يک هفته پس از اعلام افزايش ذخاير قابل بهره برداری نفت عراق، از ۱۱۵ ميليارد بشکه به ۱۴۳ ميليارد بشکه از سوی حسين شهرستانی وزير نفت عراق، مسعود مير کاظمی وزير نفت جمهوری اسلامی خبر داد که ذخاير نفت ايران از ۱۳۷ ميليارد بشکه به ۱۵۰ ميليارد بشکه افزايش يافته است.
با توجه به اينکه اعلام ذخاير تازه مي تواند (تا اطلاع ثانوی) مکان از دست رفته ايران در رده بندی صاحبان ذخاير بزرگ نفت را اعاده کند، امکان مداخله دادن «پيش نگری» در انتشار ارقام تازه، قوی تر از احتمال کشف واقعی ذخاير جديد نفت در ايران بنظر می رسد.
با در نظر گرفتن آمار تازه، ذخاير قابل بهر برداری نفت خام ايران مابين کشور های عضو اوپک ، پس از عربستان سعودی و ونزوئلا، در مکان سوم و از اين لحاظ عراق با اندکی فاصله در مقام چهارم قرار خواهد گرفت.
اهميت ذخاير بزرگتر
به جز اعتبار اسمی، در اختيار داشتن ذخاير و مواد خام توسط کشور های جهان همواره با داشتن مزايای اقتصادی و حتی سياسی و همراه است. از نفت خام (در کنار گاز طبيعی) هميشه به عنوان استراتژيکی ترين ماده خام در جهان نام می برند. به اين ترتيب بديهی است که بزرگتر بودن منابع استراتژيک، اهميت استراتژيکی منابع و همچنين اهميت محل ذخيره (کشور دارنده) آن را به همان نسبت افزايش می دهد.
علاوه بر ابعاد امنيتی و سياسی در اختيار داشتن منابع بزرگ انرژی، ابعاد اقتصادی آن نيز بی ترديد از اهميت فوق العاده برخوردار است. سرمايه گذاری های خارجی به طور طبيعی به دنبال توسعه منابع بزرگترهستند.
اکتشاف و توسعه منابع نفت و گاز بيش از هر ماده خام طبيعی ديگر در جهان موفق به جذب سرمايه می شوند. به اين ترتيب مفهوم داشتن منابع خام بزرگتر نفت و گاز داشتن اعتبار بيشتر در جهان، جذب سرمايه های زيادتر و بهره گرفتن از ثروت های اقتصادی بيشتر است.
با در نظر داشتن اين نکات است که همه کشور های دارای منابع خام هميشه در صدد حفظ و يا بهبود جايگاه جهانی خود بوده اند.
سابقه مسابقه
پيش از انقلاب سال ۵۷ ايران از لحاظ در اختيار داشتن منابع بزرگتر نفت با کويت و عراق در رقابت مستقيم قرار داشت. ايران در مواقعی مدعی می شد که کمپانی های بزرگ نفتی از انتشار ميزان واقعی ميزان ذخاير نفت خام ايران به نفع عراق و کويت، خودداری می کنند. در آن تاريخ ذخاير اعلام شده نفت خام ايران ۶۰ ميليارد بشکه بود.
بعد از انقلاب، عراق تدريجا فاصله حجم ذخاير نفت خام خود را از ايران کم کرد و در ابتدای دهه ۹۰ موفق شد با اعلام ذخيره ای برابر ۱۰۰ ميليارد بشکه، ايران را که تا آن تاريخ دارای ذخيره ای معادل ۹۰ ميليارد بشکه نفت خام قابل استحصال بود، پشت سر قرار گذارد.
اين فاصله در حدود يک دهه ادامه يافت تا آنکه از اوائل سال ۲۰۰۱-۲۰۰۲ ايران به کشف و اعلام ذخاير تازه نفت توفيق يافت. ذخايراثبات شده نفت ايران به تدريج از ۹۰ ميليارد بشکه به ۱۳۷ ميليارد بشکه افزايش يافت حال آنکه ذخاير عراق از ۱۰۰ ميليارد بشکه تنها به حدود ۱۱۵ ميليارد بشکه رسيد.
افزايش اخير و ناگهانی ذخاير نفت خام عراق تا حدودی ايران را شگفت زده کرد. با توجه به برتری نسبتا اندک ميزان ذخاير تازه اعلام شده عراق نسبت به حجم ذخاير اثبات شده ايران، ظاهرا پيش نگری در وزارت نفت جمهوری اسلامی در اعلام افزايش ذخاير تازه کشف شده در ايران و انگيزه پشت سر نهادن دوباره عراق در رده بندی ذخيره داران بی تاثير نبوده است.
به منظور مستند نشان دادن ارقام تازه اعلام شده، وزير نفت جمهوری اسلامی افزايش حجم ذخاير نفت را با اعلام افزايش ذخاير گاز ايران همزمان کرد. در گذشته اعلام ذخاير نفت خام و گاز طبيعی ايران طی فرصت های جداگانه و با اشاره دقيق به محل و حجم ذخاير کشف شده انجام می شد.
با در نظر گرفتن آمار تازه، ذخاير گاز طبيعی ايران از ۳۰ تريليون متر مکعب به ۳۳ تريليون متر مکعب افزايش يافته است. بر خلاف نفت خام در مورد ذخاير گاز اگرچه به نام دو حوزه تازه در بندر لنگه و هرمزگان اشاره شده با اين وجود ميزان ذخاير اعلام شده ( ۷۰ ميليارد متر مکعب) با ۳ تريليون متر مکعب ظرفيت افزايش يافته گاز ايران متناسب نيست.
رقابت با عراق
در اعلام ذخاير تازه، حجم نفت قابل بهره برداری ايران تا ۱۵۰ ميليارد بشکه معرفی شده که اين ميزان تا ۷ ميليارد بشکه از ذخاير اعلام شده عراق ( ۱۴۳ ميليارد بشکه ) بيشتر است.
اما تفاوت عمده در نحوه اعلام ذخاير دو کشور و بيانيه حسين شهرستانی وزير نفت عراق با اظهارات مسعود ميرکاظمی وزير نفت جمهوری اسلامی، در معرفی ميدانهای تازه کشف شده توسط عراقی ها و خودداری از نام بردن ميدانهای نفتی تازه کشف شده ايران توسط مقامات ايرانی است.
تفاوت ديگر در اظهارات آن دو، تاکيد وزير نفت عراق بر ارسال مستندات مربوط به افزايش ذخاير نفت عراق به اوپک در روز بعد، و سکوت وزير نفت ايران در مورد اقدام مشابه از سوی ايران بود.
اگرچه اوپک تاکنون از انتشار و تائيد رسمی ارقام تازه مربوط به افزايش ذخاير عراق خودداری ورزيده ولی گفته می شود که دوشنبه گذشته اسناد ياد شده را از بغداد دريافت کرده و در حال بررسی آنها است.
طی اقدام بحث انگيز ديگری، وزير نفت ايران، بجای معرفی ميدان های تازه کشف شده، تعيين تکليف ذخاير افزايش يافته ايران را، که بنا بر اظهار او می توانند تا پايان سال بيشتر شوند، به پايان محاسبات معاونت برنامه ريزی خود موکول کرد.
____________________
دیدگاه های مطرح شده در این نوشته، الزاما بازتاب دیدگاه های رادیو فردا نیست.
با توجه به اينکه اعلام ذخاير تازه مي تواند (تا اطلاع ثانوی) مکان از دست رفته ايران در رده بندی صاحبان ذخاير بزرگ نفت را اعاده کند، امکان مداخله دادن «پيش نگری» در انتشار ارقام تازه، قوی تر از احتمال کشف واقعی ذخاير جديد نفت در ايران بنظر می رسد.
با در نظر گرفتن آمار تازه، ذخاير قابل بهر برداری نفت خام ايران مابين کشور های عضو اوپک ، پس از عربستان سعودی و ونزوئلا، در مکان سوم و از اين لحاظ عراق با اندکی فاصله در مقام چهارم قرار خواهد گرفت.
اهميت ذخاير بزرگتر
به جز اعتبار اسمی، در اختيار داشتن ذخاير و مواد خام توسط کشور های جهان همواره با داشتن مزايای اقتصادی و حتی سياسی و همراه است. از نفت خام (در کنار گاز طبيعی) هميشه به عنوان استراتژيکی ترين ماده خام در جهان نام می برند. به اين ترتيب بديهی است که بزرگتر بودن منابع استراتژيک، اهميت استراتژيکی منابع و همچنين اهميت محل ذخيره (کشور دارنده) آن را به همان نسبت افزايش می دهد.
علاوه بر ابعاد امنيتی و سياسی در اختيار داشتن منابع بزرگ انرژی، ابعاد اقتصادی آن نيز بی ترديد از اهميت فوق العاده برخوردار است. سرمايه گذاری های خارجی به طور طبيعی به دنبال توسعه منابع بزرگترهستند.
اکتشاف و توسعه منابع نفت و گاز بيش از هر ماده خام طبيعی ديگر در جهان موفق به جذب سرمايه می شوند. به اين ترتيب مفهوم داشتن منابع خام بزرگتر نفت و گاز داشتن اعتبار بيشتر در جهان، جذب سرمايه های زيادتر و بهره گرفتن از ثروت های اقتصادی بيشتر است.
با در نظر داشتن اين نکات است که همه کشور های دارای منابع خام هميشه در صدد حفظ و يا بهبود جايگاه جهانی خود بوده اند.
سابقه مسابقه
پيش از انقلاب سال ۵۷ ايران از لحاظ در اختيار داشتن منابع بزرگتر نفت با کويت و عراق در رقابت مستقيم قرار داشت. ايران در مواقعی مدعی می شد که کمپانی های بزرگ نفتی از انتشار ميزان واقعی ميزان ذخاير نفت خام ايران به نفع عراق و کويت، خودداری می کنند. در آن تاريخ ذخاير اعلام شده نفت خام ايران ۶۰ ميليارد بشکه بود.
بعد از انقلاب، عراق تدريجا فاصله حجم ذخاير نفت خام خود را از ايران کم کرد و در ابتدای دهه ۹۰ موفق شد با اعلام ذخيره ای برابر ۱۰۰ ميليارد بشکه، ايران را که تا آن تاريخ دارای ذخيره ای معادل ۹۰ ميليارد بشکه نفت خام قابل استحصال بود، پشت سر قرار گذارد.
اين فاصله در حدود يک دهه ادامه يافت تا آنکه از اوائل سال ۲۰۰۱-۲۰۰۲ ايران به کشف و اعلام ذخاير تازه نفت توفيق يافت. ذخايراثبات شده نفت ايران به تدريج از ۹۰ ميليارد بشکه به ۱۳۷ ميليارد بشکه افزايش يافت حال آنکه ذخاير عراق از ۱۰۰ ميليارد بشکه تنها به حدود ۱۱۵ ميليارد بشکه رسيد.
افزايش اخير و ناگهانی ذخاير نفت خام عراق تا حدودی ايران را شگفت زده کرد. با توجه به برتری نسبتا اندک ميزان ذخاير تازه اعلام شده عراق نسبت به حجم ذخاير اثبات شده ايران، ظاهرا پيش نگری در وزارت نفت جمهوری اسلامی در اعلام افزايش ذخاير تازه کشف شده در ايران و انگيزه پشت سر نهادن دوباره عراق در رده بندی ذخيره داران بی تاثير نبوده است.
به منظور مستند نشان دادن ارقام تازه اعلام شده، وزير نفت جمهوری اسلامی افزايش حجم ذخاير نفت را با اعلام افزايش ذخاير گاز ايران همزمان کرد. در گذشته اعلام ذخاير نفت خام و گاز طبيعی ايران طی فرصت های جداگانه و با اشاره دقيق به محل و حجم ذخاير کشف شده انجام می شد.
با در نظر گرفتن آمار تازه، ذخاير گاز طبيعی ايران از ۳۰ تريليون متر مکعب به ۳۳ تريليون متر مکعب افزايش يافته است. بر خلاف نفت خام در مورد ذخاير گاز اگرچه به نام دو حوزه تازه در بندر لنگه و هرمزگان اشاره شده با اين وجود ميزان ذخاير اعلام شده ( ۷۰ ميليارد متر مکعب) با ۳ تريليون متر مکعب ظرفيت افزايش يافته گاز ايران متناسب نيست.
رقابت با عراق
در اعلام ذخاير تازه، حجم نفت قابل بهره برداری ايران تا ۱۵۰ ميليارد بشکه معرفی شده که اين ميزان تا ۷ ميليارد بشکه از ذخاير اعلام شده عراق ( ۱۴۳ ميليارد بشکه ) بيشتر است.
اما تفاوت عمده در نحوه اعلام ذخاير دو کشور و بيانيه حسين شهرستانی وزير نفت عراق با اظهارات مسعود ميرکاظمی وزير نفت جمهوری اسلامی، در معرفی ميدانهای تازه کشف شده توسط عراقی ها و خودداری از نام بردن ميدانهای نفتی تازه کشف شده ايران توسط مقامات ايرانی است.
تفاوت ديگر در اظهارات آن دو، تاکيد وزير نفت عراق بر ارسال مستندات مربوط به افزايش ذخاير نفت عراق به اوپک در روز بعد، و سکوت وزير نفت ايران در مورد اقدام مشابه از سوی ايران بود.
اگرچه اوپک تاکنون از انتشار و تائيد رسمی ارقام تازه مربوط به افزايش ذخاير عراق خودداری ورزيده ولی گفته می شود که دوشنبه گذشته اسناد ياد شده را از بغداد دريافت کرده و در حال بررسی آنها است.
طی اقدام بحث انگيز ديگری، وزير نفت ايران، بجای معرفی ميدان های تازه کشف شده، تعيين تکليف ذخاير افزايش يافته ايران را، که بنا بر اظهار او می توانند تا پايان سال بيشتر شوند، به پايان محاسبات معاونت برنامه ريزی خود موکول کرد.
____________________
دیدگاه های مطرح شده در این نوشته، الزاما بازتاب دیدگاه های رادیو فردا نیست.
