طی کنفرانس بین‌المللی امور افغانستان که در روز ۱۱ فروردین در لاهه گشایش می‌یابد، نمایندگان سیاسی ایران و آمریکا فرصت مناسبی برای آغاز گفتگوهای مستقیم خواهند یافت.
علی‌رغم اهمیت فوق‌العاده ایران در محاسبات امنیت ملی آمریکا، دولت اوباما تاکنون از برداشتن گامی عملی و سریع در جهت تغییر سیاست‌های گذشته واشنگتن در قبال تهران خودداری ورزیده است.
اگرچه رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام داشته که آماده انجام گفتگوهای مستقیم با نمایندگان تهران است، با این وجود، مبادله نقطه نظرهای دو طرف تاکنون از مرز ارسال پیام‌های غیر مستقیم بین آنها فراتر نرفته است.
مبادرت به اقدامات جنبی، مانند ارسال پیام دوستانه نوروزی اوباما برای مردم و رهبران نظام سیاسی ایران، و همچنین طرح مستمر روابط دو کشور در جریان کنفرانس‌های خبری، حاکی از تعمد دولتمردان آمریکا به گرم نگاهداشتن موضوع مناسبات با تهران، و در عین حال، به انتظار فراهم آمدن فرصت‌های مناسب نشستن است.
رهبران تهران نیز تاکنون، مانند شطرنج بازی که در شروع کار تنها به تقلید از حرکات اولیه حریف مبادرت می‌ورزد، به نوبه خود، به تکرار غیرمستقیم انتظارات ایران از آمریکا بسنده کرده‌اند.
پس از ارسال پیام نوروزی آقای اوباما، آقای علی خامنه‌ای رهبر ایران طی مطالبی که در مشهد عنوان کرد خطاب به دولت آمریکا اظهار داشت: «شما تغییر کنید ما هم تغییر خواهیم کرد».
در عکس‌العملی متقابل، رابرت گیبس سخنگوی کاخ سفید اظهار داشت که امیدوار است «تغییر در رویکرد جمهوری اسلامی صورت گیرد».
متعاقباً، اوباما با اصلاح اظهارات سخنگوی خود اعتراف کرد که «هرگز انتظار حل فوری مسائل مورد اختلاف واشنگتن با تهران را نداشته و در عوض انتظار پیشرفت تدریجی و پایدار در این زمینه را دارد.»
پاره‌ای از بازیگران حاشیه‌ای در روابط ایران و آمریکا نیز با پیروی از همین سیاق، به ارسال پیام‌های «غیرمستقیم» مباردت ورزیده و بخصوص تهران را به استفاده از فرصت تازه تشویق کرده اند.
برنارد کوشنر وزیر خارجه فرانسه در فرصت دیدار اخیر خود از منطقه خلیج فارس، انتظارات از تهران برای همکاری و استفاده از فرصت فراهم آمده را تکرار کرد.
محمد البرادعی دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز که سرگرم دیدار از آمریکای لاتین است در اکوادور تأکید کرد : «اوباما از مذاکرات مستقیم بدون پیش شرط و مبتنی بر احترام متقابل سخن می‌گوید و به سوی مردم ایران دست دوستی دراز کرده است.»
او همچنین تأکید کرد: «برنامه اتمی ایران مسئله‌ای بسیار با اهمیت است و می‌باید هرچه زودتر حل و فصل شود.»
در ادامه مبادلات پیام‌های غیر مستقیم، به نظر می‌رسد که روز ۱۱ فروردین اولین فرصت مناسب برای عبور ایران و آمریکا از مرز ارسال پیام‌های غیرمستقیم و داخل شدن به مذاکرات مستقیم است.
وزیر خارجه ایران که انتظار می‌رود، علی‌رغم طرح اما و اگرهای گذشته، با خشنودی در کنفرانس لاهه حضور یابد، فرصت خواهد داشت نقطه‌نظرهای تهران را در قبال طرح‌های امنیتی افغانستان، آینده جنگ با طالبان و همچنین نحوه ادامه مشارکت در بازسازی آن کشور عنوان سازد.
با در نظر گرفتن شرایط رو به وخامت امنیتی در پاکستان، نقش ایران در ارسال تدارکات مورد نیاز نیروهای رزمی ناتو در افغانستان می‌تواند از اهمیت خاص برخوردار گردد.
اگرچه اعلام آمادگی روسیه در زمینه همکاری‌های تدارکاتی با آمریکا و ناتو، تا حدودی به تعدیل اهمیت این نقش انجامیده، با این وجود، ایران قادر است علاوه بر در اختیار قرار دادن تسهیلات حمل و نقل در طول مناطق شرقی خود، مسیر کوتاه مناطق مرکزی خود را نیز برای کمک به ناتو مورد استفاده قرار دهد.
این مسیر از نظر امنیتی، شاید مناسب‌ترین مسیری است که نیروهای ناتو در افغانستان می‌توانند در اختیار بگیرند.
اگرچه به دلیل وجود سوءظن‌های شدید نسبت به آمریکا، عرضه تمامی امکانات حمل نقل داخلی و ظرفیت نظامی ایران برای همکاری با نیروهای نظامی ناتو در شرایط کنونی کاملاً دور از ذهن به شمار می‌رود، در عین حال، همکاری تمام عیار ایران می‌تواند، جنگ افغانستان را با سرعتی غیر قابل انتظار پیش برده و آنرا به نتیجه برساند.
تحقق این هدف، با هزینه ناتو، می‌تواند نگرانی‌های امنیتی ایران را در مرزهای شرقی خود از میان بردارد. علاوه بر ناآرامی‌های مرزی و احتمال به روی کار آمدن رژیم طالبان در افغانستان که یک خطر امنیتی بالقوه برای تهران به شمار می‌رود، مسئله قاچاق مواد مخدر از مناطق شرقی نیز همواره ذهن مسئولان ایران را مشغول داشته است.
در کنفرانس افغانستان، قبول هر نوع تعهد همکاری از سوی ایران، به رویارویی و گفتگوهای بعدی و مستقیم ایران و آمریکا خواهد انجامید. حصول پیشرفت در مذاکرات بعدی می‌توانند به گشودن راه برای انجام گفتگوهای گسترده تر در سایر زمینه‌های مورد علاقه دو طرف یاری دهد.
در صورت رسیدن به نقشه راه مناسب، تدریجاً فراهم ساختن زمینه ارتقای سطح مذاکرات نیز بخصوص برای آمریکا، که قصد دارد در شرایط کنونی از تأثیرگذاری بر سیاست داخلی ایران پرهیز کند، فراهم‌تر خواهد شد.
در کمتر از دو ماه و نیم آینده، سیاست داخلی ایران و ترکیب احتمالی دولت بعدی، که در هر حال دارای تأثیر قطعی بر روند سیاست خارجی کشور است، به مراتب روشن‌تر از امروز خواهد بود.
در آن شرایط، انجام «گفتگوهای مستقیم بدون پیش شرط» با تهران نیز ممکن‌تر از امروز خواهد شد.
به این دلیل، کنفرانس افغانستان، پیامد ارسال پیام نوروزی اوباما، امکان برداشتن دومین گام در جهت کاهش اختلافات و افزایش همکاری مابین تهران و واشنگتن را فراهم می‌سازد.
کنفرانس افغانستان قرار است روز ۱۱ فروردین ماه جاری توسط بان کی مون دبیر کل سازمان ملل، در لاهه گشایش یابد. ریاست کنفرانس که در آن اعضای ناتو و همسایگان افغانستان شرکت دارند، با هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا خواهد بود.
