درحالی که حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان تقریباً ابراز اطمینان می‌کند که دادگاه جنایی بین‌المللی پرونده ترور رفیق حریری، نخست‌وزیر پیشین لبنان، اعضای حزب‌الله را متهمان اصلی این قتل سیاسی معرفی خواهد کرد؛ بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه ازهم اینک در حال ثبت امتیازهای بیشتری از این ماجرا به نفع خود و حاکمیت سوریه است.
این در شرایطی است که در لبنان و اتحادیه عرب نگرانی از کشیده شدن تنش‌های داخلی لبنان به یک بحران جدی افزایش یافته است.
حسن نصرالله در روزهای اخیر تأکید کرده است که سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان و فرزند رفیق حریری، پیش از سفری که به تازگی به آمریکا داشت، با او ملاقات کرد و گفت که بدانید که دادگاه بین‌المللی پرونده ترور پدرم، نیروهای شما را عامل اجرای قتل معرفی خواهد کرد.
سایر شواهد نیز این احتمال را تقویت می‌کند که در حالی که در طول سال‌ها انگشت اتهام در مورد قتل رفیق حریری متوجه سوریه بود، دادگاه جنایی بین‌المللی ویژه رسیدگی به پرونده قتل رفیق حریری از سوریه رفع اتهام خواهد کرد، به گونه‌ای که حسن نصرالله نیز تأیید کرده است که این دادگاه در پایان بررسی‌های کش و قوس‌دار خود، از سوریه نامی نخواهد برد.
هرچند که بشار اسد هفته گذشته گفت که «متهم کردن حزب‌الله به دخالت در قتل حریری را اتهام استراتژیک علیه سوریه نیز می‌دانیم» اما ناظران می‌گویند که این سخنان آقای اسد، تعارفاتی به شیوه اهالی خاورمیانه بوده، و رهبر سوریه مشتاقانه منتظر کسب امتیازات بیشتر از رهگذر رفع اتهام از حاکمیت خود در یکی از سیاه‌ترین جنایات سیاسی منطقه است.
ناظران می‌گویند که سخنان سعد حریری که شنبه گفت «اتحاد لبنان بیش از خون پدرم اهمیت دارد»، یک موفقیت برای بشار اسد است که در دیدار اخیر خود با سعد حریری او را به گفتن این جمله، و نیز به یافتن سازوکاری که مانع از ایجاد شکاف در همپیمانی دولت کنونی لبنان با حزب‌الله پس از اعلام نتیجه دادگاه قتل رفیق حریری شود، تشویق کرد، و به سعد حریری یادآورشد که پدرش نیز علیرغم برخی اختلافات اصولی با حسن نصرالله، توانسته بود راه میانه همکاری با نصرالله را بیابد (حتی اگر سرانجام نیز خود به دست حزب‌الله کشته شده باشد).
سعد حریری هفته گذشته با سفر به دمشق، ملاقاتی سه جانبه با بشاراسد و عبدالعزیزبن عبدالله، پسر ملک عبدالله، پادشاه عربستان داشت؛ دیداری که به نوشته روزنامه لبنانی السفیر، معطوف به راه‌های جلوگیری از کشانده شدن پای لبنان به یک جنگ منطقه‌ای دیگر، پس از انتشارحکم دادگاه جنایی بین‌المللی درباره پرونده رفیق حریری بود.
سعد حریری که سال‌ها از مخالفان جدی سوریه در لبنان بود، از هنگامی که تشکیل دولت داده، عملاً ناچار به نرمش در قبال سوریه و حزب‌الله بوده است و برای اثبات این نرمش، اواخر سال میلادی گذشته به سفر رسمی سوریه رفت؛ دیداری که هفته گذشته نیز تکرار شد.
در این وضعیت، رسانه‌های منطقه از نزدیک بودن سفر دوباره ملک عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، به سوریه و نیز لبنان، نظر به ملتهب شدن فضای سیاسی لبنان و اظهارات حسن نصرالله خبر داده‌اند. (در پاره‌ای گزارش‌ها نیز احتمال داده شده که هنگام حضور پادشاه عربستان در لبنان، بشار اسد خود نیز راهی بیروت شود؛ اقدامی که کمتر از سوی اسد سابقه داشته است).
ملک عبدالله، پادشاه عربستان، این حامی مهم خاندان حریری (سعد افزون بر تابعیت لبنان، شهروند پادشاهی سعودی نیز هست و ملک عبدالله را پدر ثانی خود می‌داند) در حالی که سال‌ها با بشار اسد کلامی رد و بدل نکرده بود، با فروخوردن خشم و کینه خود از اسد و با انجام سفر سال گذشته به دمشق، موجب تشکیل دولت لبنان به نخست‌وزیری این پسرخوانده خود شده بود.
ناظران بر این باورند که مذاکرات قریب‌الوقوع پادشاه عربستان با رهبر سوریه و اثبات دوباره رفع «حصر سیاسی سوریه» از سوی عربستان، سنگ بنای تحولاتی مهم در خاورمیانه خواهد بود و سوریه‌ای که رهبران حکومت‌های میانه روی عربی از راه تحریم آن، می‌خواستند که موجب دور شدنش از«محور شرارت» با جمهوری اسلامی ایران شوند، به کشوری تبدیل می‌شود که حتی عربستان نیز در جستجوی دوستی با او بر می‌آید. (هرچند که حسنی مبارک، رئیس جمهوری مصر، چهارسال است که عهد خود را برای حرف نزدن با اسد هنوز نشکسته است).
سوریه که سال‌ها از سوی رهبران مهم منطقه‌ای منزوی شده بود، بار دیگر نه تنها از رهگذر رفع اتهام از خود در آمریت به قتل رفیق حریری می‌تواند به مهره‌ای طبیعی در منطقه تبدیل شود بلکه از هم اینک خود را به عنوان وزنه‌ای در برابر ایران در نظر حکومت‌های عربی میانه‌رو جلوه می‌دهد و آنها را که نگران سیاست‌های «افراطی» جمهوری اسلامی ایران هستند، به سوی خود می‌کشاند، و در این زمینه بار دیگر «همپیمانی سوریه با ایران» که جمهوری اسلامی ایران به آن می‌بالد، زیر سؤال می‌رود.
در همین حال، حضور قریب‌الوقوع پادشاه عربستان در لبنان، تلاش دگر باری از سوی رهبر سعودی است که نگذارد که ایران بازیگراصلی پشت پرده رخدادهای لبنان باشد، بویژه که بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، سفر محمود احمدی‌نژاد به لبنان به موعد نامعلومی موکول شده است.
بشار اسد که می‌کوشد خود را به عنوان بازیگر منطقه‌ای مهم که غرب برای تثبیت اوضاع منطقه باید روی او حساب باز کند، جلوه‌گر سازد؛ نه تنها می‌گوید که برای جلوگیری از وضعیت بحرانی در لبنان تلاش می‌کند، بلکه هفته گذشته با میزبانی ایاد علاوی، رهبر فهرست العراقیه و نامزد پست نخست‌وزیری عراق و مقتدی صدر، رهبر نیروهای جیش المهدی که از قم به دمشق رفته بود، خود را در قالب سیاستمداری که تشکیل دولت عراق تا حد زیادی به او بستگی دارد، به تصویر کشید.
مقتدی صدر در پایان این سفر در سخنان مهمی گفت که بشار اسد از ایران خواسته است که به اقداماتی دست بزند که موجب تشکیل سریع دولت در عراق شود نه اینکه این مهم را با تعویق بیشتری روبه‌رو کند. وبسایت «دیپلماسی ایرانی» در تهران (سی ام تیر1388) این سخنان مهم را از صدر شورشی نقل کرده (که در حالی که در سال‌های اخیر نمک‌خورده ایران است و در قم زندگی می‌کند)، در سفرش به سوریه از پشت به ایران خنجر زده و گفته است که «ناامنی که ایران و دیگران عامل آن در عراق هستند به این خاطر است که عرب‌ها در عراق صحنه را رها کرده‌اند» و توصیه کرده که اعراب نقش خود را در عراق پررنگ‌تر کنند.
وزنه سوریه در قبال عراق در حالی سنگین شده که چهار ماه پس از انتخابات پارلمانی عراق، به نظر می‌رسد که ایران وزنه خود را در تعیین معادلات در عراق تا حدی عملاً از دست داده و اعزام سفیر جدید ایران در روزهای اخیر به عراق، نقش ایران را در تعیین معادلات در این روزهای حساس برای عراق کاهش داده است. (کاظمی قمی پنجشنبه به تهران بازگشت و دانایی‌‌فر سفیر جدید ایران معرفی شد؛ سفیری که عضو سپاه پاسداران است و ممکن است که پیشینه‌اش برای رهبران عراق اصلاً اطمینان‌بخش نباشد). در این وضعیت، سوریه و ترکیه با ایفای نقش فعال‌تر در عراق، خود را به عنوان عامل توازن در برابر ایران جلوه‌گر ساخته‌اند.
تلاش‌های بشار اسد برای ایفای نقش در عراق، برای نخستین‌بار با سیاست‌های آمریکا نیز همخوانی یافته؛ چه که آمریکا می‌کوشد سوریه کانال مقبولی برای یافتن راه‌حل سیاسی عراق باشد، نه در برابرعراق یا خطری برای ثبات عراق.
در حالی که با تقویت جایگاه اسد، نظرات او نیز برای تعیین رویکرد منطقه اهمیت می‌یابد اظهاراتی که او و احمدی‌نژاد در روزهای اخیر در قبال آینده منطقه بیان کرده‌اند، متفاوت به نظر می‌رسد.
بشار اسد در روزهای اخیر ابراز اطمینان کرد که جنگی در منطقه در نخواهد گرفت و استدلال کرد که «آمریکا آماده چنین نبردی نیست».
حسن نصرالله نیز پنجشنبه گذشته در یک کنفرانس خبری از راه دور (زیرا که او چهار سال پس از نبرد ۳۳ روزه اسرائیل و حزب‌الله، همچنان در مخفیگاه زندگی می‌کند)، در پاسخ به پرسش غافلگیرکننده یک خبرنگار که «حال که حزب‌الله در تنگنای ناشی از پرونده رفیق حریری، ممکن است که آغاز جنگ با اسرائیل را راه گریز خود تشخیص دهد؟» گفت که حزب‌الله برای مقاومت ایجاد شده و نه برای جنگ.
این در حالی است که محمود احمدی‌نژاد شامگاه جمعه در حاشیه یک همایش دولتی جوانان در تهران گفت آمریکا می‌کوشد که دو کشورهم پیمان و مهم با ایران را (که منظورش لبنان و سوریه بود) از طریق اقداماتی که به گفته او، اسرائیل آغاز کند، به جنگ بکشاند.
رفیق حریری، دوستان زیاد و دشمنان زیادی داشت. زندگی و فعالیت‌هایش برای لبنان اثرات شگرفی داشت. قتلش نیز سرنوشت سیاسی لبنان را تغییر داد اما پنج سال پس از بر زمین ریختن خون او نیز، همچنان اعلام نتایج دادگاه پرونده قتلش، نه تنها بر لبنان، که بر سایر حکومت‌های منطقه اثرات مهمی دارد و می‌تواند تعیین‌کننده وزنه جدید آنها باشد؛ برخی‌ها را بالا برد و برخی‌ها را نیز بر زمین زند.
---------------------------------------------------------------------------------
این در شرایطی است که در لبنان و اتحادیه عرب نگرانی از کشیده شدن تنش‌های داخلی لبنان به یک بحران جدی افزایش یافته است.
حسن نصرالله در روزهای اخیر تأکید کرده است که سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان و فرزند رفیق حریری، پیش از سفری که به تازگی به آمریکا داشت، با او ملاقات کرد و گفت که بدانید که دادگاه بین‌المللی پرونده ترور پدرم، نیروهای شما را عامل اجرای قتل معرفی خواهد کرد.
سایر شواهد نیز این احتمال را تقویت می‌کند که در حالی که در طول سال‌ها انگشت اتهام در مورد قتل رفیق حریری متوجه سوریه بود، دادگاه جنایی بین‌المللی ویژه رسیدگی به پرونده قتل رفیق حریری از سوریه رفع اتهام خواهد کرد، به گونه‌ای که حسن نصرالله نیز تأیید کرده است که این دادگاه در پایان بررسی‌های کش و قوس‌دار خود، از سوریه نامی نخواهد برد.
هرچند که بشار اسد هفته گذشته گفت که «متهم کردن حزب‌الله به دخالت در قتل حریری را اتهام استراتژیک علیه سوریه نیز می‌دانیم» اما ناظران می‌گویند که این سخنان آقای اسد، تعارفاتی به شیوه اهالی خاورمیانه بوده، و رهبر سوریه مشتاقانه منتظر کسب امتیازات بیشتر از رهگذر رفع اتهام از حاکمیت خود در یکی از سیاه‌ترین جنایات سیاسی منطقه است.
ناظران می‌گویند که سخنان سعد حریری که شنبه گفت «اتحاد لبنان بیش از خون پدرم اهمیت دارد»، یک موفقیت برای بشار اسد است که در دیدار اخیر خود با سعد حریری او را به گفتن این جمله، و نیز به یافتن سازوکاری که مانع از ایجاد شکاف در همپیمانی دولت کنونی لبنان با حزب‌الله پس از اعلام نتیجه دادگاه قتل رفیق حریری شود، تشویق کرد، و به سعد حریری یادآورشد که پدرش نیز علیرغم برخی اختلافات اصولی با حسن نصرالله، توانسته بود راه میانه همکاری با نصرالله را بیابد (حتی اگر سرانجام نیز خود به دست حزب‌الله کشته شده باشد).
سعد حریری هفته گذشته با سفر به دمشق، ملاقاتی سه جانبه با بشاراسد و عبدالعزیزبن عبدالله، پسر ملک عبدالله، پادشاه عربستان داشت؛ دیداری که به نوشته روزنامه لبنانی السفیر، معطوف به راه‌های جلوگیری از کشانده شدن پای لبنان به یک جنگ منطقه‌ای دیگر، پس از انتشارحکم دادگاه جنایی بین‌المللی درباره پرونده رفیق حریری بود.
سعد حریری که سال‌ها از مخالفان جدی سوریه در لبنان بود، از هنگامی که تشکیل دولت داده، عملاً ناچار به نرمش در قبال سوریه و حزب‌الله بوده است و برای اثبات این نرمش، اواخر سال میلادی گذشته به سفر رسمی سوریه رفت؛ دیداری که هفته گذشته نیز تکرار شد.
در این وضعیت، رسانه‌های منطقه از نزدیک بودن سفر دوباره ملک عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، به سوریه و نیز لبنان، نظر به ملتهب شدن فضای سیاسی لبنان و اظهارات حسن نصرالله خبر داده‌اند. (در پاره‌ای گزارش‌ها نیز احتمال داده شده که هنگام حضور پادشاه عربستان در لبنان، بشار اسد خود نیز راهی بیروت شود؛ اقدامی که کمتر از سوی اسد سابقه داشته است).
ملک عبدالله، پادشاه عربستان، این حامی مهم خاندان حریری (سعد افزون بر تابعیت لبنان، شهروند پادشاهی سعودی نیز هست و ملک عبدالله را پدر ثانی خود می‌داند) در حالی که سال‌ها با بشار اسد کلامی رد و بدل نکرده بود، با فروخوردن خشم و کینه خود از اسد و با انجام سفر سال گذشته به دمشق، موجب تشکیل دولت لبنان به نخست‌وزیری این پسرخوانده خود شده بود.
ناظران بر این باورند که مذاکرات قریب‌الوقوع پادشاه عربستان با رهبر سوریه و اثبات دوباره رفع «حصر سیاسی سوریه» از سوی عربستان، سنگ بنای تحولاتی مهم در خاورمیانه خواهد بود و سوریه‌ای که رهبران حکومت‌های میانه روی عربی از راه تحریم آن، می‌خواستند که موجب دور شدنش از«محور شرارت» با جمهوری اسلامی ایران شوند، به کشوری تبدیل می‌شود که حتی عربستان نیز در جستجوی دوستی با او بر می‌آید. (هرچند که حسنی مبارک، رئیس جمهوری مصر، چهارسال است که عهد خود را برای حرف نزدن با اسد هنوز نشکسته است).
سوریه که سال‌ها از سوی رهبران مهم منطقه‌ای منزوی شده بود، بار دیگر نه تنها از رهگذر رفع اتهام از خود در آمریت به قتل رفیق حریری می‌تواند به مهره‌ای طبیعی در منطقه تبدیل شود بلکه از هم اینک خود را به عنوان وزنه‌ای در برابر ایران در نظر حکومت‌های عربی میانه‌رو جلوه می‌دهد و آنها را که نگران سیاست‌های «افراطی» جمهوری اسلامی ایران هستند، به سوی خود می‌کشاند، و در این زمینه بار دیگر «همپیمانی سوریه با ایران» که جمهوری اسلامی ایران به آن می‌بالد، زیر سؤال می‌رود.
در همین حال، حضور قریب‌الوقوع پادشاه عربستان در لبنان، تلاش دگر باری از سوی رهبر سعودی است که نگذارد که ایران بازیگراصلی پشت پرده رخدادهای لبنان باشد، بویژه که بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، سفر محمود احمدی‌نژاد به لبنان به موعد نامعلومی موکول شده است.
بشار اسد که می‌کوشد خود را به عنوان بازیگر منطقه‌ای مهم که غرب برای تثبیت اوضاع منطقه باید روی او حساب باز کند، جلوه‌گر سازد؛ نه تنها می‌گوید که برای جلوگیری از وضعیت بحرانی در لبنان تلاش می‌کند، بلکه هفته گذشته با میزبانی ایاد علاوی، رهبر فهرست العراقیه و نامزد پست نخست‌وزیری عراق و مقتدی صدر، رهبر نیروهای جیش المهدی که از قم به دمشق رفته بود، خود را در قالب سیاستمداری که تشکیل دولت عراق تا حد زیادی به او بستگی دارد، به تصویر کشید.
مقتدی صدر در پایان این سفر در سخنان مهمی گفت که بشار اسد از ایران خواسته است که به اقداماتی دست بزند که موجب تشکیل سریع دولت در عراق شود نه اینکه این مهم را با تعویق بیشتری روبه‌رو کند. وبسایت «دیپلماسی ایرانی» در تهران (سی ام تیر1388) این سخنان مهم را از صدر شورشی نقل کرده (که در حالی که در سال‌های اخیر نمک‌خورده ایران است و در قم زندگی می‌کند)، در سفرش به سوریه از پشت به ایران خنجر زده و گفته است که «ناامنی که ایران و دیگران عامل آن در عراق هستند به این خاطر است که عرب‌ها در عراق صحنه را رها کرده‌اند» و توصیه کرده که اعراب نقش خود را در عراق پررنگ‌تر کنند.
وزنه سوریه در قبال عراق در حالی سنگین شده که چهار ماه پس از انتخابات پارلمانی عراق، به نظر می‌رسد که ایران وزنه خود را در تعیین معادلات در عراق تا حدی عملاً از دست داده و اعزام سفیر جدید ایران در روزهای اخیر به عراق، نقش ایران را در تعیین معادلات در این روزهای حساس برای عراق کاهش داده است. (کاظمی قمی پنجشنبه به تهران بازگشت و دانایی‌‌فر سفیر جدید ایران معرفی شد؛ سفیری که عضو سپاه پاسداران است و ممکن است که پیشینه‌اش برای رهبران عراق اصلاً اطمینان‌بخش نباشد). در این وضعیت، سوریه و ترکیه با ایفای نقش فعال‌تر در عراق، خود را به عنوان عامل توازن در برابر ایران جلوه‌گر ساخته‌اند.
تلاش‌های بشار اسد برای ایفای نقش در عراق، برای نخستین‌بار با سیاست‌های آمریکا نیز همخوانی یافته؛ چه که آمریکا می‌کوشد سوریه کانال مقبولی برای یافتن راه‌حل سیاسی عراق باشد، نه در برابرعراق یا خطری برای ثبات عراق.
در حالی که با تقویت جایگاه اسد، نظرات او نیز برای تعیین رویکرد منطقه اهمیت می‌یابد اظهاراتی که او و احمدی‌نژاد در روزهای اخیر در قبال آینده منطقه بیان کرده‌اند، متفاوت به نظر می‌رسد.
بشار اسد در روزهای اخیر ابراز اطمینان کرد که جنگی در منطقه در نخواهد گرفت و استدلال کرد که «آمریکا آماده چنین نبردی نیست».
حسن نصرالله نیز پنجشنبه گذشته در یک کنفرانس خبری از راه دور (زیرا که او چهار سال پس از نبرد ۳۳ روزه اسرائیل و حزب‌الله، همچنان در مخفیگاه زندگی می‌کند)، در پاسخ به پرسش غافلگیرکننده یک خبرنگار که «حال که حزب‌الله در تنگنای ناشی از پرونده رفیق حریری، ممکن است که آغاز جنگ با اسرائیل را راه گریز خود تشخیص دهد؟» گفت که حزب‌الله برای مقاومت ایجاد شده و نه برای جنگ.
این در حالی است که محمود احمدی‌نژاد شامگاه جمعه در حاشیه یک همایش دولتی جوانان در تهران گفت آمریکا می‌کوشد که دو کشورهم پیمان و مهم با ایران را (که منظورش لبنان و سوریه بود) از طریق اقداماتی که به گفته او، اسرائیل آغاز کند، به جنگ بکشاند.
رفیق حریری، دوستان زیاد و دشمنان زیادی داشت. زندگی و فعالیت‌هایش برای لبنان اثرات شگرفی داشت. قتلش نیز سرنوشت سیاسی لبنان را تغییر داد اما پنج سال پس از بر زمین ریختن خون او نیز، همچنان اعلام نتایج دادگاه پرونده قتلش، نه تنها بر لبنان، که بر سایر حکومت‌های منطقه اثرات مهمی دارد و می‌تواند تعیین‌کننده وزنه جدید آنها باشد؛ برخی‌ها را بالا برد و برخی‌ها را نیز بر زمین زند.
---------------------------------------------------------------------------------
- یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان آنهاست و الزاما بازتاب‌دهنده نظرات رادیو فردا نیست.
