در حالی که وزیر دارایی فرانسه ابراز امیدواری کرده که نخستین تراکنش مالی تحت اینستکس در روزهای آتی اجرایی شود، یک مقام جمهوری اسلامی گفته‌است، ساز و کار مالی اروپا «فعلا جنبه ادعایی دارد و مشکلی را حل نمی‌کند».
کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران، روز جمعه ۱۴ تیر در گفت‌وگو با «باشگاه خبرنگاران جوان» با اشاره به اینکه چنین ساز و کاری «مثبت خواهد بود» گفت: «اینستکس فعلا تنها جنبه ادعایی دارد و مشکلی را حل نمی‌کند».
آقای خرازی با اشاره به نشست اخیر کمیسیون مشترک برجام، درباره عملیاتی شدن اینستکس گفت: «هنوز ارزیابی درستی در این باره نداریم» اما «قطعا با چند میلیون یورویی که اروپا به عنوان خط اعتباری این سازوکار در نظر گرفته است نمی‌توان تجارت کرد».
اینستکس، سامانه حمایت از مبادلات تجاری است که فرانسه، آلمان و بریتانیا برای تسهیل تجارت با ایران فارغ از تحریم‌های آمریکا راه‌اندازی کرده‌اند. با این حال مقام‌های جمهوری اسلامی در ماه‌های اخیر بارها از تأخیر کشورهای اروپایی در عملیاتی شدن اینستکس بشدت انتقاد کرده‌اند.
اظهارات کمال خرازی یک روز پس از سخنان وزیر دارایی فرانسه منتشر شده که نسبت به انجام نخستین تراکنش مالی اینستکس در روزهای آینده ابراز امیدواری کرده است.
برونو لو مِر، وزیر دارایی فرانسه، روز پنج‌شنبه ۱۳ تیر در لهستان به خبرنگاران گفت: خواست ما این است که ظرف چند روز آینده اینستکس به اجرا دربیاید و «امیدوارم نخستین تراکنش در همین چند روز تکمیل و اجرایی شود».
وزیر دارایی فراسه با اشاره به اینکه نخستین مبادله «تراکنشی محدود» خواهد بود گفت: این نقطه آغاز است و «ما انتظار داریم که اینستکش ابزاری مؤثر باشد».
با این حال اجرایی شدن اینستکس در سایه اقدام ایران در کاستن از تعهداتش ذیل برجام قرار گرفته است.
شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی هجدهم تیر امسال، در نخستین سالگرد خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، از توقف برخی تعهدات هسته‌ایش خبر داد و چند روز پس نیز اعلام کرد که ذخیره اورانیوم ۳.۵ درصد غنی‌شده خود را به ۳۰۰ کیلوگرم رسانده است.
در واکنش به این اقدام، سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای به جمهوری اسلامی هشدار داده‌اند که از اقداماتی که موجب تضعیف برجام می‌شود خوداری کند؛ بیانیه‌ای که واکنش محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، را در پی داشت.
از سوی دیگر ابراز امیدواری وزیر دارایی فرانسه نسبت اجرا شدن نخستین تراکنش ذیل اینستکس یک روز پس از بیانیه وزارت خارجه آن کشور صورت گرفت که اجرای اینستکس را منوط به اجرای کامل تعهدات اتمی ایران دانسته بود.
وزارت خارجه فرانسه روز چهارشنبه در بیانیه‌ای تأکید کرده بود «اجرایی شدن اینستکس بر پایه پایبندی کامل ایران به تعهداتش ذیل برجام خواهد بود».
شماری از دیپلمات‌های اروپایی نیز در همان روز به خبرگزاری رویترز گفتند در صورتی که تردیدهایی درباره پایبندی ایران وجود داشته باشد آنها حاضر به اعلام توافق با عملیاتی شدن اینستکس نخواهند بود.
تازه‌ترین نشست «کمیسیون مشترک برجام» که جمعه گذشته با حضور عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، و هلگا اشمید، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، برگزار شد به موضوع اینستکس اختصاص داشت و خانم اشمید در پایان این نشست سه ساعته اعلام کرد که اینستکس عملیاتی شده و ظرف روزهای آینده تبادل مالی انجام می‌شود.
