فریدون خاوند،استاد اقتصاد در پاریس،به پرسش‌های رادیو فردا در مورد «تک نرخی» شدن ارز پاسخ می‌دهد.
روز سه شنبه نظام رسمی ارزی ایران بعد از سال‌ها بار دیگر «تک نرخی» اعلام شد و بانک مرکزی جمهوری اسلامی اعلام کرد که تنها دلار ۴۲۰۰ تومانی را به رسمیت می شناسد. چه تجربه‌ای به دست آمد از نخستین روز بازگشت ایران به نظام «تک نرخی»؟
وضعیت روز گذشته بازار را در برابر تصمیم دولت به «تک نرخی» شدن ارز در سه کلمه می توان خلاصه کرد : ناباوری و صبر و انتظار. به همین دلیل ما شاهد صف‌های طولانی بودیم جلوی صرافی‌ها و قحطی ارز برای فروش.
در اطلاعیه بانک مرکزی، که تصمیم دولت را به تک نرخی شدن ارز اعلام کرده، گفته میشود که این نهاد، در چارچوب قوانین ناظر بر صادرات و واردات کشور، برای نیاز‌های قانونی بازرگانی، ارز لازم را بر مبنای هر دلار ۴۲۰۰ تومان تامین میکند. این به آن معنا است که ارز مبادله‌ای از بین میرود، و در بازار ارز هم هر معامله‌ای که خارج از نظام بانکی و صرافی‌های مجاز انجام بگیرد، به عنوان معامله قاچاق مجازات خواهد شد.
پرسش مهم این است که غیر از بازرگان هایی که با خارج داد و ستد میکنند، به بقیه متقاضیان ارز چه جوابی داده خواهد شد، از جمله کسانی که برای حفظ دارایی‌شان می خواهند ارز بخرند، متقاضیان ارز‌های دانشجویی و درمانی و مسافران؟
ارز در کشوری تک نرخی است که به همه نیاز‌ها پاسخ داده بشود و اصولا مردم به پول ملی‌شان بدبین نباشند و از نگهداری این پول ترسی نداشته باشند. در غیر این صورت خیلی زود بازار‌های چند گانه یا به اصطلاح سیاه شکل میگیرد، حتی اگر تمام نیروی انتظامی بسیج بشوند.
ارز در کشوری تک نرخی است که به همه نیاز‌ها پاسخ داده بشود و اصولا مردم به پول ملی‌شان بدبین نباشند و از نگهداری این پول ترسی نداشته باشند. در غیر این صورت خیلی زود بازار‌های چند گانه یا به اصطلاح سیاه شکل میگیرد، حتی اگر تمام نیروی انتظامی بسیج بشوند.
اصولا نرخ ۴۲۰۰ تومان برای هر دلار بر پایه چه ملاک هایی در نظر گرفته شده؟
این یک پرسش اساسی است. چطور می شود تصمیم گرفت که نرخ هر دلار آمریکا در وضعیت فعلی کشور معادل ۴۲۰۰ است. چرا ۴۰۰۰ تومان در نظر گرفته نشده یا ۴۵۰۰ تومان؟
نوسان‌های نرخ برابری یک پول در برابر ارز‌های خارجی هم به متغیر‌های اقتصادی بستگی دارد مثل نرخ تورم یا وضعیت بازرگانی خارجی، و هم به متغیر‌های غیر اقتصادی از جمله عوامل روانی و اوضاع سیاسی و ژئوپولیتیک یک کشور.
مجموعه این عوامل است که بر عرضه و تقاضای یک ارز در بازار تاثیر میگذارد و نرخ آنرا بالا و پایین می برد، نه تصمیم دولت و بخشنامه بانک مرکزی.
چقدر احتمال دارد که دولت بتواند دلار ۴۲۰۰ تومانی را جا بیندازد و در سیاست تک نرخی کردن با همین نرخ، موفق بشود؟
این کار شدنی است به شرط این که بانک مرکزی آماده باشد به صورت دایمی و بدون حساب و کتاب ارز به بازار تزریق کند تا دلار در همین محدوده باقی بماند. این یک بازی بسیار خطرناک است.
