«توافق موقت با ایران احتمالا یک بار دیگر تمدید شود»

روز دوشنبه ثانیه شمار اجرای شش ماهه توافق ژنو به کار افتاد. ایران دست به تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در سطح ۲۰ درصد زد و قرار است اورانیوم ۲۰ درصد غنی شده خود را اکسید یا رقیق کند. این اقدامات در کنار سایر اقدامات از سوی ایران در حالی انجام می‌شود که کشورهای عضو گروه پنج به علاوه یک هم متعهد شده‌اند در این مدت شش ماهه تحریم بیشتری علیه ایران تصویب نکنند و همچنین دست به رفع محدود تحریم‌ها بزنند.

درباره اجرای این توافق موقت، رادیوفردا نظر مارک فیتزپاتریک٬ مدير برنامه خلع سلاح در انستيتوی بين‌المللی مطالعات استراتژيک در لندن را جویا شده است.

آقای فیتزپاتریک ابتدا می خواهم ارزیابی شما از به اجرا در آمدن توافق ژنو را بدانم.

مارک فیتزپاتریک: این یک روز مهم است. اولین روز از شش ماهی است که گسترش توانایی هسته‌ای ایران و تحریم‌های اعمال شده بر این کشور متوقف می‌شود. منظورم از توقف این است که این‌ها توسعه پیدا نمی‌کنند. همچنین در حالی این توسعه پیدا نکردن انجام می‌شود که از بار هر کدام، چه توانایی هسته‌ای ایران و چه تحریم‌ها کاسته می شود. این کاهش اگرچه خیلی زیاد نیست٬ از لحاظ نمادین با اهمیت است.

به نظر شما چه مسائلی ما را به این مرحله رسانده که اکنون شاهد اجرای یک توافق بین ایران و گروه پنج به علاوه یک هستیم؟

ما در زمانی شاهد یک توافق موقت هستیم که ایران یک رییس جمهوری تازه دارد. حسن روحانی از روزی که انتخاب شده به عنوان یک رهبر پراگماتیک عمل کرده و افرادی هم که برای پیش‌برد این مذاکرات برگزیده مثل خود او بوده‌اند و محمد جواد ظریف در پی یک راه به پیش است. در عین حال مردم ایران خواستار تغییر بودند. مردم از تحریم‌های اعمال شده بر ایران ناراضی بودند. تحریم‌هایی که فعالیت اقتصادی را در بسیاری از زمینه‌ها محدود کرده است. مردم ایران خواستار روابط بهتر با دنیا هستند. در نتیجه ایران پس از سال‌ها آماده شد تا امتیازاتی بدهد. این امتیازات زیاد نبود، اما برای دستیابی به یک توافق کافی بود. من نمی‌گویم که رابطه ایران با سایر کشورهای جهان قرار است عادی شود، اما این روز اول است و قدم مهمی است.

آن چیزی که توافق ژنو نشان می‌دهد این است که این یک توافق موقتی است و قدمی برای دستیابی به یک توافق جامع و نهایی. به نظر شما در این شش ماه که مدت این توافق است چه موانعی بر سر راه خواهد بود؟ چه چیزی می‌تواند آن را تحت‌الشعاع قرار دهد؟

به نظرم این توافق پابرجا خواهد ماند. هر دو طرف انگیزه‌های قوی‌ای برای متعهد ماندن به آن دارند. با این وجود فشارهای سیاسی در پایتخت‌های مختلف خصوصا واشینگتن و تهران ممکن است آن را تحت‌الشعاع قرار دهد. مثلا اگر سناتورها بتوانند علیرغم مخالفت اوباما، تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران تصویب کنند، این می‌تواند یک فضای بسیار منفی به وجود آورد و موجب شود که قانون‌گذاران ایرانی نیز قوانینی را در همین راستا تصویب کنند. به نظرم اگر طرفین هوشمندانه عمل کنند، این‌گونه تحرکات قابل اجتناب خواهد بود. اما دستیابی به یک توافق جامع پس از این شش ماه بسیار سخت خواهد بود. چراکه برای دستیابی به آن توافق جامع هر دو طرف باید امتیازات بزرگ و جدی‌ای بدهند. ایران باید برخی تجهیزات را از میان بردارد، برخی تاسیسات را ببندد و آمریکا و اروپایی‌ها هم باید تحریم‌ها را رفع کنند. این خصوصا در واشینگتن کار سختی است آن هم با توجه به دشمنی ای که با ایران در میان نمایندگان کنگره آمریکا وجود دارد.

آقای فیتزپاتریک با توجه به چنین موانع احتمالی‌ای، آیا شما خوشبینید به اینکه طرفین بتوانند برای دستیابی به توافق جامع اقدام کنند؟

ببینید من به دستیابی به توافق جامع خوش‌بین نیستم . من نسبت به این خوش‌بینم که این وضعیت توافق شش ماهه حفظ شود و حتی تمدید شود. اما دستیابی به یک توافق جامع بسیار هدف سختی است و من درباره آن خوش‌بین نیستم.

آیا امکان تمدید توافق شش ماهه ژنو وجود دارد؟

توافق موقت شش ماهه است و هر دو طرف گفته‌اند که هدفشان دستیابی به یک توافق جامع و نهایی است و نمی‌خواهند که این توافق موقت را تمدید کنند. اما مسلم است که تمدید این قرارداد امکان‌پذیر است. اگر مذاکره‌کنندگان در پایان این شش ماه، موفق به دستیابی به توافق نهایی نشده باشند، اما پیشرفت‌هایی حاصل شده باشد، مطمئنا همه چیز را تمام شده نمی‌پندارند و نمی خواهند که به خانه اول بازگردند. در نتیجه تمدید توافق، محتمل‌ترین موضعی است که می‌توانند اتخاذ کنند.