بیانیه وزارت خارجه آمریکا در مورد «تمدید معافیت پنج رشته فعالیت‌های اتمی ایران از شمول تحریم‌های آمریکا»، حاکی از واقعیت دیگری است: قرار دادن کلیه تأسیسات اتمی شناخته شده ایران در وضعیت تعطیل تدریجی!
موفقیت چشم‌گیر آمریکا در اعمال تحریم علیه نفت و گاز ایران نه تنها صادرات، که سرمایه گذاری و تولید نفت و گاز کشور را شدیداً تحت تأثیر قرار داده، به طوری که پس از کاهش بیش از یک میلیون بشکه ظرفیت صدور نفت خام در روز، سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه میدان‌های گازی (میدان مشترک پارس جنوبی) را نیز به صفر رسانده است.
نگرانی دیگر جمهوری اسلامی، به گونه‌ای که وال استریت جورنال در گزارش روز دوم ماه مه خود به آن پرداخته، تلاش‌های تازه آمریکا برای محروم ساختن تهران از دستیابی به درآمده‌های دلاری ناشی از فروش فراورده‌های پتروشیمی در بازارهای آسیایی است.
شاید سال گذشته در این روزها، دور از ذهن به نظر می‌رسید که جمهوری اسلامی خود را ناگزیر از تعطیل راکتور اتمی بوشهر (تنها نیروگاه فعال برق اتمی در خاورمیانه) ببیند در حالی که مسئولان جمهوری اسلامی با احساس واقعی بودن این خطر طی دو ماه گذشته به موضوع تعطیل نیروگاه بوشهر (با طرح علت‌های متفاوت) پرداخته‌اند!
معافیت‌های پنج‌گانه!
بعد از اعلام خروج از توافق هسته‌ای وین، رفتار آمریکا با بخش‌های مجاز فعالیت‌های اتمی ایران، از جمله نیروگاه برق اتمی بوشهر، مرکز اتمی فوردو و رآکتور آب سنگین اراک به گونه بود که در متن توافق قید شده بود، با این تفصیل که برای ادامه وضع موجود بازه زمانی یک ساله و شش ماهه در نظر گرفته شده بود.
بر پایه تصمیمات تازه اعلام شده در بیانیه وزارت خارجه آمریکا که جزئیات کامل‌تر آن بدون تردید در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و کشورهای چین، روسیه، بریتانیا، آلمان و فرانسه (اعضای باقیمانده گروه ۵+۱ سابق) گذاشته شده، روسیه مجاز به ادامه فروش سوخت اتمی مورد نیاز نیروگاه بوشهر و دریافت زباله‌های اتمی آن و بریتانیا مجاز به ادامه کار در طراحی کوره تازه رآکتور احتمالاً ۱۵ تا ۲۵ مگاواتی اراک به عنوان جانشین آمریکا خواهند بود، ولی برای مدتی محدود!
مرکز اتمی فوردو نیز که زمانی بیش از ۱۰۰۰ سانتریفیوژ (نوع پی - ۱) در آن نصب شده و گاز اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد تولید می‌کرد مجاز شده بود که بعد از جمع‌آوری سانتریفیوژهای به یک مرکز تحقیقات برای تولید ایزوتوپ‌های غیر رادیو اکتیو تبدیل شود.
از یک ماه پیش تاکنون، و بخصوص پس از ارسال نامه‌ای از سوی شش سناتور جمهوری خواه آمریکا، از جمله تد کروز، تام کاتن و مارکو روبیو به وزارت خارجه آن کشور و درخواست لغو تمام معافیت‌های هسته‌ای ایران پیش از ۴ مه سال جاری که زمان اعلام تمدید آنها فرا می‌رسید، گمانه‌زنی‌ها در مورد تصمیم کاخ سفید در این مورد ادامه یافت.
اما آنچه به صورت غیررسمی از سوی خبرگزاری‌ها انتشار یافته بود در حقیقت نشان دادن نیمه پر لیوان بود و عدم اشاره روشن به نیمه خالی لیوان که حجم بسیار بزرگتری دارد!
نیمه خالی لیوان معافیت‌های اتمی
بر اساس تصمیم تازه آمریکا ادامه مبادله اورانیوم غنی‌سازی شده با غلظت تا ۳.۵ درصد تولید ایران با اورانیوم خام یا کیک زرد در شمول معافیت‌های قرار نگرفته است.
مطابق بندهای ۵۸ و ۶۰ توافق جامع اتمی (برجام)، ایران مجاز به نگاهداری حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با غلظت تا ۳.۵ درصد است و محصول حدود چهار هزار دستگاه سانترفیوژ مشغول به کار در مرکز نطنز زاید بر حد مجاز به روسیه حمل و برای میسر کردن ادامه کار در نطنز، با کیک زرد تولید قزاقستان و روسیهمبادله می‌شود.
از بابت این مبادله ایران تاکنون ۴۰۰ تن کیک زرد از روسیه دریافت کرده و ادامه کار مرکز تولید گاز اورانیوم (یو اف ۶) اصفهان در گروی تأمین کیک زرد وارداتی است.
بنا بر بند ۱۰ توافق اتمی (برجام) نگهداری تا ۹۰ تن آب سنگین تولید اراک مجاز است و مازاد آن باید از کشور خارج شود. آمریکا در زمان دولت اوباما برای خرید ۳۲ تن آب سنگین ایران به مبلغ بیش از هشت میلیون دلار اعلام آمادگی کرد ولی موضوع ادامه خرید در سنای آن کشور با مخالفت روبه‌رو شد.
آب سنگین ایران به دلیل نداشتن کیفیت مناسب تاکنون در جهان خریداری نیافته و با توقف فعالیت مربوط به بازسازی رآکتور آب سنگین اراک و لغو معافیت مربوط به ادامه کار آن از سوی آمریکا، باید دیر یا زود خاموش شدن چراغ‌ها در کارخانه پر هزینه تولید آب سنگین اراک را انتظار داشت.
برنامه‌ها توسعه اتمی ایران طی ۲۵ سال گذشته حدود ۲۰ میلیارد دلار هزینه مستقیم و به دلیل اعمال تحریم‌های شورای امنیت، آمریکا و اتحادیه اروپا علیه نفت و گاز و تجارت خارجی کشور، چند صد میلیارد دلار هزینه علیه ایران تحمیل کرده، به طوری که زیان‌های برنامه توسعه اتمی را می‌توان با هزینه‌های جنگ ویرانگر هشت سال با عراق مقایسه کرد.
به رغم دستور علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی برای ایجاد ظرفیت ۱۹۰ هزار واحد جداسازی ایزوتوپ‌های اورانیوم (ساخت ۶۰ تا ۹۰ هزار سانتریفیوژ) در سال‌های آینده، بستن قرارداد توسط علی‌اکبر صالحی با روسیه برای ساختن یک کارخانه برق اتمی دیگر در بوشهر، وعده حسن روحانی برای تولید سانتریفیوژهای نوع پیشرفته (ایران–۶ و ایران-۸)، با اعلام تصمیم تازه دولت آمریکا که در ظاهربعضی فعالیت‌های اتمی «غیرمرتبط با گسترش سلاح‌های اتمی» را برای مدتی محدود (۴۵ تا ۹۰ روز آینده) بلا مانع اعلام داشته، کلیه مراکز اتمی اعلام شده ایران، از رآکتور بوشهر تا کارخانه تولید گاز اورانیوم اصفهان، کارخانه تولید آب سنگین اراک، کارخانه غنی‌سازی نطنز، تدریجاً به سرنوشت رآکتور آب سنگین اراک مبتلا شده و هر یک به دلایلی خاص خود، عملاً در شرایط تعطیل قرار می‌گیرند.
