اجلاس امسال سازمان ملل دربارۀ تغییرات اقلیمی که در شهر بلِم برزیل برگزار شد، پس از دو هفته مذاکره و ۱۹ ساعت گفت‌وگوی اضافه به توافقی رسید که هدف آن افزایش حمایت مالی از کشورهای فقیر در مقابله با گرمایش زمین است؛ اما این توافق، برخلاف خواست بسیاری از کشورها، هیچ اشاره‌ای به سوخت‌های فسیلی که عامل اصلی بحران اقلیمی است، ندارد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، در واکنش به نتیجۀ اجلاس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (کاپ۳۰) در برزیل گفت اگرچه دستیابی به توافق نهایی در شرایط دشوار کنونی اقدامی مثبت است، اما این توافق «همۀ آنچه را که لازم است، محقق نکرده» و هنوز فاصله‌ای خطرناک میان علم و عمل در زمینۀ اقلیم وجود دارد.
گوترش در بیانیه‌ای که عصر شنبه یکم آذرماه پس از تصویب توافق نهایی منتشر کرد، گفت: «نمی‌توانم وانمود کنم که کاپ۳۰ همۀ آنچه را که لازم است، تحقق بخشیده است. شکاف میان جایگاهی که اکنون در آن هستیم و آنچه علم اقتضا می‌کند، همچنان به‌طرز خطرناکی گسترده است.»
ریاست برزیلی اجلاس به رهبری آندره کوریا دو لاگو اعلام کرد که براساس توافق، کشورهای ثروتمند باید تا سال ۲۰۳۵ میزان کمک مالی خود به کشورهای در حال توسعه برای سازگاری با گرمایش جهانی را سه‌برابر کنند.
با این حال، حذف هرگونه تعهد الزام‌آور برای کاهش استفاده از نفت، گاز و زغال‌سنگ موجب نارضایتی بسیاری از کشورها و فعالان محیط زیست شد. نمایندگان کلمبیا، پاناما و اروگوئه صراحتاً اعتراض کردند که توافق نهایی «علم را نادیده گرفته است». نماینده کلمبیا گفت: «توافقی که با انکار واقعیت اقلیمی تحمیل شود، توافقی شکست‌خورده است.»
در مقابل، گروهی از کشورهای صادرکنندۀ نفت از جمله عربستان سعودی اعلام کردند هرگونه اشاره به سوخت‌های فسیلی در متن توافق «غیرقابل قبول» است. این اختلاف‌ها باعث شد مذاکرات از مهلت رسمی عبور کند و تا صبح شنبه به‌وقت محلی برزیل ادامه یابد.
اگرچه اتحادیه اروپا در نهایت مانع تصویب توافق نشد، اما وُپکه هوکسترا، کمیسر اقلیم اتحادیه، گفت: «ما با نتیجه موافق نیستیم، اما از آن حمایت می‌کنیم چون حداقل در مسیر درست حرکت می‌کند.»
کشورهای در حال توسعه از جمله کشورهای آفریقایی تأکید کردند که وعده‌های مالی باید به‌سرعت عملی شود، زیرا آن‌ها هم‌اکنون با پیامدهای مستقیم گرمایش جهانی مانند بالا آمدن سطح دریا، خشکسالی‌های شدید، سیلاب‌ها و موج‌های گرما روبه‌رو هستند.
آویناش پرساد، مشاور ویژه رئیس بانک توسعه بین‌آمریکایی، گفت تمرکز توافق بر منابع مالی «گامی مثبت» است، اما افزود: «جهان هنوز در ارائۀ کمک‌های سریع برای کشورهایی که در حال تجربه خسارت و آسیب هستند، عقب مانده است.»
نمایندگان سیرالئون نیز از «شاخص‌های مبهم و غیرقابل اندازه‌گیری» در برنامۀ سازگاری انتقاد کردند و وزیر اقلیم این کشور گفت: «ما با شاخص‌هایی از کاپ خارج می‌شویم که نه علمی‌اند، نه قابل استفاده. چگونه می‌توانیم از آسیب‌پذیرترین‌ها حمایت کنیم وقتی نتایج ما این‌قدر مبهم است؟»
نشست امسال در شرایطی برگزار شد که ایالات متحده، بزرگ‌ترین آلاینده تاریخی جهان، هیئت رسمی به کاپ۳۰ اعزام نکرد. با این حال، دولت برزیل تلاش داشت این اجلاس را به نمادی از «وحدت جهانی» در برابر تغییرات اقلیمی بدل کند.
آندره کوریا دو لاگو در پایان اجلاس گفت ریاست کنفرانس دو نقشه‌راه مستقل نیز منتشر خواهد کرد: یکی برای توقف و معکوس کردن روند جنگل‌زدایی و دیگری برای پایان دادن به استفاده از سوخت‌های فسیلی.
اما کارشناسان یادآور شده‌اند که ابتکاراتی که صرفاً از سوی ریاست اجلاس مطرح می‌شوند، الزام‌آور نیستند.
در متن نهایی همچنین مقرر شده است که نهادهای اقلیمی سازمان ملل بررسی کنند چگونه می‌توان تجارت جهانی را با اهداف اقلیمی همسو کرد، زیرا افزایش موانع تجاری ممکن است مانع پذیرش فناوری‌های پاک شود.
چشم‌انداز آینده
در حالی که برخی ناظران از «پیشرفت اندک» کاپ۳۰ سخن می‌گویند، سازمان ملل و دولت برزیل وعده داده‌اند مسیر گفت‌وگو دربارۀ سوخت‌های فسیلی و جنگل‌زدایی در ماه‌های آینده ادامه یابد.
گوترش در بیانیه خود تأکید کرد: «جهان نمی‌تواند در مواجهه با بحران اقلیمی به مصالحه‌های ناقص بسنده کند. هر روز تأخیر هزینه‌ای برای انسان و طبیعت دارد.»
