اینجا آنکارا است، دومین شهر بزرگ کشور همسایه ایران، ترکیه و اولین پناه پناهجویان ایرانی؛ آنها که بعد از تقدیم درخواست پناهندگی به سازمان ملل برای تعیین سرنوشت خود به دفتر امور پناهندگان سازمان ملل مراجعه می‌کنند.
پناهجویان کهنه‌کاری که به پناهجویان تازه از راه رسیده آدرس می‌دهند بخشی از آدرس را این گونه نقل می‌کنند: خیابان تفلیس، کوچه روبه‌روی مسجد، همان که تنها یک گلدسته دارد و این نشانه مساجد مسلمانان سنی مذهب است.
در دفتر امور پناهندگان سازمان ملل در آنکارا البته بر روی همه باز نیست. تمامی تلاش‌های من برای ورود به بخش پناهجویان و ملاقات آنها بی‌نتیجه ماند. مسئولان این دفتر با رویی گشاده اعلام کردند که جز مأموران سازمان ملل و پناهجویان هیچکس حق ندارد از در پشت ساختمان عبور کند. برای خبرنگاران تنها یک در باز است؛ دفتر امور خارجی پناهندگان سازمان ملل.
متین کاراباتیر، مسئول این دفتر بود که در مورد آخرین آمار متقاضیان ایرانی پناهنده در ترکیه گفت: «در سال ۲۰۰۹ میلادی تعداد بیش از چهار هزار و ۲۰۰ ایرانی به عنوان پناهجو به دفتر امور پناهندگان سازمان ملل مراجعه کردند که از آن میان تعداد ۱۸۰۰ نفر به عنوان پناهنده معرفی شده اند و ۲۴۰۰ پرونده در مرحله بررسی است. ۴۱ درصد از پناهجویان زن و ۵۹ درصد باقیمانده مرد هستند.»
آقای کاراباتیر پناهجویان ایرانی در ترکیه را به سه دسته تقسیم کرد، دسته اول کسانی هستند که به دلایل سیاسی به دفتر امور پناهندگان سازمان ملل مراجعه کرده اند. دسته دوم کسانی هستند که به دلایل مذهبی از ایران خارج شده اند که در این میان می توان به بهاییان و تازه مسیحی شدگانی اشاره کرد که به دلیل تغییر دین از اسلام به مسیحیت از سازمان ملل درخواست پناهندگی کرده اند. دسته سوم نیز افرادی هستند که به دلیل مشکلات اجتماعی قادر به ادامه زندگی در کشور ایران نبوده اند.
بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران آمار کسانی که درخواست پناهندگی سیاسی را مطرح کرده اند بالا رفته است. از ماه جولای سال ۲۰۰۹ به بعد تعداد ایرانیان متقاضی پناهندگی سیاسی ۸۰ درصد افزایش یافته است، اما این امر به معنای ایجاد یک بحران در سازمان ملل نیست.
به عنوان مثال بین ماههای ژانویه تا جولای سال ۲۰۰۹ به طور متوسط ماهانه ۱۵۰ درخواست پناهندگی ثبت می شد، اما این رقم در ماههای بعدی به بالاتر از ۲۵۰ پناهنده در ماه رسیده است.
از آقای کاراباتیر، مسئول امور خارجی دفتر امور پناهندگان سازمان ملل در آنکارا، پرسیدم به طور متوسط هر پناهجو چه زمانی تا تعیین تکلیف خود منتظر می ماند. وی در پاسخ گفت: «این بسته به شرایط پناهندگی آنها دارد. بعضی افراد که دلایل محکم تری برای پناهندگی دارند از جمله روزنامه‌نگاران، پرونده های سیاسی و یا زنان سرپرست خانواده به عنوان مواردی با ریسک پذیری بالا معرفی می شوند و در اولویت بررسی قرار می‌گیرند. این افراد در صورتی که در مصاحبه اولیه پذیرفته شوند، درخواست پناهندگی آنها پذیرفته شده و پرونده آنها به مرحله بعدی منتقل می‌شود.»
آقای کاراباتیر افزود: «اما بسیاری از موارد در این مرحله درخواست پناهندگی افراد پذیرفته نمی‌شود و متقاضی پناهندگی وارد مرحله استیناف می شود که البته مرحله طولانی‌تری است و گاهی افراد مجبور می‌شوند دو تا سه سال و حتی بیشتر منتظر اعلام نتیجه نهایی باقی بمانند. با همه اینها می‌توان گفت به طور متوسط یک سال و نیم طول می‌کشد تا نتیجه نهایی به متقاضی پناهندگی اعلام شود.»
در طول مدتی که در آنکارا بودم و با برخی از پناهجویان ایرانی صحبت کردم، آنها در مورد همکاری میان پلیس ایران و دفتر امور پناهندگی سازمان ملل مطالبی را مطرح می‌کردند از جمله این که در برخی از پرونده‌ها، پلیس جمهوری اسلامی با ارسال پرونده‌های قضایی تشکیل شده در ایران برای سازمان ملل و پلیس کشور ترکیه تلاش می‌کند در تصمیم گیری این نهاد سازمان ملل تاثیر بگذارد و پناهجویان را وادار کند به ایران بازگردند.
اما زمانی که این مسئله را با آقای کاراباتیر مطرح کردم، او این مسئله را کاملاً رد کرد و گفت: « هیچکس نمی‌تواند یک پناهجو را وادار کند تا به کشورش بازگردد. همه فعالیت‌های این سازمان تحت نظارت سازمان‌های بین‌المللی قرار دارد و در مدتی که پرونده پناهجویان تحت بررسی است آنها تحت حمایت دولت ترکیه قرار دارند. توصیه ما به پناهجویان این است که اگر احتمال می دهند امنیت آنها در معرض خطر قرار گیرد این موضوع را به ما و پلیس ترکیه گزارش دهند. وقتی کسی به عنوان پناهجو وارد چرخه پناهندگی می شود، پلیس ترکیه در جریان پرونده قرار می گیرد تا امنیت کامل او را تأمین کند.»
آقای کاراباتیر تأکید کرد که ترکیه کشور امنی است.
پناهجویان کهنه‌کاری که به پناهجویان تازه از راه رسیده آدرس می‌دهند بخشی از آدرس را این گونه نقل می‌کنند: خیابان تفلیس، کوچه روبه‌روی مسجد، همان که تنها یک گلدسته دارد و این نشانه مساجد مسلمانان سنی مذهب است.
در دفتر امور پناهندگان سازمان ملل در آنکارا البته بر روی همه باز نیست. تمامی تلاش‌های من برای ورود به بخش پناهجویان و ملاقات آنها بی‌نتیجه ماند. مسئولان این دفتر با رویی گشاده اعلام کردند که جز مأموران سازمان ملل و پناهجویان هیچکس حق ندارد از در پشت ساختمان عبور کند. برای خبرنگاران تنها یک در باز است؛ دفتر امور خارجی پناهندگان سازمان ملل.
متین کاراباتیر، مسئول این دفتر بود که در مورد آخرین آمار متقاضیان ایرانی پناهنده در ترکیه گفت: «در سال ۲۰۰۹ میلادی تعداد بیش از چهار هزار و ۲۰۰ ایرانی به عنوان پناهجو به دفتر امور پناهندگان سازمان ملل مراجعه کردند که از آن میان تعداد ۱۸۰۰ نفر به عنوان پناهنده معرفی شده اند و ۲۴۰۰ پرونده در مرحله بررسی است. ۴۱ درصد از پناهجویان زن و ۵۹ درصد باقیمانده مرد هستند.»
آقای کاراباتیر پناهجویان ایرانی در ترکیه را به سه دسته تقسیم کرد، دسته اول کسانی هستند که به دلایل سیاسی به دفتر امور پناهندگان سازمان ملل مراجعه کرده اند. دسته دوم کسانی هستند که به دلایل مذهبی از ایران خارج شده اند که در این میان می توان به بهاییان و تازه مسیحی شدگانی اشاره کرد که به دلیل تغییر دین از اسلام به مسیحیت از سازمان ملل درخواست پناهندگی کرده اند. دسته سوم نیز افرادی هستند که به دلیل مشکلات اجتماعی قادر به ادامه زندگی در کشور ایران نبوده اند.
بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران آمار کسانی که درخواست پناهندگی سیاسی را مطرح کرده اند بالا رفته است. از ماه جولای سال ۲۰۰۹ به بعد تعداد ایرانیان متقاضی پناهندگی سیاسی ۸۰ درصد افزایش یافته است، اما این امر به معنای ایجاد یک بحران در سازمان ملل نیست.
به عنوان مثال بین ماههای ژانویه تا جولای سال ۲۰۰۹ به طور متوسط ماهانه ۱۵۰ درخواست پناهندگی ثبت می شد، اما این رقم در ماههای بعدی به بالاتر از ۲۵۰ پناهنده در ماه رسیده است.
از آقای کاراباتیر، مسئول امور خارجی دفتر امور پناهندگان سازمان ملل در آنکارا، پرسیدم به طور متوسط هر پناهجو چه زمانی تا تعیین تکلیف خود منتظر می ماند. وی در پاسخ گفت: «این بسته به شرایط پناهندگی آنها دارد. بعضی افراد که دلایل محکم تری برای پناهندگی دارند از جمله روزنامه‌نگاران، پرونده های سیاسی و یا زنان سرپرست خانواده به عنوان مواردی با ریسک پذیری بالا معرفی می شوند و در اولویت بررسی قرار می‌گیرند. این افراد در صورتی که در مصاحبه اولیه پذیرفته شوند، درخواست پناهندگی آنها پذیرفته شده و پرونده آنها به مرحله بعدی منتقل می‌شود.»
آقای کاراباتیر افزود: «اما بسیاری از موارد در این مرحله درخواست پناهندگی افراد پذیرفته نمی‌شود و متقاضی پناهندگی وارد مرحله استیناف می شود که البته مرحله طولانی‌تری است و گاهی افراد مجبور می‌شوند دو تا سه سال و حتی بیشتر منتظر اعلام نتیجه نهایی باقی بمانند. با همه اینها می‌توان گفت به طور متوسط یک سال و نیم طول می‌کشد تا نتیجه نهایی به متقاضی پناهندگی اعلام شود.»
در طول مدتی که در آنکارا بودم و با برخی از پناهجویان ایرانی صحبت کردم، آنها در مورد همکاری میان پلیس ایران و دفتر امور پناهندگی سازمان ملل مطالبی را مطرح می‌کردند از جمله این که در برخی از پرونده‌ها، پلیس جمهوری اسلامی با ارسال پرونده‌های قضایی تشکیل شده در ایران برای سازمان ملل و پلیس کشور ترکیه تلاش می‌کند در تصمیم گیری این نهاد سازمان ملل تاثیر بگذارد و پناهجویان را وادار کند به ایران بازگردند.
اما زمانی که این مسئله را با آقای کاراباتیر مطرح کردم، او این مسئله را کاملاً رد کرد و گفت: « هیچکس نمی‌تواند یک پناهجو را وادار کند تا به کشورش بازگردد. همه فعالیت‌های این سازمان تحت نظارت سازمان‌های بین‌المللی قرار دارد و در مدتی که پرونده پناهجویان تحت بررسی است آنها تحت حمایت دولت ترکیه قرار دارند. توصیه ما به پناهجویان این است که اگر احتمال می دهند امنیت آنها در معرض خطر قرار گیرد این موضوع را به ما و پلیس ترکیه گزارش دهند. وقتی کسی به عنوان پناهجو وارد چرخه پناهندگی می شود، پلیس ترکیه در جریان پرونده قرار می گیرد تا امنیت کامل او را تأمین کند.»
آقای کاراباتیر تأکید کرد که ترکیه کشور امنی است.
