ترکیه در ماه‌های اخیر شاهد تحولات پیچیده‌ای در زمینه سیاسی بوده است؛ دو بار انتخابات برگزار شد تا حزب عدالت و توسعه همچنان قدرت را حفظ کند. احمد داووداغلو همین چند هفته پیش از سمت نخست‌وزیری استعفا کرد. درگیری نظامی با کردها به شدت ادامه دارد و از سوی دیگر این کشور روابط دیپلماتیکش را با روسیه و اسراییل از سر گرفته است.
حال به این تحولات باید یک کودتای نافرجام را هم افزود که شامگاه جمعه ۲۵ تیرماه انجام شد و ساعاتی بعد شکست خورد و پیامدهای آن از خود اقدام اولیه پیچیده‌تر شد. پس از آنکه دولت رجب طیب اردوغان شکست کودتا را اعلام کرد، موج شدید بازداشت‌ها و پاکسازی‌ها در ترکیه آغاز شد؛ روندی که هزاران تن از کارکنان حوزه‌های امنیتی نظامی تا آموزشی را شامل می‌شود.
برای بررسی وضعیت اخیر ترکیه و چشم اندازهای آن با فادی هاکورا تحلیلگر امور ترکیه در بنیاد چتم هاوس در لندن گفت‌وگو کردم.
خبرهایی که از ترکیه منتشر شده حاکی از فشار بر هزاران نیروی فعال در نظام آموزشی ترکیه است. ارزیابی شما از این وضعیت چیست؟ به نظرتان این گونه برخورد چه تاثیری بر جامعه ترکیه خواهد داشت؟
این گونه اقدامات فاصله‌ها را در ترکیه عمیق‌تر می‌کند و به اختلاف نظرهای بیشتر دامن خواهد زد، آن هم در جامعه‌ای که هم اکنون بسیار تک قطبی شده است و به جای آنکه به آن صدمه زده شود باید بر اتحاد سیاسی تاکید کرد.
اتحادی که در این مقطع حساس به آن اشاره می‌کنید، در فکر نظریه‌پردازان و برنامه‌ریزان دولت ترکیه نیست؟
ترکیه برای دهه‌ها با یک سیاست تکه تکه و سیاستی که به جای تکیه بر احزاب قوی، شخصیت محور بوده، سر درگم شده است. در نتیجه، آنچه ما شاهد هستیم تشدید این وضعیت است و نتیجه این روند، آشوب و ناامنی است که شروع شده است.
ترکیه دوران سختی را می‌گذراند. مقام‌های ترکیه در این روزها گفته‌اند که اگر مردم خواستار بازگشت اجرای حکم اعدام شوند، رییس جمهوری آن را تایید می‌کند اما از طرف دیگر از مقام‌های اروپایی می‌شنویم که درباره رفتارهای دولت ترکیه در قبال مخالفان و کودتاچی‌ها هشدار می‌دهند. به نظرتان این وضعیت در روزها و هفته‌های آینده چه تاثیری در روابط کشورهای غرب اروپا با ترکیه خواهد داشت؟
اگر ترکیه اجرای حکم اعدام را که در سال ۲۰۰۴ متوقف شده بود، از سر گیرد، این پایان امیدهای ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا خواهد بود. با وجود این من معتقدم که رخدادهای تاسف‌بار در ترکیه، نشان دهنده کوته بینی بسیاری از اروپایی‌هاست که به عمد از پیشرفت در روند پیوستن ترکیه به اتحادیه جلوگیری کردند؛ خصوصا کوته‌بینی‌ای که از سوی آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، و نیکلا سرکوزی، رییس‌جمهوری سابق فرانسه شاهد آن بودیم. الان می‌بینیم که بصیرت نداشتن رهبران اروپایی و سیاست‌هایی که بر مبنای ترس به جای رویکرد استراتژیک اتخاذ شده، چه چالش‌هایی را برای اروپا در سال‌های پیش رو رقم زده است و ترکیه یک نمونه آن است.
به هر حال ترکیه در صورت عضویت در اتحادیه اروپا همچنان کشوری مستقل و مسلط بر حاکمیت خود بود. اگر اتحادیه اروپا این روند را تسریع می‌کرد، و ترکیه عضوی از اتحادیه می‌شد چه کمکی می‌کرد که امروز از وقوع چنین بحرانی جلوگیری کند.
یکی از عناصر اصلی برای پیوستن به اتحادیه اروپا، تقویت نهادهای دمکراتیک، آزادی‌های مدنی و حقوق بشر است. و اگر ترکیه چشم‌انداز قابل اعتنایی در زمینه پیوستن به اتحادیه می‌دید، انگیزه زیادی برای اعمال اصلاحات داشت. در همین حال پیوستن به اتحادیه از حمایت جامعه ترکیه برخوردار بود و حدود هفتادوپنج درصد مردم از این موضوع حمایت می‌کردند. این موضوع هم به مرزبندی‌ها و فاصله بیشتر گروه‌ها در ترکیه و سردرگمی‌ای که بر جامعه و سیاست ترکیه سایه افکنده است دامن زد؛ وضعیتی که از زمان شکل‌گیری ترکیه مدرن بی‌سابقه بوده است.
آقای هاکورا سوال آخرم درباره فضای بیرون از ترکیه است. این بحران در ترکیه در زمانی شکل گرفته که خاورمیانه خود با بحران‌های متعددی درگیر است و موضوع مبارزه با تروریسم و گروه موسوم به خلافت اسلامی هم اکنون اولویت اصلی در منطقه است. به نظرتان این بحران اخیر ترکیه، چه تاثیری بر آن روند خواهد داشت؟
به نظرم آشوب در ترکیه به قدرت گرفتن بشار اسد، رییس جمهوری سوریه، ایران و روسیه و سایر متحدان اسد کمک می‌کند. تصفیه گسترده در ارتش ترکیه و دستگاه‌های امنیتی، در کوتاه مدت و میان مدت تاثیر منفی بر توان ترکیه برای مبارزه موثر با گروه حکومت اسلامی و سایر گروه‌های نظامی خواهد داشت.
طرح شکست خورده کودتا و رخدادهای پس از آن رابطه غرب با ترکیه را پیچیده خواهد کرد و اردوغان را به یک رهبر چالش برانگیزتر از پیش تبدیل خواهد کرد.
