ولودیمیر زلنسکی اعلام کرد اوکراین، به‌دلیل آن‌که ایالات متحده این کشور را تحت فشار گذاشته تا با طرحی جنجالی برای پایان دادن به جنگی که روسیه آغاز کرده موافقت کند، با «یکی از سخت‌ترین لحظات» تاریخ خود روبه‌رو است.
رئیس‌جمهور اوکراین در پیام ویدئویی خود خطاب به مردم کشور در روز جمعه ۳۰ آبان همچنین هشدار داد که اوکراین در معرض خطر «از دست دادن یک شریک کلیدی» است، اما «به منافع خود خیانت نخواهد کرد».
زلنسکی در این پیام ویدئویی گفت دولت او «با آرامش با آمریکا و تمامی شرکا کار خواهد کرد» و وعده داد که با واشینگتن به «جست‌وجوی سازندۀ راه‌حل‌ها» ادامه خواهد داد. روز گذشته، آمریکا نسخۀ ۲۸ ماده‌ای این طرح را به زلنسکی تحویل داد.
زلنسکی گفت: «من استدلال‌ها را مطرح می‌کنم، قانع می‌کنم، جایگزین پیشنهاد می‌کنم، اما قطعاً به دشمن دلیلی نمی‌دهیم که بگوید اوکراین خواهان صلح نیست.»
این سخنان نشان می‌دهد که کی‌یف به دنبال ایجاد تغییرات اساسی در طرح آمریکا است. این طرح این هفته به‌طور ناگهانی مطرح شد و شامل امتیازدهی‌های بزرگ از سوی اوکراین است.
همزمان در اولین واکنش رئیس جمهور روسیه به طرح ترامپ، ولادیمیر پوتین روز جمعه در نشست شورای امنیت کشورش خبر داد که طرح ترامپ به دستش رسیده و این طرح می‌تواند «مبنای توافق صلح نهایی» باشد.
او در عین حال اضافه کرد که هنوز درباره محتوای این طرح با دولت آمریکا مذاکره‌ای نداشته است.
روز جمعه، رئیس‌جمهور اوکراین درحالی‌که لباس سیاه بر تن داشت و لحن سخنرانی‌اش غمگین بود ــ همزمان با این‌که یک رسوایی فساد نیز دولت او را به لرزه انداخته ــ افزود: «اکنون ممکن است اوکراین با یک انتخاب بسیار دشوار روبه‌رو شود: یا از دست دادن کرامت، یا خطر از دست دادن یک شریک کلیدی [ایالات متحده].»
او گفت: «یا ۲۸ مادۀ دردناک یا زمستانی فوق‌العاده سخت ــ سخت‌ترین ــ و خطرهای بیشتر. زندگی بدون آزادی، بدون کرامت، بدون عدالت.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز جمعه در گفت‌وگو با فاکس‌نیوز گفت باور دارد که روز شکرگزاری، ۲۷ نوامبر (ششم آذرماه)، «مهلت مناسبی» برای تصمیم‌گیری رهبران اوکراین در مورد این طرح است.
محتوای طرح چیست؟
نسخۀ پیشنهادی که به دست رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی و رسانه‌های دیگر رسیده، نشان می‌دهد اگر در شکل فعلی خود پذیرفته شود، اوکراین باید بیش از ۲۰ درصد از قلمرو خود را، دست‌کم در عمل و نه به‌صورت رسمی واگذار کند و امتیازات بزرگی بدهد؛ از جمله محدود کردن اندازۀ ارتش و گنجاندن ممنوعیت عضویت در ناتو در قانون اساسی.
این طرح همچنین محدودیت‌هایی بر ناتو اعمال می‌کند، از جمله ممنوعیت گسترش بیشتر این ائتلاف یا استقرار نیرو در اوکراین. علاوه بر این، به انزوای روسیه در غرب پایان می‌دهد و راه را برای لغو تحریم‌ها و دعوت مسکو برای بازگشت به گروه هفت، که در سال ۲۰۱۴ به دلیل اشغال کریمه از آن اخراج شد، هموار می‌کند.
نه ایالات متحده و نه اوکراین هیچ‌یک متن این نسخه ۲۸ ماده‌ای را تأیید نکرده‌اند و روسیه نیز اظهارنظر چندانی نکرده است. انتشار این متن و اظهارات مقامات دربارۀ آن، پرسش‌های زیادی را مطرح کرده است.
موضع آمریکا چقدر انعطاف‌پذیر است؟
گزارش‌های اولیه حاکی از آن بود که این طرح میان آمریکا و روسیه و بدون مشارکت اوکراین تهیه شده و نگرانی‌هایی را دربارۀ تحمیل آن بر اوکراین به‌عنوان امری انجام‌شده ایجاد کرده است.
پیش از گفت‌وگوی ترامپ با فاکس‌نیوز، فایننشال‌تایمز به نقل از مقام‌های اوکراینی گزارش داد که دولت ترامپ به زلنسکی و اعضای تیم او گفته است کاخ سفید برای پایان دادن به جنگ پیش از سال جدید میلادی، یک «زمان‌بندی تهاجمی» در پیش گرفته است.
منابع رویترز گفتند فشار واشینگتن بر کی‌یف بیش از هر زمان دیگری ازجمله در مذاکرات پیشین صلح است و آمریکا تهدید کرده که اشتراک‌گذاری اطلاعات و ارسال تسلیحات را کاهش خواهد داد.
کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، روز پنجشنبه گفت: «این طرح خوبی برای هر دو طرف» روسیه و اوکراین است و «ما سخت در تلاشیم آن را به نتیجه برسانیم».
با این حال او تأکید کرد که استیو ویتکاف، فرستادۀ ویژۀ کاخ سفید، و مارکو روبیو، وزیر خارجه، حدود یک ماه روی این پیشنهاد کار کرده و با هر دو کشور روسیه و اوکراین گفت‌وگو کرده‌اند «تا بفهمند این کشورها برای رسیدن به صلح پایدار چه چیزی را می‌پذیرند».
روبیو در پیامی در شبکۀ ایکس نوشت: «ما در حال تهیۀ فهرستی از ایده‌های بالقوه برای پایان جنگ بر اساس نظرات هر دو طرف هستیم.»
آیا اوکراین آن را رد کرده است؟
پاسخ کوتاه منفی است. پس از دیدار مقامات اوکراین با مقام‌های ارشد پنتاگون و رئیس ارتش آمریکا در کی‌یف در روز پنجشنبه، زلنسکی گفت پیش‌نویس آمریکا را دریافت کرده و قصد دارد دربارۀ آن با ترامپ گفت‌وگو کند؛ گفت‌وگویی که احتمالاً هفتۀ آینده انجام می‌شود. او همچنین روز جمعه با جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، نیز صحبت کرده است.
زلنسکی روز جمعه در شبکۀ ایکس نوشت: «ما روی سندی که از سوی آمریکا تهیه شده کار می‌کنیم. این باید طرحی باشد که صلح واقعی و آبرومند را تضمین کند.» او در سخنرانی روز جمعه برای مردم نیز از رد کامل طرح پرهیز کرد.
تضمین‌های امنیتی چه می‌شود؟
یکی از خواسته‌های اصلی اوکراین برای هر توافق صلح، تضمین‌های امنیتی قوی است.
طرح منتشرشده می‌گوید اوکراین تضمین‌های امنیتی معتبر دریافت خواهد کرد و حملۀ مجدد روسیه با «پاسخ نظامی قاطع و هماهنگ»، بازگشت تحریم‌ها و لغو به‌رسمیت‌شناختن «سرزمین جدید» مواجه خواهد شد.
اما جزئیات اندکی ارائه شده و ممنوعیت استقرار نیروهای ناتو در اوکراین بسیاری از طرح‌های احتمالی اروپایی‌ها برای اعزام نیرو جهت پشتیبانی اوکراین را منتفی می‌کند.
پترو اولشچوک، تحلیلگر سیاسی اوکراینی، گفت: «آن‌چه دیده‌ام، حتی اگر فرض کنیم دقیق باشد، بیشتر شبیه پیش‌نویسی است که روی یک دستمال در زمان مذاکره نوشته شده باشد تا سندی که کسی بتواند آن را امضا کند.»
واکنش روسیه چیست؟
انتشار این طرح باعث نگرانی‌هایی شد مبنی بر این‌که این پیشنهاد بازتاب‌دهندۀ خواسته‌های دیرینۀ روسیه است؛ از ممنوعیت عضویت اوکراین در ناتو گرفته تا به‌رسمیت‌شناختن کریمه، لوهانسک و دونتسک به‌عنوان خاک روسیه. این برداشت وجود داشت که این طرح نوعی تسلیم اوکراین است.
با این حال، ممکن است روسیه با برخی بندهای این طرح مخالف باشد. برای مثال، سقف ۶۰۰ هزار نفری ارتش اوکراین بسیار بالاتر از خواسته‌های پیشین مسکو است. همچنین واژه‌پردازی طرح، به گفته تاتیانا استانوفایا، «برداشت نادرست و تحقیرآمیزی از نحوۀ بیان مواضع مسکو» نشان می‌دهد.
این تحلیلگر و پژوهشگر سیاسی روسی که در بنیاد کارنگی فعالیت می‌کند، گفت: «اگرچه امتیازها به روسیه قابل توجه است، اما این طرح از مسکو می‌خواهد برخی شرایط قبلی خود را کنار بگذارد.» او افزود پوتین احتمالاً طرح را رد نخواهد کرد اما «بر جزئی‌نگری دقیق هر بند و ثبت تعهدات روی کاغذ» اصرار خواهد داشت.
بسیاری از تحلیلگران می‌گویند ولادیمیر پوتین توافق صلحی را که تلاش‌های روسیه برای سلطه بر اوکراین را تضعیف کند به هیچ وجه نخواهد پذیرفت.
