گنجاندن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی در کنار القاعده و داعش بمب خبری بود که واکنش‌های بسیاری را در داخل به همراه داشت. همه صاحب‌نظران داخلی و خارجی بر این اتفاق دارند که این تصمیم آمریکا پیامدهای بسیاری را دامن خواهد زد. برابر دانستن قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه، با ابوبکر بغدادی خلیفه داعش در زبان مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا خود گویایی پیامدهای بالقوه خطرناکی است که این اقدام می‌تواند به همراه داشته باشد.
این پیامدهای بالقوه خطرناک چیزی نبود که از چشم همسایگانی همچون عراق و ترکیه نادیده بماند. این دو کشور همسایه ایران نسبت به خطورت این اقدام آمریکا هشدار داده‌اند. وزیر امور خارجه ترکیه گفته که این مسئله به «بی‌ثباتی» در منطقه منجر خواهد شد. نخست‌وزیر عراق نیز گفته این اقدام «عواقب منفی برای عراق و منطقه» به دنبال خواهد داشت.
به رغم این هشدارها، چرا تاکنون هیچ واکنش مشابهی از سوی رهبران اتحادیه اروپا شاهد نیستیم؟ چرا فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا، در این خصوص جانب سکوت را گرفته است؟ یک سال پیش، این فدریکا موگرینی بود که بلافاصله پس از اعلام خروج ترامپ از برجام، با چهره‌ای دژم و برافروخته در برابر دوربین‌ها حاضر شد تا بازتاب‌دهنده صدای واحد اتحادیه اروپا در مخالفت با تصمیم امریکا باشد. اما، چرا اینک او حتی در حد و اندازه ژاپن مبادرت به موضع‌گیری نکرده است؟ توکیو اعلام داشته از تصمیم آمریکا در تروریست خواندن سپاه پاسداران پیروی نخواهد کرد.
از زاویه دیگر، پرسش بالا را می‌توان چنین مطرح کرد که چرا ظریف مبادرت به گفت‌وگوی تلفنی با همتایان اروپایی خود یا با خانم موگرینی نکرده تا لااقل یادآور پیامدهای بالقوه خطرناک تصمیم واشنگتن باشد؟ این پرسش از آن رو درست است که ظریف آگاه به اختلافات اتحادیه با امریکا در بسیاری از موضوعات از جمله یک‌جانبه‌گرایی واشینگتن است.
مکالمه سرد مکرون با روحانی
پاسخ این همه پرسش را باید در تک مکالمه رئیس‌جمهور ایران با همتای فرانسوی‌اش جست که مطلقاً هیچ همسویی را در رئیس‌جمهور فرانسه موجب نشد. در این مکالمه حسن روحانی اقدام اخیر آمریکا را حرکتی بسیار «تحریک‌آمیز»، «خطرناک» و «بی‌سابقه در روابط بین‌الملل» خواند ولی در مقابل مکرون نسبت به خسارت‌های سیل اخیر و قربانیان آن با ایران ابراز همدردی کرد. او بدون اینکه کمترین سخنی دال بر ناخرسندی از اقدام آمریکا بر زبان آورد یا وعده دهد که موضوع را پیگیری خواهد کرد، تنها از ایران خواست که از تشدید تنش با آمریکا پرهیز کند و در عوض خواستار آزادی نسرین ستوده شد.
بنا به همین مقدار خبری که رسانه‌های داخلی منتشر ساخته‌اند، روشن می‌شود که مکالمه روحانی با همتای فرانسوی‌اش بسیار سرد بوده و مکرون کمترین سخنی دال بر مخالفت با ـمریکا بر زبان نیاورده است. از همین جا روشن می‌شود که چرا روحانی مبادرت به گفت‌وگوی مشابه با دیگر سران اروپایی از جمله آنگلا مرکل نکرده و قابل پیش‌بینی است که موضع موگرینی نیز نمی‌تواند چیزی متفاوت از مکرون باشد اگر قرار باشد ظریف با او وارد گفت‌وگوی تلفنی شود. به عبارت دیگر، می‌توان از گفت‌وگوی سرد مکرون با روحانی دریافت که موضع یگانه اتحادیه اروپا چیزی جز موضع ماکرون نخواهد بود؟ اما، چرا؟
درست است که اتحادیه اروپا مصرانه مخالف خروج آمریکا از برجام بود، اما، در تروریستی قلمداد کردن سپاه پاسداران توسط آمریکا اگر چه مانند بحرین و سعودی و اسرائیل ابراز خشنودی نکرده ولی از آن ابراز ناخرسندی هم نکرده است. فرانسه در کنار بریتانیا و آلمان از کشورهای پیشتاز در محکوم کردن سپاه در موارد زیر است:
- نقض حقوق بشر در ایران و سرکوب مردم
- پیشبردن برنامه موشکی
- تهدید اسرائیل به نابودی
- فعالیت‌های فراسرزمینی در عراق و سوریه و یمن و لبنان
اضافه بر این ایرادات اتحادیه اروپا بر سپاه، کشف شدن چهار مورد اقدام تروریستی منتسب به جمهوری اسلامی در فرانسه، دانمارک، هلند و آلبانی شدیداً خشم اروپا را برانگیخته است. (مراجعه شود به «بازداشت دیپلمات ایرانی در آلمان؛ ضربه مهلکی به دولت روحانی»)
در حالی که به ابتکار فرانسه، آلمان و بریتانیا ابتکاری به نام کانال مالی اروپا (اینستکس) برای زنده نگه‌داشتن برجام راه‌اندازی شده ولی این سه کشور شرط موفقیت آن را گردن نهاد تهران به تمامی مطالبات گروه اقدام مالی (اف.ای.تی.اف) از جمله پیوستن ایران به کنوانسیون پالرمو و مبارزه با تأمین مالی تروریسم می‌دانند که تا اینجا بلا تکلیف مانده است.
از این رو، منطقاً فرانسه موضع آمریکا را در خصوص تروریستی دانستن سپاه مردود نمی‌داند. اگرچه بنا به اعتقاد و التزام فرانسه به «قواعد آمره» در حقوق بین‌الملل از جمله «حق دفاع مشروع» کشورها از خودشان، پاریس و دیگر کشورهای اروپای علناً در صدد تأیید اقدام آمریکا هم برنیامده‌اند.
با توجه به روابط نسبتاً سرد ایران و اتحادیه اروپا، پرسش از سکوت معنادار اتحادیه اروپا هنگامی رنگ می‌بازد که توجه داشته باشیم در روابط به ظاهر گرم تهران- مسکو، تاکنون شاهد واکنش دلگرم‌کننده روسیه نیز در مخالفت با تصمیم آمریکا و در حمایت از جمهوری اسلامی نیستیم.
