بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود از وخامت شدید محیط کسب و کار در ایران خبر داده است. گفت‌وگوی اقتصادی امروز رادیوفردا به همین موضوع اختصاص دارد.
فریدون خاوند: منظور از «محیط کسب و کار» مجموعه عواملی است که خارج از حیطه اختیار مدیران بنگاه‌های اقتصادی قرار دارد، ولی بر عملکرد این بنگاه‌ها تاثیر می‌گذارد.
مثلا در جایی که برق مدام قطع و وصل بشود، کاغذبازی و فساد زیاد باشد، دادگستری وظایف خودش را به خوبی انجام ندهد، یک بنگاه اقتصادی نمی‌تواند در شرایط مناسب فعالیت کند، و تغییر عوامل به وجودآورنده این نابه‌سامانی‌ها هم در ید اختیار مدیریت این بنگاه نیست.
بانک جهانی از چند سال پیش به این طرف سالانه کشور‌ها را از لحاظ «محیط کسب و کار» طبقه‌بندی می‌کند و برای این کار ده مولفه را در نظر می‌گیرد، از جمله این که در یک کشور آیا شروع کسب و کار آسان است یا نه، در چه شرایطی می‌توان از بانک‌ها تسهیلات اعتباری گرفت، آیا مالکیت مورد حمایت است، آیا حقوق سرمایه‌گذاران محترم شمرده می‌شود، آیا قرارداد‌ها درست به اجرا گذاشته می‌شوند، و چند مولفه دیگر...
این طبقه‌بندی نشان می‌دهد که فعالیت اقتصادی در چه کشور‌هایی آسان است و در چه کشور‌هایی دشوار. بر پایه آخرین گزارش بانک جهانی، سنگاپور، هنگ‌کنگ، نیوزیلند، آمریکا و دانمارک از مساعد‌ترین محیط‌ها برای کسب و کار برخوردارند، و کشور آفریقایی چاد هم، از این نظر، در ردیف صد و هشتاد و سوم جا دارد که ردیف آخر است.
بر پایه گزارش بانک جهانی، «محیط کسب و کار» ایران که پیش از این هم تعریفی نداشت، به شدت سقوط کرده و این کشور که سال گذشته در میان ۱۸۳ کشور جهان در ردیف صد و بیست و نهم بود، پانزده پله عقب رفته به ردیف صد و چهل و چهارم سقوط کرده است.
در مقایسه با سایر کشور‌ها، موقعیت نامناسب ایران از لحاظ «کسب و کار»، بیشتر به چشم می‌آید: از این لحاظ عربستان سعودی ۱۳۲ پله، ترکیه ۷۳ پله و مصر ۳۲ پله بالا‌تر از ایران قرار دارند.
بانک جهانی فضای کسب و کار را، در شماری از کشور‌های آفریقایی، مثل زامبیا و کنیا و اتیوپی، به مراتب بهتر از ایران ارزیابی کرده است.
در سطح خاورمیانه و آفریقای شمالی، بین هجده کشور، ایران در ردیف پانزدهم است. حتی سرزمین‌های فلسطینی غرب اردن و غزه در وضعیتی مناسب‌تر از ایران هستند.
به دلیل این که ایران، از لحاظ بعضی از مولفه‌های مورد نظر بانک جهانی، به شدت سقوط کرده، از جمله شرایط مربوط به شروع کار، پرداخت مالیات و عوارض، تجارت فرامرزی و غیره...
تازه باید این مسئله را هم در نظر گرفت که بانک جهانی فضای سیاسی بین‌المللی را به عنوان مولفه تاثیرگذار بر «فضای کسب و کار» در نظر نمی‌گیرد، وگرنه باید تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی و تاثیر منفی آن را بر «محیط کسب و کار» ایران در نظر گرفت.
فضای بین‌المللی کشور، دقیقا در تعریف «محیط کسب و کار» جای می‌گیرد، چون مولفه‌ای است که بر فعالیت بنگاه‌های تولیدی و بازرگانی تاثیر می‌گذارد، بدون آن که مدیر این بنگاه‌ها بتوانند در تحول آن نقشی ایفا کنند. با توجه به تحریم‌های سنگین بین‌المللی که بر ایران سنگینی می‌کند، کسب و کار در کشور چگونه می‌تواند در شرایط عادی جریان داشته باشد؟
وجود انحصار‌های گوناگون نیز راه را بر فضای عادی کسب و کار در ایران می‌بندد. در شرایطی که بازیگران نیرومندی چون انواع بنیاد‌ها و نهاد‌ها، به ویژه نهاد‌های وابسته به سپاه پاسداران، بر بخش بزرگی از اقتصاد ایران چنگ انداخته و بسیاری دیگر از فعالیت‌ها می‌توانند در معرض دست‌اندازی آن‌ها قرار بگیرند، صاحبان عادی کسب و کار چگونه می‌توانند از امنیت لازم برخوردار باشند؟
اگر این مولفه‌ها را نیز در نظر بگیریم، «محیط کسب و کار» ایران حتی بد‌تر از آن چیزی است که بانک جهانی ارزیابی کرده است.
- رادیوفردا: روز پنج‌شنبه بیست و یکم اکتبر گزارش سالانه بانک جهانی درباره «محیط کسب و کار» منتشر شد که در آن اطلاعات جالبی هم درباره ایران دیده می‌شود. اصولا «محیط کسب و کار» چه معنایی دارد، چگونه ارزیابی می‌شود و اندازه‌گیری این شاخص، با چه هدفی انجام می‌گیرد؟
فریدون خاوند: منظور از «محیط کسب و کار» مجموعه عواملی است که خارج از حیطه اختیار مدیران بنگاه‌های اقتصادی قرار دارد، ولی بر عملکرد این بنگاه‌ها تاثیر می‌گذارد.
شرح و تفسیر فریدون خاوند از گزارش بانک جهانی درباره محیط کسب و کار، از جمله در ایران
مثلا در جایی که برق مدام قطع و وصل بشود، کاغذبازی و فساد زیاد باشد، دادگستری وظایف خودش را به خوبی انجام ندهد، یک بنگاه اقتصادی نمی‌تواند در شرایط مناسب فعالیت کند، و تغییر عوامل به وجودآورنده این نابه‌سامانی‌ها هم در ید اختیار مدیریت این بنگاه نیست.
بانک جهانی از چند سال پیش به این طرف سالانه کشور‌ها را از لحاظ «محیط کسب و کار» طبقه‌بندی می‌کند و برای این کار ده مولفه را در نظر می‌گیرد، از جمله این که در یک کشور آیا شروع کسب و کار آسان است یا نه، در چه شرایطی می‌توان از بانک‌ها تسهیلات اعتباری گرفت، آیا مالکیت مورد حمایت است، آیا حقوق سرمایه‌گذاران محترم شمرده می‌شود، آیا قرارداد‌ها درست به اجرا گذاشته می‌شوند، و چند مولفه دیگر...
این طبقه‌بندی نشان می‌دهد که فعالیت اقتصادی در چه کشور‌هایی آسان است و در چه کشور‌هایی دشوار. بر پایه آخرین گزارش بانک جهانی، سنگاپور، هنگ‌کنگ، نیوزیلند، آمریکا و دانمارک از مساعد‌ترین محیط‌ها برای کسب و کار برخوردارند، و کشور آفریقایی چاد هم، از این نظر، در ردیف صد و هشتاد و سوم جا دارد که ردیف آخر است.
- ایران، در گزارش بانک جهانی، از لحاظ «محیط کسب و کار»، چه جایگاهی دارد؟
بر پایه گزارش بانک جهانی، «محیط کسب و کار» ایران که پیش از این هم تعریفی نداشت، به شدت سقوط کرده و این کشور که سال گذشته در میان ۱۸۳ کشور جهان در ردیف صد و بیست و نهم بود، پانزده پله عقب رفته به ردیف صد و چهل و چهارم سقوط کرده است.
در مقایسه با سایر کشور‌ها، موقعیت نامناسب ایران از لحاظ «کسب و کار»، بیشتر به چشم می‌آید: از این لحاظ عربستان سعودی ۱۳۲ پله، ترکیه ۷۳ پله و مصر ۳۲ پله بالا‌تر از ایران قرار دارند.
بانک جهانی فضای کسب و کار را، در شماری از کشور‌های آفریقایی، مثل زامبیا و کنیا و اتیوپی، به مراتب بهتر از ایران ارزیابی کرده است.
در سطح خاورمیانه و آفریقای شمالی، بین هجده کشور، ایران در ردیف پانزدهم است. حتی سرزمین‌های فلسطینی غرب اردن و غزه در وضعیتی مناسب‌تر از ایران هستند.
- چرا ایران، در گزارش امسال بانک جهانی، از لحاظ «محیط کسب و کار»، در وضعیتی نامناسب‌تر از سال گذشته قرار گرفته است؟
به دلیل این که ایران، از لحاظ بعضی از مولفه‌های مورد نظر بانک جهانی، به شدت سقوط کرده، از جمله شرایط مربوط به شروع کار، پرداخت مالیات و عوارض، تجارت فرامرزی و غیره...
تازه باید این مسئله را هم در نظر گرفت که بانک جهانی فضای سیاسی بین‌المللی را به عنوان مولفه تاثیرگذار بر «فضای کسب و کار» در نظر نمی‌گیرد، وگرنه باید تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی و تاثیر منفی آن را بر «محیط کسب و کار» ایران در نظر گرفت.
فضای بین‌المللی کشور، دقیقا در تعریف «محیط کسب و کار» جای می‌گیرد، چون مولفه‌ای است که بر فعالیت بنگاه‌های تولیدی و بازرگانی تاثیر می‌گذارد، بدون آن که مدیر این بنگاه‌ها بتوانند در تحول آن نقشی ایفا کنند. با توجه به تحریم‌های سنگین بین‌المللی که بر ایران سنگینی می‌کند، کسب و کار در کشور چگونه می‌تواند در شرایط عادی جریان داشته باشد؟
وجود انحصار‌های گوناگون نیز راه را بر فضای عادی کسب و کار در ایران می‌بندد. در شرایطی که بازیگران نیرومندی چون انواع بنیاد‌ها و نهاد‌ها، به ویژه نهاد‌های وابسته به سپاه پاسداران، بر بخش بزرگی از اقتصاد ایران چنگ انداخته و بسیاری دیگر از فعالیت‌ها می‌توانند در معرض دست‌اندازی آن‌ها قرار بگیرند، صاحبان عادی کسب و کار چگونه می‌توانند از امنیت لازم برخوردار باشند؟
اگر این مولفه‌ها را نیز در نظر بگیریم، «محیط کسب و کار» ایران حتی بد‌تر از آن چیزی است که بانک جهانی ارزیابی کرده است.
