اولین تصویر این روزهای ساحل، در بسیاری از شهرهای شمال ایران یا حاشیه خلیج فارس در جنوب ایران، شاید تلی از ظرف‌های یک‌بار مصرف و بطری‌های پلاستیکی نوشیدنی و کیسه‌های پلاستیکی باشد.
زباله‌هایی که یا گردشگران در ساحل رها کرده‌اند، یا از دریا به خشکی آمده‌اند. بخشی از این مواد که در رودخانه‌ها و تالاب‌ها هم فراوان دیده می‌شود، با باد جابه‌جا شده و آبراهه‌ها را می‌بندند و آب را راکد می‌کنند و اکوسیستم و زاد و ولد منطقه را به خطر می‌اندازند.
چیزی که به گفته محمدرضا فاطمی، استاد دانشگاه محیط زیست دریایی در دانشگاه آزاد اسلامی مقیم تهران در نهایت دودش به چشم انسان‌ها می‌رود:
«بهره‌برداری پایدار فقط حفظ اکو سیستم و محیط زیست نیست. استفاده و بهره‌‌وری‌های انسانی هم شامل آن می‌شود. از این منظر انسان‌ها به تدریج مناطقی را که می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار دهند، کاهش می‌دهد. تقریبا تمام شناورهای ما دارای همین بطری‌های آب حداقل پلاستیک یا نوشابه هستند یا غذای یک‌بار مصرفی که گرفته می‌شود، به دریا ریخته می‌شود.
ما ۳۰ هزار شناور صیادی و بادی و قایق داریم، متاسفانه بعضی‌ها رعایت نمی‌کنند و بعد از مصرف مواد غذایی به دریا می‌ریزند. منشأ دوم این زباله‌ها از خشکی است. از طریق رودخانه‌ها یا روان‌آب‌ها این پلاستیک‌ها وارد می‌شود و محیط را اشغال می‌کند. نمونه بارز آن تالاب انزلی است که هنگامی که سیلاب می‌شود، میلیون‌ها ظرف پلاستیکی از طریق رودخانه‌ها وارد تالاب انزلی می‌شود و در آنجا جمع می‌شود. این زباله‌ها آنقدر زیاد است که دهانه‌های ورود و خروج بعضی از آبگیرها یا کانال‌ها را می‌پوشاند.»
دوران ماندگاری پلاستیک در طبیعت صدها سال است. پلاستیک دوام می‌آورد و در عوض محیط زیست اطراف را برای جانداران و انسان‌ها خطرناک می‌کند. به زمین‌های حاصلخیز کشاورزی آسیب می‌رساند و وارد زنجیریه غذایی آبزیان می‌شود و در بدن ماهی‌ها می‌ماند و بعد دوباره وارد زنجیره غذایی انسان‌ها می‌شود.
استفاده از ظروف یک بارمصرف پلاستیکی که باعث دفع زباله های ظروف پلاستیکی و انباشت آنها در طبیعت و محیط زیست می شود، به مرور منابع آبی و خاکی، دریاها، رودخانه ها و حیات جانداران و گیاهان را تهدید می کند.
محمدرضا فاطمی، پژوهشگر محیط یست دریایی در ایران از تهدیدهایی میگوید که این توده پلاستیک‌ها بر سر آبزیان می‌آورد:
«این بخش‌ها محل زندگی خیلی از موجودات است مثل نرم‌تنان، سخت‌پوستان، خارپوستان و بعضی از ماهی‌ها که در این مناطق زندگی می‌کنند موجب می‌شود، فضای اینها با زباله‌ها و آشغال‌ها پوشیده شود و موجودات دیگر امکان فعالیت نداشته باشند یا فعالیتشان محدود شود. مورد بعد خورده‌شدن مواد پلاستیکی است. بسیاری از موجوداتی که داخل آب هستند از موارد حفاظت‌شده و در معرض خطر هستند. در مواردی دیده شده، لاک‌‌پشت‌های دریایی . دلفین‌ها این مواد پلاستیکی را خورده‌اند. این مواد وارد بدن نهنگ‌ها و حتی ماهیان بزرگ می‌شود. تورهای صیادی هم از مواد پلاستیکی هستند که شاید خطرشان بیش از زباله‌های پلاستیکی برای موجودات حفاظت شده باشد. موجودات درون تورهای صیادی گیر می‌کنند و خفه می‌شوند و ماه‌ها در دام می‌مانند مثلا دلفین چون از طریق شش تنفس می‌کند باید روی آب بیاید. اگر به دام این تورها بیافتد پایین کشیده می‌شود و بعد از چند ساعت خفه می‌شود.»
خبرگزاری ایسنا از قول یک کارشناس گزارش داده، اگر هر خانواده ایرانی روزانه حداقل سه کیسه پلاستیکی برای خریدهایش استفاده کند، می‌توان گفت سالی ۴۵ میلیون کیسه پلاستیکی در کشور استفاده می‌شود. بطری‌های آب و نوشیدنی‌های متنوع و لیوان و بشقاب و بسته‌های یک‌بار مصرف را هم که در نظر نگیریم، از بین رفتن این تعداد کیسه پلاستیکی می‌تواند چند قرن زمان ببرد.
بریتانیا چندی پیش اعلام کرد، از رایگان درآوردن کیسه‌های پلاستکی در سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌ها، نقش بزرگی در کاهش مصرف آن داشته و در کمتر از شش ماه، ۸۰ درصد مصرف این کیسه‌ها کم شده است. در بسیاری از کشورهای اروپایی بعد از خرید باید برای کیسه پول بدهید. این راهی هست که مشتریان وادار شوند برای خرید با خودشان کیسه پارچه‌ای همراه داشته باشند.
در ایران چه باید کرد؟ چه راه‌هایی وجود دارد که بتوان از مقدار و میزان مصرف کیسه‌ها و ظرف‌های پلاستیکی کم کرد؟
محمدرضا فاطمی، استاد دانشگاه در رشته محیط زیست دریا بازگشتن به روش‌های بومی و محلی در مناطق مختلف کشور را یک راه درست و منطقی برای فرهنگ‌سازی در نوع مصرف می‌داند:
«خیلی از موارد دولت فقط زمینه‌ساز می‌شود و این جامعه است که باید برنامه‌ها را پیاده کند. کاری که دولت می‌تواند بکند، بستن مالیات روی مواد پلاستیکی است که تبدیل به کیسه‌های پلاستیکی می‌شود. چون همه‌نوع پلاستیک را نمی‌توانند گران کنند و در زمینه‌های دیگر کاربرد دارد که ایجاد مشکل هم نمی‌کند. مجبور کردن فروشنده‌ها، مغازه‌ها و آنهایی که جواز کسب دارند یا در اختیار مردم نگذارند یا گران بفروشند.
سوم ارائه راه‌حل‌های جایگزین، استفاده از کیسه‌های قابل بازیافت و پارچه‌ای است. منتها همان کیسه قابل بازیافت ممکن است کاغذی باشد. این کاغذ هم از یک جایی می‌آید که اول درخت بوده است. برای مملکتی مثل ما استفاده از پاکت‌های کاغذی خیلی خطرناک است. بهتر است ما کیسه‌هایی درست کنیم از الیاف خرما. هزاران سال است که محلی‌ها در جنوب ایران از نی و الیاف خرما سبد درست می‌کنند. سبدهای بسیار بزرگ که گنجایش پنج کیلو و ۱۰ کیلو دارد. قدیم‌ها همینطور بود. ما با سبد می‌رفتیم خرید می‌کردیم. نوشابه‌ها بایستی حتما برگردند شیشه‌ای شوند. مملکت ما مشکل منابع ندارد. قدیم‌ها نوشابه شيشه‌ای بود و هیچ مشکلی هم نداشتیم. شیشه را پس می‌دادیم و هزینه‌ای داشت. باید ممنوع کنند استفاده از اینها را تا آنجایی که می‌شود. در صنعت نوشابه‌سازی روش‌های جایگزین بیاید. یعنی تشویق روش‌های سنتی و بومی که مغایر با موارد زیست محیطی نیست.»
بر اساس برخی پژوهش‌ها، مواد و ظرف‌های پلاستیکی که از راه دریا به دریا و ساحل‌های مختلف منتقل می‌شوند، به دلیل تغییرات آب‌وهوایی مقاومت‌شان در برابر اشعه خورشید بیشتر شده و می‌توانند صدها سال عمر کنند. دور دست و پا و گردن آبزیان و منقار پرندگان دریایی بچسبند،
زیستگاه‌شان را به خطر بیاندازند و خطرات زیادی برای سلامت انسان‌ها به وجود آورند. بر اساس یک پژوهش جهانی، بیش از ۱۸۰ گونه حیوانی با این پلاستیک‌های معلق در دریاها واقیانوس‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ از نهنگ‌های غول‌پیکر تا ماهی‌ها و پرنده‌های کوچک.
