ابلاغ دستورالعمل منع واردات کالاهای ساخت آمریکا به ایران نشانه نگرانی اصولگرایان درون حاکمیت اسلامی از تاثیرگذاری «قدرت نرم» آمریکا در وضعیت بعد از لغو تحریم‌ها است.
بعد از لغو تحریم‌های شورای امنیت، همچنین تحریم‌های مشترک آمریکا و جامعه اروپا علیه ایران، که انتظار می‌رود از بهار سال ۲۰۱۶ تدریجا عملی شود، بنا بر ارزیابی‌های متفاوت، بین ۳۰ تا ۱۸۰ میلیارد دلار دارایی مسدودشده ایران آزاد خواهد شد.
به علاوه تجارت خارجی و مبادلات بانکی بین‌المللی ایران محدودیت‌های کنونی را پشت سر گذاشته و بانک‌های ایرانی قادر خواهند بود با موسسات و کشورهای خارجی مناسبات تازه‌ای برقرار سازند.
رونق دوباره مناسبات اقتصادی ایران با اروپای غربی و آمریکا که طی ۳۷ سال گذشته تدریجا به نفع توسعه تجارت با شرق کاهش یافته یا در مقاطعی قطع شده بود، در وضعیت پسابرجام، انتظاری است که عملگرایان دولتی به آن دل بسته‌اند.
تلاش وزارت نفت جمهوری اسلامی برای برگزاری یک همایش بزرگ نفتی در لندن در ماه دسامبر سال جاری به منظور جلب شرکت‌های بزرگ نفتی (من‌جمله شرکت‌های آمریکایی) و تشویق آنها برای بازگشت به ایران، نشانه تلاش دولت در این راه، و متعاقباً، اعلام تعویق بدون تاریخ همایش یادشده علامت ناموفق ماندن تلاش‌های دولت در برابر اصولگرایانی است که خود را «دلواپس» قدرت نرم و نفوذ غرب، به‌خصوص آمریکا، معرفی می‌کنند.
مبحث تازه در حیطه قدرت و نفوذ
همزمان با شدت گرفتن منازعات منطقه‌ای و تشدید خشونت در جهان چند سالی است که مبحث «قدرت نرم» رسانه‌ای شده است.
در دنیای امروز و در عرصه «قدرت نرم»، اهرم‌های متعددی من‌جمله اقتصاد، صادرات کالا، موسسات علمی، دانشگاه‌ها، خیریه‌ها، فناوری، نوآوری، دانش پزشکی، تا سینما، هنر، کتاب، زبان، تلویزیون، سینما و هنرمندان و چهره‌های آشنا و خبرساز را جای می‌دهند و ابعاد قدرت یک کشور را با این مترها می‌سنجند.
در مبحث تعریف ابعاد قدرت یک کشور، در نگاه گروهی از نظریه‌پردازان سیاسی، زمان تکیه تجریدی بر بمب و موشک و هواپیما و کشتی جنگی و تانک و توپ به سر آمده است.
قدرت اعمال تحریم یکی از ابزارهای اعمال قدرت نرم است که آن را در دو شاخه مثبت و منفی قرار داده‌اند.
تحریم یک کشور وسیله اعمال فشار بدون توسل به قدرت گرم (برخورد نظامی و جنگ) با هدف تغییر رفتار خصمانه آن کشور است، روشی که کمتر به تغییر رفتار کشور مورد تحریم قرار گرفته انجامیده است.
در مقابل تحریم منفی، صاحب‌نظران علوم سیاسی، از دهه پنجاه میلادی به این سو مبحث تازه «قدرت نرم» و «تحریم مثبت» را مطرح ساخته‌اند، اگرچه در مورد دامنه نفوذ تحریم‌های منفی و مثبت نظریه‌پردازان سیاسی همسو نیستند.
دو جامعه‌شناس شناخته شده، بوث تالکوت پارسونز، و پیتر ام بلو، به طور مشخص تحریم‌های منفی و مثبت را در مناسبات کشورهای و تعریف قدرت و نحوه اعمال آن از یکدیگر جدا ساخته‌اند.
پرسش مطرح این است که به عنوان مثال پرداختن صد دلار جایزه برای ترک یک اقدام ناپسند موثرتر است یا اعمال صد دلار جریمه؟
رفتار کشور ویتنام در طول جنگ گرم با آمریکا پس از ریختن هزاران تن بمب تغییر نکرد، ولی مناسبات مثبت و عادی کنونی آمریکا و ویتنام دو کشور را عملا به یکدیگر نزدیک ساخته است.
جمهوری اسلامی نیز علی‌رغم تسلیم کردن برنامه اتمی خود، در نتیجه اعمال تحریم‌های منفی، رفتارهای منطقه‌ای خود را تغییر نداد و در زمینه‌هایی تقابل و چالش با غرب را حتی شدت بخشید.
نگرانی‌های ایران و انتظارات آمریکا
استدلال عمده اصولگرایان و فرماندهی سپاهیان انقلاب که موجودیت و حفظ هویت انقلاب را مسئولیت اصلی خود معرفی می‌کنند، بر این پایه است که آمریکا و غرب بعد از لغو تحریم‌ها به دنبال توسعه مناسبات و مراودات و استفاده از قدرت نرم برای اعمال نفوذ خزنده و تدریجی در ایران است.
در نگاه این جناح از قدرت که رهبر جمهوری اسلامی نیز به شدت از آن جانب‌داری می‌کند، آمریکا با استفاده از قدرت نرم به دنبال تغییر تدریجی هویت و در نهایت ماهیت حکومت اسلامی در ایران است.
آمریکا نیز در پوشش متفاوتی، ضمن طرح انتظارات خود از تغییرات ناشی از لغو تحریم‌ها در ایران، در ترسیم تصویر آینده ایران، تغییر هویت و ماهیت جمهوری اسلامی و تعدیل تدریجی آن را پیش‌بینی می‌کند.
باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، از سال ۲۰۰۸ و ضمن انجام تبلیغات انتخاباتی خود «تغییر» در ایران را ممکن معرفی می‌کرد و یک روز بعد از امضای توافق اتمی وین طی یک کنفرانس خبری در کاخ سفید «دیپلماسی آمریکا در ایجاد تغییرات واقعی (در ایران)» را موثر خواند.
تامس فریدمن، تحلیلگر آمریکایی، در نوشته‌ای در روزنامه نیویورک تایمز تغییر رژیم در ایران را طی ده سال آینده محتمل خوانده است.
نقطه اشتراک دولت جمهوری اسلامی و دولت آمریکا در رابطه با تحریم‌ها، لغو آنها در سریع‌ترین زمان ممکن است.
دولت آمریکا پایان دوران تحریم‌های منفی را زمان آغاز تحریم‌های مثبت و استفاده از قدرت نرم کشور خود می‌خواند، و دولت ایران نیز آشکارا به دنبال لغو سریع تحریم‌ها است و پایان این دوران را آغاز روند بهبود اقتصادی و وسیله افزایش دامنه قدرت خود در جریان انتخابات آینده مجلس اسلامی و خبرگان می‌داند، تصویری که رهبر جمهوری اسلامی و اصولگرایان و نظامیان نگران ترسیم آن به نظر می‌رسند.
