مقام‌های جمهوری آذربایجان می‌گویند شدت گرفتن کاهش سطح آب دریای خزر بر کار بنادر و حمل‌ونقل نفت تأثیر می‌گذارد و تهدیدی فاجعه‌بار برای جمعیت ماهیان خاویاری و فک‌ها خواهد بود.
دریای خزر که بزرگترین دریاچه جهان است، ذخایر نفتی قابل توجهی در سواحل خود دارد و با پنج کشور که همگی تولیدکنندگان اصلی نفت یا گاز یا هر دو هستند، هم‌مرز است: جمهوری آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان.
رئوف حاجی‌اف، معاون وزیر محیط زیست آذربایجان، به خبرگزاری رویترز گفت دریای خزر دهه‌هاست که کم عمق‌تر شده، اما آمار‌ها نشان می‌دهد که این روند در حال شدت گرفتن است.
او در مورد نرخ فعلی کاهش سطح آب دریای خزر گفت که سطح آن در پنج سال گذشته ۹۳ سانتی‌متر، در ۱۰ سال گذشته ۱.۵ متر و در ۳۰ سال گذشته ۲.۵ متر کاهش یافته است.
حاجی‌اف، نمایندهٔ جمهوری آذربایجان در یک گروه کاری مشترک با روسیه است که برای نخستین بار در ماه آوریل برای بحث در مورد این مشکل تشکیل جلسه داد.
او گفت: «عقب‌نشینی خط ساحلی شرایط طبیعی را تغییر می‌دهد، فعالیت اقتصادی را مختل می‌کند و چالش‌های جدیدی را برای توسعه پایدار بوجود می‌آورد».
با وجود وخامت روابط بین دو جمهوری آذربایجان و روسیه، طبق پروتکل امضا شده بین دو کشور، این گروه کاری قصد دارد در ماه سپتامبر یک برنامه مشترک را به صورت آنلاین برای نظارت و واکنش به این موضوع تدوین کند.
روسیه این مشکل را عمدتاً به تغییرات اقلیمی مرتبط می‌داند، اما جمهوری آذربایجان ساخت سدهای مختلف از سوی روسیه بر روی رودخانه ولگا را نیز در کاهش سطح آب دریای خزر دخیل می‌داند. این رودخانه ۸۰ درصد آب ورودی به دریای خزر را تأمین می‌کند.
حاجی‌اف گفت که کاهش سطح آب دریا روی زندگی جمعیت ساحلی و کار بنادر تأثیر گذاشته است. حدود چهار میلیون نفر در سواحل آذربایجان و حدود ۱۵ میلیون نفر در کل سواحل دریای خزر زندگی می‌کنند.
معاون وزیر محیط زیست جمهوری آذربایجان می‌گوید کشتی‌ها هنگام ورود و مانور در بندر باکو، پایتخت، با مشکلات فزاینده‌ای روبرو هستند و این امر باعث کاهش ظرفیت بار و افزایش هزینه‌های ترابری می‌شود.
کاهش محموله‌های نفتی
الدار سالاخوف، مدیر بندر بین‌المللی باکو، می‌گوید حمل‌ونقل نفت و فرآورده‌های نفتی از طریق ترمینال نفتی دوبندی، بزرگترین ترمینال در آب‌های جمهوری آذربایجان در دریای خزر، در نیمهٔ اول سال ۲۰۲۵ به ۸۱۰ هزار تن کاهش یافته است، در حالی که این رقم برای مدت مشابه در سال قبل، ۸۸۰ هزار تن بود.
او این کاهش را جزئی توصیف کرد و آن را به نوسانات معمول سفارش ماهانه نسبت داد. با این حال، گفت که کاهش سطح آب، انجام لایروبی عمده را برای تضمین عملیات پایدار و بدون وقفه در بندر ضروری می‌کند.
سالاخوف به رویترز گفت که در سال ۲۰۲۴، بیش از ۲۵۰ هزار متر مکعب لایروبی در ترمینال نفتی دوبندی انجام شد تا اطمینان حاصل شود که بزرگترین تانکرها می‌توانند بدون محدودیت وارد آن شوند.
در ماه آوریل، کشتی‌سازی باکو ساخت یک کشتی لایروبی جدید به نام «مهندس سلطان کاظموف» را به پایان رساند که قرار است به زودی عملیاتی شود.
سالاخوف گفت این کشتی می‌تواند کف دریا را تا عمق ۱۸ متر لایروبی کند که این به حفظ ظرفیت بندر کمک خواهد کرد.
تهدیدی برای ماهی‌ها و فک‌ها
حاجی‌یف، معاون وزیر محیط زیست جمهوری آذربایجان، گفت که کاهش سطح آب‌ها، تالاب‌ها، مرداب‌ها و نیزارها را از بین می‌برد و بقای برخی از گونه‌های دریایی را تهدید می‌کند.
بزرگترین ضربه به ماهیان خاویاری وارد می‌شود که به خاطر خاویارشان ارزشمند هستند و در حال حاضر در خطر انقراض قرار دارند. آن‌ها تا ۴۵ درصد از زیستگاه‌های تابستانی و پاییزی خود را از دست می‌دهند و از محل‌های تخم‌ریزی سنتی خود در رودخانه‌ها جدا می‌شوند.
به گفتهٔ حاجی‌یف، فک‌های خزری نیز با کوچک شدن سطح دریا و ناپدید شدن یخزارهای فصلی در شمال، جایی که در آن تولید مثل می‌کنند، مورد تهدید واقع می‌شوند.
او افزود: «با کاهش پنج متری سطح دریا، فک‌ها تا ۸۱ درصد از مکان‌های تولید مثل خود را از دست می‌دهند و با کاهش ۱۰ متری، تقریباً به طور کامل از مکان‌های مناسب محروم می‌شوند».
