استیو ویتکاف، فرستادۀ ارشد کاخ سفید، برای ششمین بار راهی روسیه است، در حالی که اوکراین نگران توافق صلحی است که به‌شدت به نفع مسکو تمام شود. یک تماس تلفنی فاش‌شده نشان می‌دهد که ویتکاف به یکی از مقام‌های کرملین توصیه می‌کند چگونه با کاخ سفید خوش‌رفتاری کند.
در این میان، تهاجم روسیه که اکنون وارد چهل‌وششمین ماه شده، نیروهای مسلح درماندۀ اوکراین را بیش از هر زمان دیگری به نقطۀ فروپاشی نزدیک کرده است.
در یک هفته‌ای که از افشای طرح صلح پیشنهادی آمریکا می‌گذرد، رویدادهای زیادی رخ داده است. این طرح ۲۸ ماده‌ای تکانی به تلاش‌هایی داد که تا پیش از آن برای توقف جنگ روسیه به سختی پیش می‌رفت؛ جنگی که ترامپ وعده داده بود ظرف ۲۴ ساعت پس از روی کار آمدن در ژانویه به آن پایان می‌دهد.
در ادامه، آن‌چه تا شامگاه چهارشنبه پنجم آذر رخ داده، مرور می‌شود با نظرداشت این‌که همزمان دیپلمات‌ها و مذاکره‌کنندگان از واشینگتن، مسکو، کی‌یف و بسیاری از پایتخت‌های اروپایی بر سر جزئیات طرحی مشخص و البته جنجالی چانه می‌زنند.
نکات اصلی اختلاف
پس از افشای طرح آمریکا و تحویل آن به ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، او رئیس دفتر خود و چند مقام دیگر را برای گفت‌وگوهای فوری با مقامات آمریکایی، از جمله مارکو روبیو وزیر خارجه، به ژنو فرستاد.
گزارش‌ها حاکی است که زلنسکی از مفاد طرح غافلگیر شد؛ طرحی که بیشتر مواضع سخت‌گیرانۀ روسیه پیش از تهاجم را بازتاب می‌داد.
با این حال، گفت‌وگوهای ژنو منجر به چارچوبی «به‌روز و اصلاح‌شده» در قالب طرحی ۱۹ ماده‌ای شد که به‌گفتۀ کاخ سفید و دفتر زلنسکی، می‌تواند صلحی «پایدار و عادلانه» به همراه آورد.
اما اظهارات زلنسکی نشان داد که حساس‌ترین مسائل هنوز حل نشده‌اند، از جمله سرنوشت بخشی از منطقه دونتسک که کرملین مصمم به تصرف آن است.
مسکو بارها گفته است باید کنترل کامل دونتسک را در دست بگیرد؛ یکی از پنج منطقه اوکراینی که پوتین به‌طور بی‌اساس ادعای تعلق آن به خاک روسیه را دارد. واگذاری سرزمینی که نیروهای اوکراین با بهای سنگینی از چنگ روسیه بیرون نگه داشته‌اند، امتیازی بزرگ از سوی کی‌یف خواهد بود و می‌تواند پیامدهای سیاسی برای زلنسکی به همراه داشته باشد.
از دیگر موانع می‌توان به پافشاری کرملین بر منع دائمی اوکراین از عضویت در ناتو و نیز محدودیت احتمالی بر شمار نیروهای مسلح کی‌یف اشاره کرد.
پیش‌نویس آمریکایی از اوکراین می‌خواهد در قانون اساسی خود «تضمین کند که به ناتو نخواهد پیوست» و از این ائتلاف می‌خواهد تعهد بدهد که هرگز عضویت اوکراین را نخواهد پذیرفت.
چنین رویکردی ممکن است برای اوکراین غیرقابل قبول باشد. اوکراین کشوری است که خواهان آزادی در انتخاب شرکای ژئوپلیتیکی خود است و تمایل به پیوستن به ناتو را در قانون اساسی‌اش ثبت کرده است. اوکراین همچنین می‌خواهد توان دفاع از خود در برابر هرگونه حملۀ احتمالی روسیه را حفظ کند.
در مذاکرات قبلی، روسیه خواستار محدود شدن ارتش اوکراین به کمتر از ۱۰۰ هزار نیرو شده بود. پیش‌نویس اولیه آمریکا این سقف را ۶۰۰ هزار نفر تعیین می‌کرد. پیشنهادی از سوی اروپا این رقم را در زمان صلح به ۸۰۰ هزار افزایش می‌دهد.
چند سناتور برجسته جمهوری‌خواه، از جمله میچ مک‌کانل، رهبر پیشین اکثریت سنا، از طرح اولیه آمریکا انتقاد کرده‌اند.
او در پستی در ایکس نوشت: «توافقی که به تجاوز پاداش دهد، حتی ارزش کاغذی که رویش نوشته شده را ندارد. آمریکا میانجی بی‌طرف نیست و نباید چنین وانمود کند.»
سخنگوی کاخ سفید، کارولین لویت، مدعی شد پیشرفت ملموسی حاصل شده و گفت تنها «چند جزئیات حساس اما قابل‌حل» باقی مانده است.
بار ششم، شاید خوش‌یمن باشد؟
استیو ویتکاف، یک معامله‌گر املاک بدون پیشینۀ دیپلماتیک، کسی است که ترامپ مأمور یافتن راه‌حلی برای پایان دادن به جنگ روسیه کرده است. او تاکنون پنج بار با پوتین دیدار کرده و با جت شخصی‌اش به مسکو سفر کرده است.
برخی از اقدامات پیشین ویتکاف زنگ خطر را برای ناظران خارجی به صدا درآورده؛ آن‌ها نگران‌اند که او فریب بخورد یا درک درستی از پیچیدگی‌های تاریخی جنگ نداشته باشد.
ویتکاف برای گفت‌وگوهایش با پوتین و دیگر مقامات روس از مترجمان تأمین‌شده توسط کرملین استفاده کرده، نه از مترجمان مورد تأیید سفارت آمریکا.
پس از آخرین دیدار ویتکاف با پوتین در ماه اوت، مقامات آمریکایی و اروپایی گفتند این فرستاده درک درستی از جغرافیای مناطق اوکراینی مورد ادعای پوتین نداشته است.
دان بیکن، نمایندۀ جمهوری‌خواه که از تعامل دولت ترامپ با روسیه انتقاد کرده، خواستار برکناری ویتکاف شد.
اعزام دوبارۀ ویتکاف به مسکو، که مشاور سیاست خارجی کرملین تأیید کرده هفته آینده این دیدار انجام خواهد شد، نشانه‌ای است از تمایل کاخ سفید برای نهایی کردن برخی موارد مورد توافق در ژنو و ابوظبی یا یا تمامی موارد.
ترامپ همچنین اشاره کرده است که احتمال دارد دامادش، جرد کوشنر، ویتکاف را همراهی کند. نه یوری اوشاکوف دستیار پوتین و نه دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین دربارۀ این موضوع چیزی نگفته‌اند.
گزارش‌ها حاکی است کوشنر در جلسه‌ای محرمانه میان ویتکاف و روسی دیگری نیز حضور داشته که او هم دیپلمات نیست اما نقش غیرمعمولی در مذاکرات با آمریکایی‌ها ایفا کرده است: کیریل دیمیتریف، فرستادهٔ ویژهٔ رئیس‌جمهور روسیه در امور سرمایه‌گذاری و همکاری اقتصادی.
تماس تلفنی فاش‌شده؟
در اواخر اکتبر، دیمیتریف، تاجر تندزبان تحصیل‌کردۀ هاروارد و رئیس صندوق ثروت ملی روسیه، به میامی فلوریدا سفر کرد. او در دیدار با آنا لونا، نماینده جمهوری‌خواه، مدارکی را که ادعا می‌کرد اسناد افشاشدۀ روسی دربارۀ ترور جان اف. کندی هستند، به او داد؛ همراه با جعبه‌ای شکلات و کتابی از نقل‌قول‌های پوتین.
دیمیتریف در سال ۲۰۲۲، همراه با دیگر مقامات روس، در پی حمله روسیه به اوکراین تحریم شد. وزیر خزانه‌داری ترامپ او را «مبلغ تبلیغات کرملین» خوانده بود.
بعدها مشخص شد دیمیتریف، که با مجوز ویژه مقامات آمریکایی سفر کرده بود، در میامی، بدون اطلاع برخی مقامات کاخ سفید و وزارت خارجه، دیدارهای محرمانه‌ای با ویتکاف و کوشنر داشته است.
پس از افشای طرح آمریکا در هفتۀ گذشته، چند سناتور گفتند روبیو به آن‌ها گفته پیش‌نویس ماهیتی روسی دارد و تحت تأثیر فردی روس بوده، هرچند نامی از دیمیتریف نبرده است. اما روبیو که در ژنو حضور داشت، تأکید کرد این طرح آمریکایی است.
چهارم آذرماه، اندکی پیش از آن‌که ترامپ اعلام کند ویتکاف به مسکو خواهد رفت، بلومبرگ نیوز متن تماس تلفنی میان ویتکاف و اوشاکوف را منتشر کرد.
این تماس در ۱۴ اکتبر انجام شده بود، یعنی دو روز پیش از تماس ترامپ و پوتین در ۱۶ اکتبر و حدود دو هفته پیش از دیدار ویتکاف با دیمیتریف در میامی.
بر اساس این متن، ویتکاف به اوشاکوف توصیه می‌کند چگونه ترامپ را برای پذیرش توافق صلح تحت تأثیر قرار دهد.
او گفته بود: «به نظرم باید تماس بگیرید و صرفاً تأکید کنید که از این دستاورد رئیس‌جمهور تقدیر می‌کنید، از او حمایت کرده‌اید، او را مرد صلح می‌دانید و واقعاً خوشحالید که شاهد تحقق آن بوده‌اید. من این را می‌گفتم.»
ویتکاف ظاهراً افزوده بود: «می‌دانم برای رسیدن به توافق صلح چه لازم است: دونتسک و شاید معاوضه‌ای زمینی در جایی دیگر.»
بلومبرگ نگفت فایل صوتی این تماس را چگونه به‌دست آورده، اما احتمالاً از سوی نهادهای اطلاعاتی آمریکا انجام شده که مکالمات مقام‌های خارجی را به طور معمول شنود می‌کنند. رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی نتوانست صحت متن را به طور مستقل تأیید کند.
ترامپ خود بخشی از واقعیت تماس را تأیید کرد، هرچند نه محتوای آن را. او گفت: «او باید این موضوع را به اوکراین بفروشد. او دارد اوکراین را به روسیه می‌فروشد. این کاری است که یک معامله‌گر انجام می‌دهد.»
اوشاکوف نیز ظاهراً وقوع تماس را تأیید کرد و گفت این افشاگری برای تضعیف مذاکرات پشت‌پرده صورت گرفته است. او بعدها به روزنامه کامرسانت گفت گفت‌وگویش با ویتکاف از طریق پیام‌رسان واتس‌اپ انجام شده است.
او همچنین گفت: «بعید است چنین نشت اطلاعاتی از سوی شرکت‌کنندگان در گفت‌وگو رخ داده باشد.»
