اعتراض‌هایی که در روزهای اخیر در ده‌ها شهر ایران در جریان است، تازه‌ترین دور از اعتراض‌ها به نظام جمهوری اسلامی در دو دهه اخیر است. این مجموعه اعتراض‌ها در سال‌های ۷۸، ۸۸، ۹۶، ۹۷ و آبان ماه امسال صورت گرفته‌اند و در ارتباط آنها می‌توان به سه نکته اشاره کرد.
۱) فاصله بین اعتراض‌ها کوتاه‌تر شده: فاصله بین اعتراض‌هایی که در دو دهه اخیر روی داده هر بار کوتاه و کوتاه‌تر شده است. بین دو اعتراض نخست ۱۰ سال فاصله است، و بین اعتراض‌های سال ۸۸ تا ۹۶، هشت سال. و حالا شاهد سه اعتراض سراسری در سه سال پیاپی هستیم.
در کنار این موضوع، با گسترش کمی و کیفی اعتراض‌های صنفی در مناطق مختلف ایران نیز هستیم. دیگر، اعتصاب‌ها و یا تجمع‌های صنفی از سوی کارگران، معلمان، بازنشستگان و کشاورزان رویدادی غیرمترقبه به شمار نمی‌روند؛ مزدبگیرانی که سفره‌های‌شان هر روز کوچک‌تر از روز قبل می‌شود.
۲) مشارکت طبقات فرودست در اعتراض‌ها: مشارکت بیشتر کارگران، معلمان و بازنشستگان در تظاهرات است. اگر طبقه متوسط در تظاهرات در سالیان ۷۸ و ۸۸ نقش اصلی را داشت، در تظاهرات بعدی، بین ۹۶ تاکنون، طبقات فرودست مشارکت و سهم بیشتری در اعتراض‌ها داشته است.
این مشارکت ارتباطی مستقیم با فقر روزافزون مزدبگیران دارد که از زندگی فعلی خود به ستوه آمده‌اند. برای مثال، حداقل دستمزد ماهانه یک میلیون و ۷۶۰ هزار تومانی دیگر نمی‌تواند تأمین‌کننده نیازهای حداقلی یک خانوار کارگری باشد؛ نیازهایی که مدت‌هاست شامل مواردی تفریح، سفر و فرهنگ نیست.
به تأکید تشکل‌های کارگری، مزدبگیران خواستار برخورداری از «معیشت مناسب و در خور انسانی» هستند و بر اساس اخبار و گزارش‌ها، شرکت بیشتری در اعتراض‌های صنفی هم داشته‌اند.
۳) رادیکال شدن شعارها: نگاهی به شعارها و خواسته‌های مطرح شده در تظاهرات، نشانگر روندی رادیکالی در آنهاست. در اعتراض‌های اخیر شعارهای رفرمیستی کمتری از سوی معترضان سر داده می‌شود. این وضع، نشانه دوری بخش رو به رشدی از جامعه، از حکومتی است که با وعده‌های طلایی به قدرت رسید اما در عمل، مسیر دیگری را پیمود و به حامیان خود؛ مستضعفین، پشت کرد.
این سه نکته، کار را برای جمهوری اسلامی دشوار کرده است و نیروهای امنیتی و انتظامی و شبه‌نظامی‌اش همانند گذشته به راحتی از امکان مدیریت بحران و فرونشاندن اعتراض‌ها برخوردار نیستند. به ویژه که معترضان هر بار نوآوری‌هایی را در تظاهرات داشته‌اند. برای مثال می‌توان از الگو گرفتن معترضان ایرانی از رفتارهای اعتراضی در عراق و لبنان نام برد.
این وضعیت باعث شده است که حکومت به برخورد شدیدتر با معترضان روی بیاورد. این برخورد به ویژه در تظاهرات آبان امسال به چشم آمده است.
آیا این نوع برخورد می‌تواند برای جمهوری اسلامی نتیجه‌بخش باشد؟ در پاسخ می‌توان گفت که جمهوری اسلامی شاید بتواند با برخوردهای شدیدتر، اعتراض‌ها و تظاهرات را در کوتاه مدت فرو بنشاند. اما در شرایطی که مشکلات ساختاری ناشی از عملکرد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و فرهنگی این نظام، همچنان گریبان‌گیر جامعه ایران است، می‌توان در انتظار اعتراض‌ها و تظاهرات جدیدی در فاصله کمتر و دامنه و شدت بیشتر بود.
