شرکت روسی سوخو که عملاً پس از مذاکره با شرکت‌های ایرباس، بوئینگ، امبرائر، بمباردیه و میتسوبیشی از گردونه خرید هواپیما توسط شرکت‌های ایرانی کنار گذاشته شده بود دوباره پس از انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری ایالات متحده به یکی از گزینه‌های اصلی معامله برای صنعت هوایی ایران تبدیل شده است.
پیش از توافق هسته‌ای، شرکت سوخو خبر از مذاکره با طرف‌های ایرانی را برای خرید صد فروند هواپیما داده بود اما پس از توافق هسته‌ای و مشخص شدن برداشته شدن تحریم‌های هوایی، این شرکت از چرخه رقابت حذف شد و شرکت‌های ایرانی سعی کردند به سراغ خرید از شرکت‌های غربی بروند. اما حالا پس از انتخاب دونالد ترامپ و احتمال سخت‌گیری دولت آمریکا برای فروش هواپیما به ایران بخت، گویی دوباره به سراغ شرکت سوخو آمده است.
به دنبال تردیدهای شکل‌گرفته در صنعت هوایی پس از انتخاب دونالد ترامپ یک بار دیگر احتمال خرید هواپیما از روسیه مطرح شده و حالا معاون وزیر راه و شهرسازی، مذاکره خطوط هوایی داخلی با مسئولان شرکت هواپیمایی سوخو را بدون اشکال می‌داند.
علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، دربارهٔ اینکه بحث خرید هواپیمای سوخو چقدر جدی است، گفته است: «سازمان هواپیمایی کشوری خریدار هواپیما نیست بلکه شرکت‌های هواپیمایی هستند که برای خرید هواپیما با کمپانی‌های مختلف وارد مذاکره می‌شوند. در عین حال ظاهراً مسئولان سوخو مذاکراتی را برای فروش هواپیما با شرکت‌های ایرانی انجام داده‌اند که اگر توافقات نهایی صورت گیرد می‌توان از هواپیمای مسافربری سوخو در ایران استفاده کرد. البته امکانات و کیفیت هواپیماها با یکدیگر برابر نیست. به هر حال هر برندی تقاضا و قیمت خاص خود را دارد و این تفاوت‌ها در بازار رقابتی شرایط را مشخص می‌کند و نهایتاً طرفین معامله را به سمت عقد یا عدم عقد قرارداد سوق می‌دهد.»
اما در صورت پابرجا ماندن برجام چگونه دولت ایالات متحده می‌تواند به شرکت‌های غیر آمریکایی مانند ایرباس، میتسوبیشی ژاپن، امبرائر برزیل یا بمباردیه کانادا برای فروش هواپیما به ایران فشار بیاورد؟
غیر از مسائل نظام بانکی و سیاسی، کلید اصلی در موتور هواپیماهای مسافربری است چرا که به غیر از شرکت رولزرویس باقی تولیدکنندگان موتور برای شرکت‌های غربی، همه آمریکایی هستند در مورد شرکت رولزرویس هم قطعات اصلی از طریق شرکت‌های آمریکایی تأمین می‌شود. در میان شرکت‌های هواپیماساز دنیا تنها سه شرکت سوخو از روسیه، کوماک از چین و یوای‌سی روسیه هواپیماهایی دارند که از موتور غیر آمریکایی هم استفاده می‌کند. از میان مدل‌های تولیدشده فعلی این شرکت‌ها هم تنها سوخو سوپرجت ۱۰۰ است که چند سالی از تولید آن می‌گذرد و آزمایش خود را پس داده است.
سوخو سوپرجت ۱۰۰ از یک موتور غیر آمریکایی استفاده می‌کند به همین دلیل خطوط هوایی ایران می‌توانند بدون هیچ نگرانی از موانع احتمالی دولت آینده آمریکا دست به خرید این هواپیما بزنند.
شرکت سوخو تا پیش از ساخت سوخو ۱۰۰ بیشتر در زمینه ساخت هواپیماهای جنگی شهرت داشت. تا پیش از فروپاشی شوروی این شرکت با رقیب سرسختش شرکت میکویان، که هواپیماهای میگ را می‌ساخت، رقابت داشت و در این زمینه کمی از میگ عقب‌تر بود. میگ‌ها هم موفقیت‌های بهتری از نظر تجاری و عملیاتی داشتند.
اما از میانه‌های دهه ۸۰ میلادی به بعد و با معرفی سری سوخو ۲۷ عملاً داستان برعکس شد. با این محصول این شرکت توانست گوی سبقت را از میگ برباید و حتی به عنوان رقیب سرسختی برای هواپیماهای ساخت آمریکا به خصوص اف۱۵ و اف۱۸ عمل کند.
سوخو ۲۷ به سوخو ۳۰، ۳۳ و ۳۴ با قابلیت‌های عملیاتی متفاوت ارتقا پیدا کرد. در نهایت این شرکت توانست مدل سوخو ۳۵ را طراحی کند که از نظر آئرودینامیکی و توانایی مانور هوایی، اکنون یکی از قوی‌ترین جنگنده‌های جهان به شمار می‌رود.
در سوخو ۱۰۰ همچنان قدرت بالای طراحی آئرودینامیکی و مانورپذیری که ذات هواپیماهای شرکت سوخو است، دیده می‌شود. این هواپیمای مسافربری در این زمینه قابلیت‌های فراوانی دارد. اما نکته مهم در رقابت با شرکت‌های غربی، داشتن امنیت پروازی بالا، مصرف سوخت پایین‌تر و آلودگی کم موتور در کنار هزینه کم تعمیرات و راحتی آن است.
در زمینه هدایت و الکترونیک پرواز اما روس‌ها سال‌ها از شرکت‌های غربی مانند بوئینگ عقب هستند. برای همین روس‌ها برای طراحی سوخو به سراغ شرکت‌های غربی به‌ویژه فرانسوی و ایتالیایی رفته‌اند.
موتور این هواپیما با نام سام۱۴۶ ساخت یک کنسرسیوم مشترک بین شرکت روسی نپوسترن و شرکت فرانسوی سفران است. نپوسترن توانمندترین سازنده موتورهای هواپیماهای جنگی روسیه است و موتور سوخو ۲۷، ۳۰، ۳۵ و تی ۵۰ را ساخته است.
سفران فرانسوی هم سازنده موتور جنگنده فوق پیشرفته رافائل فرانسه است. البته این شرکت در همکاری با شرکت جنرال الکتریک بخشی از ساخت موتورهای هواپیماهای ایرباس و بوئینگ را هم انجام داده که معروف‌ترین آن موتور ایرباس ۳۴۰ است که سهم شرکت فرانسوی ۵۰ درصد در این پروژه بود.
طراحی بدنه سوپرجت ۱۰۰ توسط شرکت سوخو انجام گرفته، اما مشاور طراحی شرکت بوئینگ بوده است. سامانه کنترل بال توسط شرکت لیبهر آلمان و داخل هواپیما توسط شرکت پنین فارینای ایتالیا طراحی شده و شریک راهبردی سوخو برای ساخت این هواپیما هم شرکت آلنیای ایتالیا است. بیشتر تجهیزات الکترونیک و ناوبری هواپیما هم توسط شرکت تالس فرانسه طراحی و ساخته شده‌اند.
خانواده هواپیماهای سوخوی سوپرجت ۱۰۰ از ۷۸ تا ۹۸ صندلی در کلاس‌های مختلف ظرفیت دارند.
هواپیما سوخو می‌تواند به حداکثر سرعت هشت‌دهم ماخ برسد که از این نظر با هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ وضعیت مشابهی دارد؛ ولی از نظر برد پروازی در بهترین مدل می‌تواند چهار هزار و ۵۰۰ کیلومتر را با یک بار سوخت‌گیری و با بار کامل طی کند، که از این نظر هزار کیلومتر برد کمتری نسبت به بوئینگ ۷۳۷ سری ۶۰۰ دارد. با این همه این برد پروازی تمام نقاط ایران و کشورهای همسایه ایران را پوشش می‌دهد.
یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های سوخو نسبت به همتایان غربی قیمت ارزان‌تر آن است. هر فروند سوخو ۱۰۰ حدود ۳۵ میلیون دلار قیمت دارد، در حالی که بوئینگ ۷۳۷ در ارزان‌ترین مدل ۸۰ میلیون دلار و ایرباس ۳۱۸ هم ۷۳ میلیون دلار قیمت دارند.
هم‌اکنون شرکت‌های ایرانی به دنبال خرید ۴۶ فروند هواپیمای بوئینگ ۷۳۷، ۸۰ فروند میتسوبیشی مدل ام‌آرجی و ۵۰ فروند امبرائر مدل E هستند.
هر سه مدل در صورت تحریم شرکت‌های آمریکایی به ایران نخواهند رسید و در این‌صورت سوخو سوپرجت ۱۰۰ می‌تواند هواپیمای جایگزین این مدل‌ها برای خطوط هوایی ایران باشد.
