‌های خود را بشناسد و هر تغییری را سریع با پزشک در میان بگذارد (مثل تودهٔ جدید، فرورفتگی یا تغییر پوست، ترشح غیرعادی از نوک پستان، تغییر شکل/اندازه، درد ماندگار).
سازمان جهانی بهداشت نیز غربالگری جمعیتی را بر پایهٔ ماموگرافی می‌داند و برای تشخیص زودهنگام، آگاهی و مراجعهٔ به‌موقع را اصل می‌شمارد؛ در برخی مواد آموزشی سازمان جهانی بهداشت، خودآزمایی صرفاً برای شناخت بهتر بدن تشویق می‌شود و جایگزین ماموگرافی نیست.
بنابراین اگر خودآزمایی پستان برایتان استرس‌زا است یا شما را به وسواس می‌اندازد، ضرورتی به انجام منظم آن نیست و به جای آن توصیه می‌شود ماموگرافی و پیگیری دوره‌ای را طبق سن و سابقهٔ شخصی با نظر پزشک ادامه دهید.
اما اگر می‌خواهید خودتان پستان‌تان را معاینه کنید، روش آن را در ادامه بخوانید و ببینید
گام اول: بایستید و در آینه خودتان را بررسی کنید
در آغاز، جلوی آینه بایستید و با دقت به پستان‌هایتان نگاه کنید. صاف بایستید، دستان‌تان را روی کمر بگذارید و ظاهرِ هر دو پستان را مقایسه کنید.
به این موارد توجه کنید:
- برجستگی یا توده‌های قابل مشاهده
- تفاوت غیرعادی یا واضح در اندازه و شکل دو پستان
- چروکیدگی یا فرورفتگی در بافت پستان
- قرمزی، پوسته‌پوسته شدن یا هر تغییر غیرعادی در پوست یا نوک پستان‌ها
- تغییرات در نوک پستان مانند فرورفتگی یا کشیده شدن یکی از آن‌ها
اگر هر یک از این تغییرات را در بافت پستان خود مشاهده کردید، حتماً هرچه زودتر با پزشک خود مشورت کنید.
نکته: آرنج‌های خود را کمی به جلو خم کنید تا اگر توده‌ای وجود دارد که در حالت عادی دیده نمی‌شود، آشکار شود. درحالی‌که دستان‌تان هنوز روی کمرتان است، به‌آرامی بدن خود را به چپ و راست بچرخانید تا بتوانید از زاویه‌های مختلف هر تغییر غیرعادی را بهتر مشاهده کنید.
گام دوم: بازوها را بالا ببرید و دوباره بررسی کنید
در همان وضعیت جلوی آینه بایستید، اما این‌بار بازوهایتان را بالای سر ببرید و پستان‌هایتان را از نظر همان تغییراتی که در گام نخست گفتیم، بررسی کنید.
به خاطر داشته باشید که پستان چپ و راست کاملاً مشابه نیستند، بنابراین به دنبال هرگونه چروکیدگی، جمع‌شدگی پوست یا تغییرات غیرعادی باشید، به‌ویژه اگر فقط در یک طرف دیده می‌شوند.
اگر متوجه هرگونه تغییر غیرعادی شدید، حتماً فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
گام سوم: به ترشحات توجه کنید
اگر در دوران شیردهی نیستید، پستان‌های سالم نباید هیچ مایعی ترشح کنند.
پستان‌هایتان را بررسی کنید تا ببینید آیا از یکی یا هر دو نوک پستان مایعی خارج می‌شود یا نه.
این ترشحات ممکن است به شکل مایع شفاف، شیری، زرد یا حتی خونی باشد.
هرگونه ترشح نامرتبط با شیردهی را به هر شکل و رنگی که باشد، بی‌درنگ با پزشک متخصص در میان بگذارید.
نکته: انجام این مرحله در هنگام دوش گرفتن آسان‌تر است، چون دستان‌تان روی پوست خیس راحت‌تر حرکت می‌کند و بررسی دقیق‌تر خواهد بود.
گام چهارم: دراز بکشید و هر پستان را جداگانه بررسی کنید
در این مرحله، به پهلو دراز بکشید. یک بالش زیر سرتان بگذارید و بازوی همان سمت را پشت سرتان قرار دهید.
با دست مخالف، سه انگشت اول (انگشت اشاره، میانی و انگشت حلقه) را کنار هم بگذارید و با حرکات دایره‌ای از قسمت بیرونی پستان به سمت داخل، روی پستان و نواحی اطراف آن فشار دهید.
با هر دور، فشار انگشتان را کمی بیشتر کنید تا فقط سطح پوست را لمس نکنید و بتوانید لایه‌های زیرین بافت را هم احساس کنید.
مطمئن شوید که تمام پستان را لمس می‌کنید — از بالا تا پایین (از استخوان ترقوه تا بالای شکم) و از پهلو تا پهلو (از زیربغل تا خط وسط سینه).
سپس به پهلوی دیگر بچرخید و همین مراحل را برای پستان مقابل تکرار کنید.
نکته: استفاده از سه انگشت به‌جای یک انگشت کمک می‌کند بافت طبیعی پستان را با توده اشتباه نگیرید.
گام پنجم: بنشینید و هر پستان را بررسی کنید
اکنون بنشینید و همان روش مرحلۀ قبل را تکرار کنید. نواحی اطراف پستان‌ها را نیز مانند قبل لمس کنید.
با حرکات دایره‌ای و فشار تدریجی، از ناحیهٔ استخوان ترقوه تا وسط سینه (جناغ سینه) و سپس تا زیر پستان ادامه دهید.
از بخش پایین پستان به‌سمت زیربغل حرکت کنید تا هرگونه تورم احتمالی در غدد لنفاوی را نیز بررسی کنید.
نکته: به‌دنبال هر چیزی باشید که با بافت طبیعی پستان متفاوت است؛ چیزی که زیر انگشتان‌تان بیرون زده یا سفت‌تر از اطرافش باشد، مانند یک نخود، تیله یا گردو.
توصیهٔ آخر
به همهٔ زنان بزرگسال در هر سنی توصیه می‌شود که دست‌کم ماهی یک بار پستان‌های خود را معاینه کنند.
بهترین زمان برای انجام این معاینه چند روز پس از پایان قاعدگی است، زمانی که پستان‌ها کمتر متورم یا حساس‌اند. اگر دیگر پریود نمی‌شوید، روزی را انتخاب کنید که به‌راحتی به خاطر بسپارید و همیشه همان روز را برای معاینه انتخاب کنید.
با این کار، به‌تدریج شناخت شما از بافت طبیعی پستان‌تان به عادت تبدیل می‌شود؛ در نتیجه، هر تغییر کوچک را زودتر و دقیق‌تر متوجه خواهید شد.
- روبان صورتی، نماد این جنبش، نشان‌دهندهٔ همبستگی با کسانی است که با سرطان پستان مبارزه می‌کنند.
- تصاویر این راهنما را سمیرا خورشیدی، طراح گرافیک، به‌صورت داوطلبانه برای استفاده در این متن آموزشی در اختیار رادیوفردا گذاشته است.
