سخنان آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس خبرگان رهبری در نماز جمعه تهران با واکنش‌های گوناگونی از سوی چهره‌های درون و بیرون از حاکمیت جمهوری اسلامی ایران مواجه شده است.
آقای هاشمی رفسنجانی در این نماز جمعه به شکل تلویحی از اعتراضات معترضان به نتایج انتخابات حمایت کرد و آشکارا به دلجویی از زندانیان سیاسی و کشته شدگان حوادث پس از انتخابات پرداخت.
او همچنین در این سخنان بر نقش مردم در مشروعیت بخشیدن به حکومت اسلامی و جمهوریت نظام تأکید کرد.
حشمت‌الله طبرزدی سخنگوی نهاد همبستگی برای دموکراسی و حقوق بشر و از منتقدان پیشین آقای هاشمی در گفت‌وگو با رادیو فردا به ارزیابی سخنان آقای هاشمی پرداخته است.
رادیو فردا: با توجه به اینکه شما از منتقدان سرسخت آقای هاشمی رفسنجانی در دهه ۷۰ بودید و انتقادهای بی‌پروایی را در هفته نامه خودتان پیام دانشجوی بسیجی منتشر می کردید،به مواضع اخیر آقای هاشمی رفسنجانی چگونه نگاه می‌کنید؟
حشمت‌الله طبرزدی: همان طور که شما اشاره کرديد من جزو منتقدان سرسخت آقای رفسنجانی بودم و خود به خود جزو منتقدان سرسخت رهبر جمهوری اسلامی هم شدم و در نهايت هم به عنوان مخالف کليت جمهوری اسلامی در آمدم، ولی اکنون شرايط خيلی تغيير کرده است.
در شرايط فعلی آقای رفسنجانی به يک اپوزيسيون درونی نظام تبديل شده و کسی که اکنون صحبت می‌کند ديگر همان رفسنجانی سابق نيست.
آقای رفسنجانی يکی از سخنان تاريخی خود را مطرح کرد و گفت هيچ حکومتی و هيچ شخصيتی بدون رضايت و رأی مردم مشروعيت ندارد و حتی سعی کرد برای حرف خود مبانی فقهی و دينی را هم جست وجو کند و از اين موضع سخن بگويد.
همچنين با صراحت اعلام کرد که رژيم با بحران روبه‌رو است و اعتماد بخش عظيمی از مردم از حکومت سلب شده و حکومت برای اين مسئله بايد چاره‌انديشی کند. اين نکته بسيار جالب بود که يک مقام رسمی در بالاترين سطح، خواهان آزادی زندانيان سياسی شود، چون ما در ۳۰ سال گذشته چنين چيزی نديده بوديم.
تريبون نماز جمعه علی الاصول بايد سنگر دفاع از رهبر و حاکميت جمهوری اسلامی و سياست‌های رسمی باشد که رهبر تعيين می‌کند، اما آقای رفسنجانی دقيقاً بر خلاف اين عمل کرد و به نحوی از موضع مخالفين و معترضين حرف زد و حتی از خانواده‌های داغدار دلجويی کرد، در حالی که ما می‌دانيم چطور خانواده‌ها داغدار شده‌اند. همين چند روز پيش بود که رهبر جمهوری اسلامی هشدار داد کسانی که به خيابان بيايند، سرکوب خواهند شد.
تا چه اندازه می‌توانيم اميدوار باشيم که اين روند ادامه پيدا کند؟
آمدن آقای رفسنجانی چالشی بود برای رژيم و اگر رژيم و رهبر جمهوری اسلامی توانايی داشتند اجازه نمی‌دادند او خطبه بخواند، اما به همان اعتباری که آقای خامنه‌ای خود را رهبر جمهوری اسلامی می‌داند، به همان اعتبار آقای رفسنجانی هم می‌تواند خود را رئیس مجلس خبرگانی بداند که بر کار رهبری نظارت دارد.
با توجه به صحبت‌های ديروز آقای رفسنجانی و فرآيند جديدی که به وجود آورد و همچنين حمايت گسترده مردم، بعيد می‌دانم آقای رفسنجانی بتواند به موضع چند ماه پيش خود بازگردد.
بنابراين به ميزانی که چالش جمهوری اسلامی تشديد می‌شود و مردم به طرف شخصيت‌هايی مانند آقايان موسوی، رفسنجانی، خاتمی و کروبی بروند، به همان ميزان می‌توان باور داشت که اين روند ادامه داشته باشد.
به نظر شما روی سخن آقای هاشمی با چه کسانی بود؟ آيا او بيشتر می‌خواست فضا را آرام کند؟
به نظر من آقای رفسنجانی نه تنها بنا نداشت فضا را آرام کند، بلکه صحبت‌های او تحريک‌کننده هم بود و عمد داشت که به قضايا دامن بزند.
ببينيد زمانی که آقای رفسنجانی خودش کانديد رياست جمهوری شد، آنگونه با او برخورد کردند و او گفت شکايتم را پيش خدا می‌برم. بعد هم بارها و بارها دولت فعلی آقای هاشمی را مورد حمله قرار داد و حتی در جريانات اخير فرزندان او را بازداشت کردند.
ما خبر داشتيم که از چند ماه پيش آقای رفسنجانی به شدت از وضع موجود ناراضی بود و فقط به دنبال اين بود که يک نيروی اجتماعی به وجود آيد که از او حمايت کند.
البته اين نکته را نبايد فراموش کنيم که آقای رفسنجانی راضی نيست بحران به مرحله‌ای برسد که کار از دست خودشان خارج شود، پس او با حفظ اين موضع مايل است اين شرايط ادامه يابد و تشديد شود و مردم بتوانند اعتراضات مسالمت‌آميز خود را ادامه دهند.
اگر بپذيريم سخنان آقای رفسنجانی در تريبون نماز جمعه ساختارشکنانه بود و اگر فرض کنيم اين اعتراضات ادامه يابد، آيا معادلات سياسی در ايران تغيير خواهد کرد؟
بخشی از جناح محافظه‌کار که بيشتر تندروها هستند تلاش می‌کنند بازهم به آقای رفسنجانی حمله کنند و او را بی‌اعتبار کنند و وانمود کنند حرف‌های او ارزشی ندارد، اما بخشی از روحانيون محافظه‌کار از جمله آقای ناطق نوری و آقای استادی و ديگران سعی می‌کنند جبهه خود را تقويت کنند و رضايت خودشان را از موضع جديد آقای رفسنجانی بيان کنند.
به نظر من در آينده جنبش اجتماعی مردم تقويت می‌شود، موضع آقای رفسنجانی تقويت می‌شود و موضع آقای خامنه‌ای تضعيف خواهد شد.
حکومت اگر بخواهد مسالمت‌آميز و ديپلماتيک مسايل را حل کند، بايد به جناح اصلاح‌طلب امتياز داده و وضعيت را تغيير دهد و حداقل با آقای ميرحسين موسوی و کروبی بر سر مسايل مذاکره کند.
آقای هاشمی رفسنجانی در این نماز جمعه به شکل تلویحی از اعتراضات معترضان به نتایج انتخابات حمایت کرد و آشکارا به دلجویی از زندانیان سیاسی و کشته شدگان حوادث پس از انتخابات پرداخت.
او همچنین در این سخنان بر نقش مردم در مشروعیت بخشیدن به حکومت اسلامی و جمهوریت نظام تأکید کرد.
حشمت‌الله طبرزدی سخنگوی نهاد همبستگی برای دموکراسی و حقوق بشر و از منتقدان پیشین آقای هاشمی در گفت‌وگو با رادیو فردا به ارزیابی سخنان آقای هاشمی پرداخته است.
رادیو فردا: با توجه به اینکه شما از منتقدان سرسخت آقای هاشمی رفسنجانی در دهه ۷۰ بودید و انتقادهای بی‌پروایی را در هفته نامه خودتان پیام دانشجوی بسیجی منتشر می کردید،به مواضع اخیر آقای هاشمی رفسنجانی چگونه نگاه می‌کنید؟
حشمت‌الله طبرزدی: همان طور که شما اشاره کرديد من جزو منتقدان سرسخت آقای رفسنجانی بودم و خود به خود جزو منتقدان سرسخت رهبر جمهوری اسلامی هم شدم و در نهايت هم به عنوان مخالف کليت جمهوری اسلامی در آمدم، ولی اکنون شرايط خيلی تغيير کرده است.
در شرايط فعلی آقای رفسنجانی به يک اپوزيسيون درونی نظام تبديل شده و کسی که اکنون صحبت می‌کند ديگر همان رفسنجانی سابق نيست.
آقای رفسنجانی يکی از سخنان تاريخی خود را مطرح کرد و گفت هيچ حکومتی و هيچ شخصيتی بدون رضايت و رأی مردم مشروعيت ندارد و حتی سعی کرد برای حرف خود مبانی فقهی و دينی را هم جست وجو کند و از اين موضع سخن بگويد.
همچنين با صراحت اعلام کرد که رژيم با بحران روبه‌رو است و اعتماد بخش عظيمی از مردم از حکومت سلب شده و حکومت برای اين مسئله بايد چاره‌انديشی کند. اين نکته بسيار جالب بود که يک مقام رسمی در بالاترين سطح، خواهان آزادی زندانيان سياسی شود، چون ما در ۳۰ سال گذشته چنين چيزی نديده بوديم.
تريبون نماز جمعه علی الاصول بايد سنگر دفاع از رهبر و حاکميت جمهوری اسلامی و سياست‌های رسمی باشد که رهبر تعيين می‌کند، اما آقای رفسنجانی دقيقاً بر خلاف اين عمل کرد و به نحوی از موضع مخالفين و معترضين حرف زد و حتی از خانواده‌های داغدار دلجويی کرد، در حالی که ما می‌دانيم چطور خانواده‌ها داغدار شده‌اند. همين چند روز پيش بود که رهبر جمهوری اسلامی هشدار داد کسانی که به خيابان بيايند، سرکوب خواهند شد.
تا چه اندازه می‌توانيم اميدوار باشيم که اين روند ادامه پيدا کند؟
آمدن آقای رفسنجانی چالشی بود برای رژيم و اگر رژيم و رهبر جمهوری اسلامی توانايی داشتند اجازه نمی‌دادند او خطبه بخواند، اما به همان اعتباری که آقای خامنه‌ای خود را رهبر جمهوری اسلامی می‌داند، به همان اعتبار آقای رفسنجانی هم می‌تواند خود را رئیس مجلس خبرگانی بداند که بر کار رهبری نظارت دارد.
با توجه به صحبت‌های ديروز آقای رفسنجانی و فرآيند جديدی که به وجود آورد و همچنين حمايت گسترده مردم، بعيد می‌دانم آقای رفسنجانی بتواند به موضع چند ماه پيش خود بازگردد.
بنابراين به ميزانی که چالش جمهوری اسلامی تشديد می‌شود و مردم به طرف شخصيت‌هايی مانند آقايان موسوی، رفسنجانی، خاتمی و کروبی بروند، به همان ميزان می‌توان باور داشت که اين روند ادامه داشته باشد.
به نظر شما روی سخن آقای هاشمی با چه کسانی بود؟ آيا او بيشتر می‌خواست فضا را آرام کند؟
به نظر من آقای رفسنجانی نه تنها بنا نداشت فضا را آرام کند، بلکه صحبت‌های او تحريک‌کننده هم بود و عمد داشت که به قضايا دامن بزند.
ببينيد زمانی که آقای رفسنجانی خودش کانديد رياست جمهوری شد، آنگونه با او برخورد کردند و او گفت شکايتم را پيش خدا می‌برم. بعد هم بارها و بارها دولت فعلی آقای هاشمی را مورد حمله قرار داد و حتی در جريانات اخير فرزندان او را بازداشت کردند.
ما خبر داشتيم که از چند ماه پيش آقای رفسنجانی به شدت از وضع موجود ناراضی بود و فقط به دنبال اين بود که يک نيروی اجتماعی به وجود آيد که از او حمايت کند.
البته اين نکته را نبايد فراموش کنيم که آقای رفسنجانی راضی نيست بحران به مرحله‌ای برسد که کار از دست خودشان خارج شود، پس او با حفظ اين موضع مايل است اين شرايط ادامه يابد و تشديد شود و مردم بتوانند اعتراضات مسالمت‌آميز خود را ادامه دهند.
اگر بپذيريم سخنان آقای رفسنجانی در تريبون نماز جمعه ساختارشکنانه بود و اگر فرض کنيم اين اعتراضات ادامه يابد، آيا معادلات سياسی در ايران تغيير خواهد کرد؟
بخشی از جناح محافظه‌کار که بيشتر تندروها هستند تلاش می‌کنند بازهم به آقای رفسنجانی حمله کنند و او را بی‌اعتبار کنند و وانمود کنند حرف‌های او ارزشی ندارد، اما بخشی از روحانيون محافظه‌کار از جمله آقای ناطق نوری و آقای استادی و ديگران سعی می‌کنند جبهه خود را تقويت کنند و رضايت خودشان را از موضع جديد آقای رفسنجانی بيان کنند.
به نظر من در آينده جنبش اجتماعی مردم تقويت می‌شود، موضع آقای رفسنجانی تقويت می‌شود و موضع آقای خامنه‌ای تضعيف خواهد شد.
حکومت اگر بخواهد مسالمت‌آميز و ديپلماتيک مسايل را حل کند، بايد به جناح اصلاح‌طلب امتياز داده و وضعيت را تغيير دهد و حداقل با آقای ميرحسين موسوی و کروبی بر سر مسايل مذاکره کند.
