اندیشکده « گروه بین المللی بحران» در گزارشی، به آمریکا پیشنهاد کرد که با ایران به صورت مخفیانه وارد گفت‌وگو شود. این اندیشکده بین المللی که مقر آن در بروکسل است و دفاتری در واشینگتن و نیویورک دارد، می‌افزاید که غرب نباید منتظر این باشد که رئیس جمهوری جدید ایران، امتیازهای بزرگی را روی میز بگذارد.
درباره این گزارش تازه و راهکارهای پیشنهادی آن، رادیوفردا با علی واعظ، تحلیلگر ارشد امور ایران در اندیشکده « گروه بین المللی بحران» در واشینگتن، گفت‌وگو کرده است.
سوال اول من درباره مذاکرات محرمانه است. چرا این نوع از مذاکره را به آمریکا پیشنهاد کرده اید؟
علت این موضوع این است که به قدری مخالفت و حساسیت درباره چنین گفت‌وگویی وجود دارد، چه از سوی کشورهای متحد آمریکا در حوزه خلیج فارس و اسرائیل، و حتی حساسیت هایی که در داخل دو کشور در مورد این گفت‌وگوها وجود دارد، اگر این مذاکرات علنی باشند، احتمال اینکه روند این گفت‌وگوها را مختل کنند، بسیار قوی است.
گروه بین المللی بحران، از یک سو می گوید آمریکا باید وارد گفت‌وگو شود و از سوی دیگر می گوید که نباید توقع داشت که حسن روحانی کاری بزرگ بکند یا امتیازاتی جدی به غرب بدهد. فکر می کنید چه موضوعی می تواند ترغیب کننده آمریکا برای حاضر شدن بر سر میز گفت‌وگو باشد؟
به گمان من مسئله اصلی شکستن این چرخه باطلی است که در عرض چند سال اخیر در آن بوده ایم ، از یک طرف تحریم ها روز به روز بیشتر شده اند و از سویی برنامه هسته ای ایران به پیش رفته است. حرف ما در این گزارش این است که شاید این بحران راه حل فوری ای نداشته باشد، اما کاری که می توان کرد در گفت‌وگوهای محرمانه بین ایران و آمریکا جلب اعتماد است که شاید بتوان به وسیله آن به توافقی محدود دست پیدا کرد که این چرخه را بشکند که بعدا بتوان راه حل های جامع تری به دست آورد.
شما در بخشی از این گزارش نوشته اید که درحالی روحانی رئیس جمهوری ایران شده که با چالش های داخلی و خارجی هم مواجه است. و در این میان غرب می تواند او را « به مسیر درست هدایت کند». ممکن است این «مسیر درست» را کمی بیشتر باز کنیم که منظور آز آن چیست؟
به هر حال آقای روحانی با این وعده بر سر کار آمده که تحریم ها را لغو کند و ایران را از انزوای بین المللی خارج کند. بنابراین پیشنهاد ما این است که غرب به جای افزایش تحریم ها یا بر انزوای ایران بیافزاید، باید امتحان کند و ببیند آیا امکان دستیابی به توافقی با روحانی وجود دارد، توافقی که با دولت یا مذاکره کننده قبلی امکان آن وجود نداشت.
اگر این مذاکرات به نتیجه نرسید، شاید آن موقع زمان مناسبی باشد برای اینکه به اقدامات دیگری فکر کرد. اما قبل از فرصت دادن به آقای روحانی یا به انجام رساندن چنین امتحانی، ما فکر می کنیم که تحریم های جدید یا فشار بیشتر توجیه نشده است.
اگر این مذاکرات به نتیجه نرسید، شاید آن موقع زمان مناسبی باشد برای اینکه به اقدامات دیگری فکر کرد. اما قبل از فرصت دادن به آقای روحانی یا به انجام رساندن چنین امتحانی، ما فکر می کنیم که تحریم های جدید یا فشار بیشتر توجیه نشده است.
در این گزارش همچنین به شخصیت حسن روحانی و آشنایی غرب با او اشاره می کنید و می نویسد که روحانی در مجموع آدم زخم خورده ای از مذاکره با غرب است، آن هم به دلیل به نتیجه نرسیدن مذاکرات با کشورهای اروپایی و آمریکا بر سر برنامه هسته ای . با توجه به این پیشینه، فکر می کنید حسن روحانی با چه رفتار و رویکردی به پای میز مذاکره می‌آید؟
این پیشینه به هر حال موجب می شود که آقای روحانی با احتیاط بیشتری وارد این مذاکرات شود. از این لحاظ که ایشان متهم شدند که برنامه هسته ای ایران را که از آن با عنوان در و مروارید یاد می شد، دو دستی تقدیم غرب کرده و هیچ امتیاز عمده ای به دست نیاورده است. بنابراین آقای روحانی به احتمال زیاد این بار اقدام یکجانبه نخواهد کرد و انتظار خواهد داشت که در قبال هر یک امتیاز، امتیازات قابل توجهی هم به دست بیاورد.
بنابراین احتیاط از جانب آقای روحانی نتیجه آن پیشینه مذاکراتی خواهم بود. در همین حال باید در نظر داشت که هیچکس به اندازه آقای روحانی به پرونده هسته ای ایران اشراف ندارد، و این تنها به دوره ای که ایشان مذاکره کننده بودند نیست، ایشان از روزی که ایران تصمیم به غنی‌سازی گرفت، همیشه از نزدیک این تحولات را دنبال کرده است. در عین حال تجربه ای که از اجماع‌سازی در ایران و رابطه ویژه ای که با رهبر جمهوری اسلامی دارد ، او را در مقایسه با خیلی از پیشینیانش در شرایط بهتری قرار می دهد، که بتواند به توافقی با غرب دست پیدا کند.
آقای واعظ سوال آخر من درباره تهیه چنین گزارشی است. این روزها شاهد هستیم که در برخی دیگر از اندیشکده های آمریکایی و اروپایی نیز گزارش های مشابهی تهیه می شود و آمریکا را ترغیب به گفت‌وگو می کند. به نظر شما چنین گزارش هایی چقدر می توانند بر تصمیم‌گیران آمریکایی تاثیرگذار باشند؟
به هر حال در آمریکا سیاست های یکپارچه در قبال موضوعات مربوط به ایران وجود ندارد. اندیشکده هایی هستند که در گزارش هایی خواستار مواضع سخت تر شده و در مواردی از حمله به ایران حمایت می کنند و گروهی دیگر موافق دیپلماسی هستند.
ما به عنوان اندیشکده ای که غربی هم نیستیم -مقر ما در بروکسل است و اعضای هیئت مدیره ما از همه کشورهای دنیا و از سیاستمداران پیشین این کشورها هستند و یک گروه بین المللی هستیم- هدف ما جلوگیری از بروز بحران است و مسئله هسته ای ایران شاید پتانسیل تبدیل شدن به یک بحران منطقه ای را دارد.
بنابراین از آنجایی که ما با هر دو طرف بحران صحبت می کنیم، یعنی هم مقام های ایرانی و هم غربی،تلاش می کنیم که بین این دو دیدگاه پلی ایجاد کنیم وبه آنها کمک کنیم که درک بهتری از مواضع طرفین پیدا کنند. به هر حال به نظرم ما تا امروز دسترسی خوبی به تصمیم گیران داشتیم، و امیدوارم از این پس هم بتوانیم تاثیر خوبی بر تصمیم گیری ها داشته باشیم.
ما به عنوان اندیشکده ای که غربی هم نیستیم -مقر ما در بروکسل است و اعضای هیئت مدیره ما از همه کشورهای دنیا و از سیاستمداران پیشین این کشورها هستند و یک گروه بین المللی هستیم- هدف ما جلوگیری از بروز بحران است و مسئله هسته ای ایران شاید پتانسیل تبدیل شدن به یک بحران منطقه ای را دارد.
بنابراین از آنجایی که ما با هر دو طرف بحران صحبت می کنیم، یعنی هم مقام های ایرانی و هم غربی،تلاش می کنیم که بین این دو دیدگاه پلی ایجاد کنیم وبه آنها کمک کنیم که درک بهتری از مواضع طرفین پیدا کنند. به هر حال به نظرم ما تا امروز دسترسی خوبی به تصمیم گیران داشتیم، و امیدوارم از این پس هم بتوانیم تاثیر خوبی بر تصمیم گیری ها داشته باشیم.
