دورهٔ دیگری از دوسالانهٔ هنرهای اسلامی در شهر جدهٔ عربستان سعودی از ۲۵ ژانویه آغاز به کار کرده و به مدت چهار ماه ادامه دارد.
این نمایشگاه بزرگ که آثار هنری معاصر را در کنار اشیای تاریخی از فرهنگ‌های اسلامی کنار هم قرار داده، از جمله برای زائرانی که به زادگاه دین اسلام سفر می‌کنند، قابل توجه است.
همچنین این نمایشگاه، تصویر عربستان سعودی جدید را که به ویژه مورد نظر محمدبن سلمان ولیعهد قدرتمند این کشور است، به نمایش می‌گذارد.
نمایش «استثنایی» پرده بزرگ کعبه
دومین دوسالانهٔ هنرهای اسلامی دو هفته پیش در یکی از ترمینال‌های فرودگاه ملک عبدالعزیز شهر جده، که زمانی زائران مکه از آن عبور می‌کردند، آغاز به کار کرد.
فضای این دوسالانه با ده‌ها سایبان مرتفع پوشانده شده و آن چه بیش از همه توجه بازدیدکنندگان و رسانهها را به خود جلب کرده، نمایش پرده کعبه معروف به «کسوه» است که در ابعادی نسبتاً بزرگ به نمایش در آمده است.
پردهٔ کعبه که روی بنای کعبه در شهر مکه انداخته می‌شود از ابریشم سیاه بافته شده و جملاتی از قرآن روی آن طلادوزی شده است.
هر سال در مراسم حج، پردهٔ کعبه با یک پردهٔ نو تعویض می‌شود و پردهٔ قدیمی معمولاً در یک انبار نگهداری می‌شود یا گاهی اوقات دولت سعودی آن را به تکه‌هایی تقسیم و به عنوان هدیه آن‌ها را اهدا می‌کند.
قرار دادن پردهٔ کعبه، که زمانی متعلق به مقدس‌ترین مکان مسلمانان بوده، به عنوان یک اثر هنری در یک نمایشگاه، از سوی رسانهها به عنوان اقدامی «خارج از عرف» توصیف شده است.
فریده الحسینی، مدیر این دوسالانه، به خبرگزاری بلومبرگ گفته این اولین بار است که پردهٔ کعبه به طور کامل به نمایش در‌می‌آید و احتمالاً دیگر تکرار نخواهد شد.
به گفته او، هدف از نمایش پردهٔ کعبه، نمایش هیبت آن و القای احساس فروتنی به بازدیدکننده در مورد جایگاهش به عنوان انسان در جهان است.
نمایشگاه امسال نسبت به نمایشگاه سال ۲۰۲۳ در مقیاسی بزرگتر برگزار شده و علاوه بر پردهٔ کعبه، بیش از ۵۰۰ قطعه دیگر از جمله یک قرآن بسیار بزرگ و چندین اثر باستانی امانت گرفته شده از واتیکان و همچنین آثار معاصر ساخته شده از بشکه‌های نفت در این دوسالانه به نمایش گذاشته شده است.
اگرچه دوسالانهٔ هنرهای اسلامی جده پیش از آغاز مراسم حج پایان می‌یابد اما این نمایشگاه برای مسلمانانی که برای زیارت عمره از مسیر جده می‌گذرند و همچنین گردشگرانی که از اماکن دیدنی عربستان سعودی بازدید می‌کنند، در دسترس است.
دو سال پیش بیش از ۶۰۰ هزار نفر از دوسالانهٔ هنرهای اسلامی جده بازدید کردند و برگزارکنندگان انتظار دارند امسال تعداد بازدیدکنندگان دستکم به اندازه دورهٔ پیشین باشد.
تبدیل عربستان سعودی به یک عرصهٔ فرهنگی جدید
اما این اولین بار نیست که نمایشگاه‌ها یا موزه‌هایی به نمایش هنرهای اسلامی می‌پردازند. پیشتر به ویژه در شهرهایی چون قاهره و استانبول و دوحه موزه‌ها یا نمایشگاه‌هایی به این نوع هنر اختصاص داده شده بود.
اما آن چه دوسالانهٔ هنرهای اسلامی جده را از موارد مشابه متمایز کرده، نزدیکی آن به زادگاه اسلام و همچنین ارتباط آن با تحولات کنونی عربستان سعودی است.
تا حتی یک دهه پیش، نمایش عمومی هنر در عربستان سعودی امر چندان مرسومی نبود.
امین جعفر، یکی از مدیران هنری دوسالانهٔ هنرهای معاصر جده، در این زمینه گفته که برگزاری این نمایشگاه نشان می‌دهد عربستان سعودی، که زمانی به‌عنوان یک عرصهٔ فرهنگی شناخته شده نبود، امروز می‌تواند پروژه‌های بزرگ فرهنگی را راه‌اندازی و اجرا کند که از نظر کیفیت در ردهٔ دوم قرار ندارند.
روزنامه «لوموند» چاپ پاریس نیز با اشاره به همکاری این دوسالانه با موزهٔ لوور و کتابخانهٔ واتیکان نوشت با این که یک کلیسا در عربستان سعودی وجود ندارد، اما این کشور قصد دارد با دنیای غرب که در دوران جدید بسیار سکولار شده، وارد گفت‌وگوی فرهنگی شود.
برنارد هیکل، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه پرینستون، به لوموند گفت که این «یک تمرین ظریف و پیچیده در برندسازی است، که در بستر عادی‌سازی کشوری قرار می‌گیرد که دارد از وهابیت دور می‌شود».
او افزود: «هدف این است که اسلام به عنوان یک تمدن جهانی معرفی شود که چیزهای زیادی برای ارائه به جهان دارد».
با این حال، عربستان سعودی همچنان از نظر رعایت حقوق بشر مورد انتقاد است.
بر اساس آخرین گزارش‌ها، تعداد اعدام‌ها در این کشور در مقایسه با چند دههٔ اخیر افزایش یافته و در سال گذشته میلادی به ۳۳۰ نفر رسید.
حکومت عربستان سعودی همواره اتهامات در مورد نقض موازین بین‌المللی حقوق بشر را رد کرده و ادعا می‌کند که هدف از اجرای مجازات‌های سنگین نظیر اعدام، «حفاظت از امنیت ملی» است.
