کوآلالامپور، پایتخت مالزی، چند سالی است که طبق یک توافق در ماه رمضان میزبان برگزاری آثار خوش‌نویسی و دیگر هنرهای ایران است.
امسال هم «ان ان گالری» تا پایان ماه رمضان ۴۰ اثر خطاطی - نقاشی، آثار خط از هنرمندان ایرانی، را به نمایش گذاشته است، هم آثار جوانان و هم آثار پیش‌کسوت‌ها را.
از جمله این آثار، سه اثر هم از امیرحسین ذکرگو، استاد هنرهای شرقی و اسلامی در موسسه بین‌المللی تفکر و تمدن اسلامی مالزی، است.
امیرحسین ذکرگو: در این نمایشگاه یک مجموعه آثاری از طیف وسیعی از خط به نمایش گذاشته شده. از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین سبک خط اسلامی که خط کوفی باشد در این آثار داریم تا می‌رسد به خط‌های نسخ و ثلث و ریحان و محقق و سرانجام نستعلیق.
ولی از اینجا فراتر هم می‌رود و آثار خط‌نقاشی هم به نمایش درآمده. آثار خط‌نقاشی آثاری هستند که معمولا قطع‌هایش بزرگ‌تر است و به جای قلم از قلم‌مو استفاده می‌شود و به جای مرکب از رنگ و به جای کاغذ از بوم.
در این نمایشگاه آثار برجسته‌ای از هنرمندان به‌نام ایران از جمله استاد امیرخانی، استاد کیخسرو خروش، استاد احصایی و استاد شیرازی هم آثارشان هست و چند نفر دیگر. خود من هم سه اثر در این نمایشگاه داشتم.
جذابیت این نمایشگاه سیر تحولی است که از ابتدایی‌ترین، ولی آثار فاخر خط اسلامی تا اوجش در دنیای مدرن به صورت هنر مدرن به نمایش گذاشته شده.
آقای ذکرگو به این نوع کار و اثرهایش می‌گویند فنون فاخر. و فنون فاخر یک تعریفی دارد که از جمله این است که یک روال و سبکی را دنبال می‌کند که سالیان سال همان طور بوده و سعی می‌کند که تویش تغییر چندانی ندهد. ولی وقتی صحبت از هنر می‌شود صحبت از نوآوری و این که یک اثری تک باشد همیشه به میان می‌آید. توی این اثرهای خطاطی و به خصوص نقاشی‌خط که در مالزی به نمایش گذاشته شده آیا از این نوع هم اثری هست؟
وقتی که ما در مورد نوآوری صحبت می‌کنیم، گاهی وقت‌ها نظرمان به هنر مدرن است که اساس آن بر نو بودن است. یک زمانی هم نگاه‌مان به هنر سنتی است. هنر سنتی البته همیشه در طول تاریخ نوآوری را همراه خودش داشته، ولی نظر به ریشه‌ها و پیشینه خودش هم داشته. به عبارت دیگر، در هنر سنتی هنرمند اول سعی می‌کند که جایگاه و پایه‌اش را سفت نگاه دارد، اتصالش را با آن سنتی که ازش برخاسته حفظ کند و از سوی دیگر روابطی را با زمان خودش برقرار کند. با بیان نوین.
آیه قرآن از علیرضا محبی
لذا رویکرد هنر سنتی خصوصا هنرهایی مثل هنر خط با هنر مدرن به معنی صرف مدرن بودنش قدری تفاوت می‌کند. حالا در این نمایشگاه که ما داشتیم شما می‌توانید رد پای سنت غنی خوش‌نویسی اسلامی را توی آثار ببینید با نسیم تازه‌ای که از طریق رنگ، حجم و بیان‌های جدید در اینها لحاظ شده.
آثاری ما در آنجا داشتیم که قطع‌های خیلی بزرگ بود، فرض کنید مثلا حدود دو متر در دو متر. این معمولا قطع خوش‌نویسی اسلامی نیست. چون معمولا اینها قطعات کوچک بوده و روی کاغذ می‌نوشتند. این آثار بعضی‌هایشان رنگ‌های بسیار زنده توی‌شان به کار رفته بود. شیوه قرار گرفتن خطوط در کنار هم متفاوت بود. طوری که اینها از لا به لای همدیگر عبور می‌کردند و حالت سه‌بعدی و حجم را در کنار رنگ‌های زنده به نمایش می‌گذاشتند. از این لحاظ برای هنرمندان و هنردوستان مالزی یک نسیم تازه‌ای بود. چون در نگاه اول اینها هنر مدرن می‌دیدند، ولی وقتی که با آن نوعی دیالوگ برقرار می‌کردند رد پای هنر سنتی و حتی کلام الهی را که در قالب آیات قرآنی لا به لای اینها ظاهر شده بود می‌دیدند و لذا این سنت را با فضای جدید و مدرن یک نوع ارتباط برقرار می‌کردند.
به واکنش مخاطبان اشاره کردید. به طور کلی در مورد این نوع نمایشگاه‌ها و آثار هنری که ایرانیان در مالزی به نمایش می‌گذارند، نوع نگاه جامعه میزبان چگونه است؟
از حدود یک دهه پیش وقتی این حرکت را آغاز کردیم با یک موسسه‌ای که تاسیس کردیم تحت عنوان «هنر و هویت» که خانم دکتر ماندانا برکشلی هم مدیریت این را داشتند، سعی کردیم که این بیان را در این جامعه معرفی کنیم چون به واقع ناشناخته بود. یعنی اینجا ارتباطش با هنرهایی که رایج است آن قدر تنگاتنگ نبوده و وقتی که ما آغاز کردیم این حرکت را در واقع یک حرکت تعلیم تربیت فرهنگی بود. یک حرکت آموزشی بود در این جامعه.
در موزه‌ها و نمایشگاه‌ها آثار را برگزار می‌کردیم و در کنارش همیشه یک صحبت و سخنرانی و توضیح آثار برای مخاطبان بود تا اینها نسبت به این مقوله آموزش داده شوند که این به نظر من خیلی حرکت مهمی است، چون اصولا هنر و فرهنگ مقوله‌هایی هستند که زود بازده نمی‌دهند. اینها باید با حرکت بطئی و آرام شروع شود تا بعد در بطن اجتماع نفوذ کند و در بافت روانی و زیباشناختی یک قوم اثر کند.
الان بعد از یک دهه تلاش و برگزاری نمایشگاه‌های متعدد می‌بینیم که این زحمات بالاخره بی‌نتیجه نبوده. استقبال خوبی شد حتی در واقع پوششی که در رسانه‌ها در مورد این نمایشگاه دادند خوب بود و گزارشگری که در مورد این مقوله نوشته بود گزارشگر غربی آمریکایی بود که آشنا هم خیلی نبود با خط، ولی با همان زبان و نگاه خودش که یک دید صرفا زیبایی‌شناسانه بود و با مصاحبه‌هایی که با دیگران و بنده انجام داد پوششی داد که قابل‌اعتنا بود. لذا این حرکت را من در مورد جامعه میزبان که به آن اشاره کردید یک مقبولیتی دیدم امسال نسبت به سال‌های گذشته.
گزارش تصویری:
شماری از آثار خوش‌نویسی و خط-نقاشی هنرمندان ایرانی در «ان ان گالری» کوآلالامپور
شماری از آثار خوش‌نویسی و خط-نقاشی شرکت داده شده در نمایشگاه
برنامه‌های بعدی که دارید در مالزی، از این قماش، کدام‌اند؟
این برنامه‌ها به طور دائم اینجا برگزار می‌شود. بعد از این نمایشگاه یک حرکت دیگری بود یک نمایشگاه قرآنی بود که برگزار شد. آثاری از ایران آمد که ما در آن هم شرکت کردیم. چند ماه دیگر آرت‌اکسپوی مالزی برگزار می‌شود در ماه اکتبر که در آنجا هم غرفه‌ای گرفتیم و آثار را در آنجا ارائه می‌کنیم. بالاخره گام به گام وارد بافت فکری و نظری این جامعه داریم می‌شویم و مقبولیت‌ها را رفته‌رفته حس می‌کنیم خوشبختانه.
سفارت جمهوری اسلامی ایران یا دولت ایران هم در این گونه فعالیت‌ها دخیل است یا اینها به صورت مستقل برگزار می‌شود؟
حرکت‌هایی که ما ابتدا آغاز کردیم حرکت‌هایی کاملا مستقل بود از ده سال پیش. البته در بعضی از موارد بخش فرهنگی سفارت حمایت و کمک و استقبال می‌کردند، ولی جمعا این حرکت‌هایی که انجام شده حرکت‌های مستقلی بوده. اصولا حمایت‌ها اگر هم وجود داشته باشد خوب یک پدیده مقطعی است. هنر یک مقوله پویایی است که البته همیشه حمایت را می‌طلبد، ولی مهم آن حرکتی است که از پایه انجام شود و عموم این حرکت‌ها مستقل بوده.
آیه قرآن از علیرضا محبی
