در سیاست بین‌الملل، گاه نقش تصورات در تعیین موقعیت سیاسی-اقتصادی یک کشور بیشتر از واقعیت‌هاست. حسن روحانی به واقع هیچ تغییر بنیادینی در سیاست ایران نسبت به مسئله هسته‌ای ایجاد نکرده است. علی‌رغم این که سیاست خارجه ایران شاهد هیچ تغییر قابل ملاحظه‌ای (برای مثال در قبال رژیم اسد) نیست، صرف این تصور که دولت روحانی دولتی میانه‌رو است، به نظر نقش موثری در منافع اقتصادی و سیاسی دولت ایران داشته است.
این اواخر، مقامات ایران تلاش کرده‌اند از تصویر خود به عنوان دولتی میانه‌رو برای جذب شرکت‌های نفتی غربی استفاده کنند. بر اساس آخرین آمارها، رگ حیاتی اقتصاد ایران، یعنی صنعت نفت این کشور، در حال بازیابی رونق از دست رفته خود است. بر اساس گزارش‌های آژانس انرژی بین‌المللی، در ماه سپتامبر، دولت ایران توانست میزان صادرات نفتی خود را نسبت به سال گذشته ۱۸۰ هزار بشکه، یعنی به میزان ۲۶ درصد افزایش دهد.
بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای آسیایی (چون چین، هند، ژاپن و کره جنوبی) در نتیجه نشانه‌های بهبود روابط میان ایران و ایالات متحده، میزان واردات نفت خود از ایران را افزایش داده‌اند. دولت هند به تنهایی واردات نفت خود از ایران را دو برابر کرده است. به علاوه، وزیر نفت ایران، بیژن نامدار زنگنه، روز ۲۹ سپتامبر از برنامه‌های دولت برای افزایش صادرات نفت کشور و فروش آن تا چهار برابر خبر داد.
پیش از این، تحریم‌های غرب و فشارها بر نقل و انتقال نفت از ایران موجب شده بود صادرات نفت ایران سقوطی شصت درصدی یعنی از ۲٫۵ میلیون بشکه در روز در ۲۰۰۹ تا ۱ میلیون بشکه در روز در ابتدای ۲۰۱۳ را تجربه کند. این مسئله موجب شد ایران میلیاردها دلار از درآمد خود را از دست بدهد. از سوی دیگر از دست دادن درآمد به افزایش تورم در کشور، افزایش قیمت‌ها، کاهش تولید ناخالص ملی، کاهش سه برابری ارزش پول ایران نسبت به سال ۲۰۰۶، و افزایش بیکاری و عدم رضایت به دولت انجامید.
مقامات ایران و مشاوران اقتصادی روحانی تلاش می‌کنند با استفاده از تغییر دیدگاه غرب نسبت به دولت جدید، مسیر همکاری‌های نفتی با غرب و شرق را از طریق تجدید نظر در برخی از قوانین در خصوص صادرات نفت باز کنند. این کار بدان‌ها اجازه می‌دهد، در صورت افزایش تحریم‌های غربی و بین‌المللی، از صدمات اقتصادی جدید- مشابه آن چه در دوران احمدی‌نژاد رخ داد- پیشگیری کنند.
روزنامه فایننشال تایمز از قول یکی از مشاوران وزیر نفت، مهدی حسینی، می‌نویسد که دولت ایران در حال تهیه قراردادهای برد‌ـ‌بردی است که می‌تواند هم به شرکت‌های غربی و هم شرقی سود برساند. به گفته آقای حسینی، دولت همچنین در حال تجدید نظر در سیستم قراردادهای بازخرید است، که در حال حاضر به کمپانی‌های خارجی امکان پیش‌خرید یا تهیه سهام پروژه‌های نفتی، گازی و دیگر پروژه‌ها را نمی‌دهد.
این بازنگری می‌تواند تغییرات عمده‌ای در صنعت نفت ایران که تا پیش از این، به سبب تحریم‌ها و فشار‌های بین‌المللی و نیز موضع خصمانه ایران نسبت به سرمایه‌گذاران خارجی، آن‌چنان محل جذب سرمایه‌های خارجی نبوده ایجاد کند.
از سوی دیگر، گرچه دولت‌های غربی عمدتا بر این باورند که روحانی، نسبتا موضعی میانه‌روتر دارد (و این که دولت وی با دولت‌های پیشین ایران متفاوت است)، واقعیت درونی ایران، برای بسیاری از ایرانیان، انعکاسی از میانه‌روی نیست.
تلاش محافظه‌کاران برای سرکوب مردم و بازیافت قدرت در طول هفته‌های گذشته افزایش یافته است. برای مثال، چندی پیش، ستاد نظارت بر مطبوعات ایران انتشار یکی از اصلی‌ترین روزنامه‌های اصلاح‌طلب به نام بهار را ممنوع اعلام کرد. علت این ممنوعیت انتشار مقاله‌ای بود که باورهای شیعیان را مورد تردید قرار می‌داد. روزنامه بهار مقاله‌ای را به انتشار رسانده بود که در آن نگارنده تردید‌هایی را در خصوص این که پیامبر اسلام جانشینی برای خود تعیین کرده باشد مطرح می‌ساخت. انتشار این روزنامه بدان دلیل ممنوع شد که این ادعا خلاف باورهای مسلمانان شیعه، روحانیون حاکم بر ایران و آیت‌الله‌هاست.
به علاوه، روز ۲۶ اکتبر، مقامات ایران ۱۶ شورشی سنی را اعدام کردند. بنا به گزارش‌ها، این اعدام‌ها اقدامی تلافی‌جویانه در پاسخ به حمله‌ای بود که روز پیش از آن توسط گروه دیگری انجام شده بود. بر اساس گفته یک گروه مسیحی مدافع حقوق بشر و نیز رسانه‌های بین‌المللی، در هفته‌های گذشته دادگاه‌های ایران چهار مرد مسیحی را به جرم نوشیدن شراب در مراسم غسل تعمید به ۸۰ ضربه شلاق محکوم کردند. بر اساس گزارش تازه سازمان ملل که در اکتبر امسال توسط گزارشگر ویژه حقوق بشر ایران، احمد شهید، تهیه شد، آزار مسیحیان در ایران، علی‌رغم ادعای روحانی مبنی بر میانه‌روی ادامه دارد.
از آنجا که تصویر میانه‌رو دولت روحانی هنوز هیچ قدم مثبتی برای مردم ایران نداشته است و بسیاری از فعالان سیاسی و حقوق بشری در ایران در همین اواخر دستگیر و محکوم به زندان شده‌اند، به نظر می‌رسد در صحنه بین‌المللی این تنها «تلقی» میانه‌رو بودن دولت ایران است که اهمیت دارد.
این تصور که دولت ایران دولتی میانه‌روست، تا به امروز، برای اعطای حدی از مشروعیت به دولت کافی بوده و توانسته است موجب افزایش صادرات نفت و بازسازی اقتصاد این کشور شود. بی‌تردید چنین امری رهبران ایران را در افزایش توانایی برای تامین مالی و کمک به عوامل‌شان در منطقه، کمک مالی به رژیم اسد (در کنار کمک‌های نظامی، اطلاعاتی، و مشورتی) و تقویت نفوذشان در منطقه یاری خواهد داد.
---------------------------------------------------------------------
دکتر مجید رفیع‌زاده، پژوهشگر ایرانی- سوری، نویسنده، پژوهشگر مطرح و برنده جایزه، کارشناس مسائل خاورمیانه و کارشناس سیاست خارجه ایالات متحده آمریکاست. رفیع‌زاده ریاست شورای بین‌المللی آمریکا را بر عهده دارد. او همچنین از اعضای هیئت تحریریه نشریه بین‌المللی هاروارد در دانشگاه هاروارد است.
این اواخر، مقامات ایران تلاش کرده‌اند از تصویر خود به عنوان دولتی میانه‌رو برای جذب شرکت‌های نفتی غربی استفاده کنند. بر اساس آخرین آمارها، رگ حیاتی اقتصاد ایران، یعنی صنعت نفت این کشور، در حال بازیابی رونق از دست رفته خود است. بر اساس گزارش‌های آژانس انرژی بین‌المللی، در ماه سپتامبر، دولت ایران توانست میزان صادرات نفتی خود را نسبت به سال گذشته ۱۸۰ هزار بشکه، یعنی به میزان ۲۶ درصد افزایش دهد.
بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای آسیایی (چون چین، هند، ژاپن و کره جنوبی) در نتیجه نشانه‌های بهبود روابط میان ایران و ایالات متحده، میزان واردات نفت خود از ایران را افزایش داده‌اند. دولت هند به تنهایی واردات نفت خود از ایران را دو برابر کرده است. به علاوه، وزیر نفت ایران، بیژن نامدار زنگنه، روز ۲۹ سپتامبر از برنامه‌های دولت برای افزایش صادرات نفت کشور و فروش آن تا چهار برابر خبر داد.
پیش از این، تحریم‌های غرب و فشارها بر نقل و انتقال نفت از ایران موجب شده بود صادرات نفت ایران سقوطی شصت درصدی یعنی از ۲٫۵ میلیون بشکه در روز در ۲۰۰۹ تا ۱ میلیون بشکه در روز در ابتدای ۲۰۱۳ را تجربه کند. این مسئله موجب شد ایران میلیاردها دلار از درآمد خود را از دست بدهد. از سوی دیگر از دست دادن درآمد به افزایش تورم در کشور، افزایش قیمت‌ها، کاهش تولید ناخالص ملی، کاهش سه برابری ارزش پول ایران نسبت به سال ۲۰۰۶، و افزایش بیکاری و عدم رضایت به دولت انجامید.
مقامات ایران و مشاوران اقتصادی روحانی تلاش می‌کنند با استفاده از تغییر دیدگاه غرب نسبت به دولت جدید، مسیر همکاری‌های نفتی با غرب و شرق را از طریق تجدید نظر در برخی از قوانین در خصوص صادرات نفت باز کنند. این کار بدان‌ها اجازه می‌دهد، در صورت افزایش تحریم‌های غربی و بین‌المللی، از صدمات اقتصادی جدید- مشابه آن چه در دوران احمدی‌نژاد رخ داد- پیشگیری کنند.
روزنامه فایننشال تایمز از قول یکی از مشاوران وزیر نفت، مهدی حسینی، می‌نویسد که دولت ایران در حال تهیه قراردادهای برد‌ـ‌بردی است که می‌تواند هم به شرکت‌های غربی و هم شرقی سود برساند. به گفته آقای حسینی، دولت همچنین در حال تجدید نظر در سیستم قراردادهای بازخرید است، که در حال حاضر به کمپانی‌های خارجی امکان پیش‌خرید یا تهیه سهام پروژه‌های نفتی، گازی و دیگر پروژه‌ها را نمی‌دهد.
این بازنگری می‌تواند تغییرات عمده‌ای در صنعت نفت ایران که تا پیش از این، به سبب تحریم‌ها و فشار‌های بین‌المللی و نیز موضع خصمانه ایران نسبت به سرمایه‌گذاران خارجی، آن‌چنان محل جذب سرمایه‌های خارجی نبوده ایجاد کند.
از سوی دیگر، گرچه دولت‌های غربی عمدتا بر این باورند که روحانی، نسبتا موضعی میانه‌روتر دارد (و این که دولت وی با دولت‌های پیشین ایران متفاوت است)، واقعیت درونی ایران، برای بسیاری از ایرانیان، انعکاسی از میانه‌روی نیست.
تلاش محافظه‌کاران برای سرکوب مردم و بازیافت قدرت در طول هفته‌های گذشته افزایش یافته است. برای مثال، چندی پیش، ستاد نظارت بر مطبوعات ایران انتشار یکی از اصلی‌ترین روزنامه‌های اصلاح‌طلب به نام بهار را ممنوع اعلام کرد. علت این ممنوعیت انتشار مقاله‌ای بود که باورهای شیعیان را مورد تردید قرار می‌داد. روزنامه بهار مقاله‌ای را به انتشار رسانده بود که در آن نگارنده تردید‌هایی را در خصوص این که پیامبر اسلام جانشینی برای خود تعیین کرده باشد مطرح می‌ساخت. انتشار این روزنامه بدان دلیل ممنوع شد که این ادعا خلاف باورهای مسلمانان شیعه، روحانیون حاکم بر ایران و آیت‌الله‌هاست.
به علاوه، روز ۲۶ اکتبر، مقامات ایران ۱۶ شورشی سنی را اعدام کردند. بنا به گزارش‌ها، این اعدام‌ها اقدامی تلافی‌جویانه در پاسخ به حمله‌ای بود که روز پیش از آن توسط گروه دیگری انجام شده بود. بر اساس گفته یک گروه مسیحی مدافع حقوق بشر و نیز رسانه‌های بین‌المللی، در هفته‌های گذشته دادگاه‌های ایران چهار مرد مسیحی را به جرم نوشیدن شراب در مراسم غسل تعمید به ۸۰ ضربه شلاق محکوم کردند. بر اساس گزارش تازه سازمان ملل که در اکتبر امسال توسط گزارشگر ویژه حقوق بشر ایران، احمد شهید، تهیه شد، آزار مسیحیان در ایران، علی‌رغم ادعای روحانی مبنی بر میانه‌روی ادامه دارد.
از آنجا که تصویر میانه‌رو دولت روحانی هنوز هیچ قدم مثبتی برای مردم ایران نداشته است و بسیاری از فعالان سیاسی و حقوق بشری در ایران در همین اواخر دستگیر و محکوم به زندان شده‌اند، به نظر می‌رسد در صحنه بین‌المللی این تنها «تلقی» میانه‌رو بودن دولت ایران است که اهمیت دارد.
این تصور که دولت ایران دولتی میانه‌روست، تا به امروز، برای اعطای حدی از مشروعیت به دولت کافی بوده و توانسته است موجب افزایش صادرات نفت و بازسازی اقتصاد این کشور شود. بی‌تردید چنین امری رهبران ایران را در افزایش توانایی برای تامین مالی و کمک به عوامل‌شان در منطقه، کمک مالی به رژیم اسد (در کنار کمک‌های نظامی، اطلاعاتی، و مشورتی) و تقویت نفوذشان در منطقه یاری خواهد داد.
---------------------------------------------------------------------
دکتر مجید رفیع‌زاده، پژوهشگر ایرانی- سوری، نویسنده، پژوهشگر مطرح و برنده جایزه، کارشناس مسائل خاورمیانه و کارشناس سیاست خارجه ایالات متحده آمریکاست. رفیع‌زاده ریاست شورای بین‌المللی آمریکا را بر عهده دارد. او همچنین از اعضای هیئت تحریریه نشریه بین‌المللی هاروارد در دانشگاه هاروارد است.
