روسیه می‌گوید، این کشور و ایران «به دنبال همکاری سیستم انتقال پیام‌های مالی روسی و سیستم مالی ایرانی سپام به عنوان جایگزین سوئیفت هستند و تدابیری را برای گسترش پرداخت‌های مالی به صورت مستقیم و استفاده از ارزهای مالی اتخاذ خواهند کرد».
این نکته را به گزارش ایرنا یوری اوشاکوف، دستیار ولادیمیر پوتین در امور بین‌الملل به خبرنگاران گفته است.
این نخستین تلاش ایران و روسیه برای افزایش همکاری در خصوص امور بانکی یا بازرگانی نیست، و کوشش‌های دو کشور که از قضا هر دو مورد تحریم هستند و نظام اقتصادی شفافی هم ندارند، تاکنون موفقیتی در بر نداشته است.
اینک با توجه به انزوای بانکی دو کشور تلاش می‌شود تا راهی برای جایگزینی دلار در مبادله بین دو کشور و همچنین سوئیفت (جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی) به انجام برسد. ترکیه نیز تمایل خود را به پیوستن به چنین همکاری ابراز داشته است.
نقش سوئیفت در بازرگانی و سرمایه‌گذاری
پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، نظام بانکی ایران و بانک‌های کشور عملاً از دسترسی به سوئیفت محروم شده است. بدین ترتیب اقتصاد ایران از جنبه‌های گوناگونی دچار زیان و آسیب شده است. محرومیت از دسترسی به سوئیفت (نظام همکاری انتقال پیام‌های مالی پرداخت‌های بانکی) حتی صادرات نفتی و غیرنفتی ایران را دچار اختلال کرده است.
همچنین واردات کالا –حتی کالاهایی که مشمول تحریم‌های آمریکا نیستند- نیز عملاً به همین دلیل به سرنوشت کالاهای صادراتی دچار شده است. چنین اختلالی در صادرات و واردات برای اقتصاد برون‌زا و درون‌گرای ایران پیامدهای گوناگون منفی در پی خواهد داشت.
در همین راستا برای مثال روند صادرات و واردات کُند و گران می‌شود و هچنین ریسک پرداخت یا دریافت پول و ارز هم در افزایش می‌یابد. افزایش ریسک در نهایت به معنای گران شدن و عدم اطمینان دسترسی به کالا و خدمات بوده و بهای آن را مصرف‌کننده نهایی یعنی شهروندان می‌پردازند. یکی از دلایل گرانی کالا و خدمات در ایران –در کنار دلایل کلان اقتصادی نظیر افزایش نقدینگی یا رقابتی نبودن بازار در ایران- همانا عدم دسترسی به نظام پرداخت پولی مطئمن و سریع و ارزان بین‌المللی است.
حکومت ایران پس از خروج آمریکا از برجام، همواره در جستجوی راهی برای جایگزینی دلار همچنین سوئیفت و دور زدن تحریم‌ها یا کاهش آسیب‌های ناشی از تحریم‌ها بوده است. تلاش اخیر ایران و روسیه هم در همین راستا صورت می‌گیرد.
چه متغیرهایی موفقیت سوئیفت را رقم می‌زند؟
سوئیفت یکی از زیرساخت‌های مهم نقل و انتقال پول و سرمایه در چارچوب بازرگانی بین‌المللی، صادرات واردات و همچنین جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری یا گردش دارایی و درآمد است. جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری نیز از مؤلفه‌های مهم رشد اقتصادی به شمار می‌آید. از کارکردهای این زیرساخت افزایش اطمینان، سرعت، ارزانی مبادله و کارآمدی نقل و انتقال پول ارز و سرمایه است.
بنابراین هدف از دسترسی به این نظام همکاری انتقال پیام‌های مالی پرداخت‌های بانکی در سرعت گردش مطمئن سرمایه و همچنین بهره‌وری و سودافزایی اقتصادی و در نتیجه سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی است. همچنین دسترسی به شبکه سوئیفت از جنبه‌های گوناگون مانند مدیریت ریسک نقل و انتقال سرمایه موضوعیت دارد.
به زبان دیگر، طبیعی است که نبود دسترسی نظام بانکی ایران به این شبکه پیام‌رسانی پرداخت‌های بین‌المللی، هم نقل و انتقال سرمایه، بهره‌وری و سودافزایی و هم رشد اقتصادی در نظام بانکی و به طور کلی رشد اقتصادی ایران را کند کم یا زیاد خواهد کرد.
شرط موفقیت سیستم پرداخت بین‌المللی میان ایران و روسیه
سوئیفت دارای قدمتی بیش از چهار دهه است، و در میان بیش از ۱۰ هزار بانک و مؤسسه مالی در بیش از ۲۰۰ کشور جهان مقبولیت و کاربرد دارد. نظام پرداخت بین‌المللی می‌تواند از نظر کارآمدی و فراگیری به‌جای سوئیفت توجیه اقتصادی داشته باشد که از جنبه‌های یادشده با آن رقابت کند.
به زبان دیگر موفقیت سیستم جایگزین سوئیفت منوط به چند شرط است که عمده‌ترین آنها عبارتند از: نخست تا چه اندازه از سوی بازیگران بازار جهانی و کشورها و بنگاه‌های بین‌المللی و مورد اجماع قرار گرفته و دارای کاربردی جهانی است. دوم ارزانی استفاده در مقایسه با سوئیفت است. سوم اعتبار و اعتماد کاربران به آن است. عمده‌ترین شرایط لازم برای اجرایی شدن این سیستم هنوز فراهم نیست.
لازم به یادآوری است که مبادله تجاری دو کشور ایران و روسیه که هر دو هم از اقتصادی شفاف و باز برخوردار نیستند، محدود است. ایجاد یک سیستم انتقال مالی کوچک در کنار سیستمی گسترده و کارآمدی مانند سوئیفت که مقبولیت جهانی و کارآمدی فن‌آورانه دارد- دست‌کم در شرایط فعلی و کوتاه‌مدت- دارای توجیه اقتصادی کارآمدی نیست.
بنابراین حتی اگر نظام جایگزین با انگیزه سیاسی مثلاً غرب‌ستیزی و به شکل اراده‌گرایانه و دولتی به بانک‌ها یا بازرگانان تحمیل شود، هزینه چنین اقدامی را اقتصاد ایران از دست دادن بهره‌وری و گرانی پرداخت خواهد کرد.
