در بازگشت از یک غیبت سه‌ماهه برای معالجه و استراحت در آمریکا و مراکش، عبدالله، پادشاه سالخورده و بیمار عربستان، به منظور پیشگیری از سرایت نا‌آرامی‌های جاری به کشور خود، اعلام داشت که ۳۶ میلیارد دلار به صورت کمک مستقیم به مردم پرداخت خواهد کرد.
دو هفته پس از اعلام بخشش مالی، شاهزاده نایف، وزیر کشور، بر غیرشرعی و غیرقانونی بودن هر نوع تظاهرات در آن کشور تاکید ورزید.
در همین حال جمعی از روشنفکران عربستان، زنان و به‌خصوص شیعیان که در مجموع ۱۰ درصد از جمعیت آن کشور را تشکیل می‌دهند، طی هفته‌های اخیر در فیس‌بوک و توییتر خواستار نوسازی نظام سیاسی حاکم بر عربستان شده‌اند.
در ادامه برگزاری تظاهرات محدود و پراکنده شیعیان در شهر‌های کوچک عربستان و همچنین شرق کشور و جده، تعدادی از فعالان مذهبی دستگیر شده‌اند.
در میان دستگیرشدگان، نام توفیق ال امیر، روحانی شیعه، نیز که خواستار پادشاهی مشروطه در عربستان است دیده می‌شود. طی روز‌های اخیر فعالان سیاسی خواستار برگزاری تظاهرات عمومی در روز ۱۱ ماه مارس در عربستان و آزادی توفیق ال امیر شده‌اند.
جامعه بسته عربستان
عربستان سعودی با وجود انجام اصلاحات محدود که از زمان ولیعهدی عبدالله، پادشاه کنونی، آغاز شد، همچنان یکی از بسته‌ترین نظام‌های سیاسی و محدود‌ترین جوامع جهان به شمار می‌رود.
تقریبا تمامی امور حساس اداری، اقتصادی، مالی، و نظامی در دست نزدیک به هشت هزار نفر از اعضای خانواده آل سعود قرار دارد. در سال ۲۰۰۵ به ابتکار عبدالله، برای اولین بار انتخاباتی به منظور تعیین نیمی از اعضای ۱۷۹ شورای شهر در آن کشور برگزار شد. نیمی دیگر از اعضای شورا‌ها را به عنوان مشاور، عبدالله معرفی کرد.
در پاره‌ای از دیکتاتوری‌ها، حکومت فردی چهره شاخص نظام حاکم است. با این وجود بعضی نظام‌های نظارت و کنترل نیز در داخل یا در کنار حاکمیت دولتی دیده می‌شود.
در پادشاهی سعودی، و امارات و شیخ‌نشین‌های کوچک‌تر ساحل جنوبی خلیج فارس، مانند کویت، بحرین، قطر، امارات هفت‌گانه و تا حدودی مسقط و عمان، اعضای یک خانواده تمامی امور کشور را مانند دارایی شخصی در اختیار خود دارند. خلیفه بن سلمان، نخست وزیر بحرین و عموی حمد بن عیسی، حاکم جزیره، که به مدت ۴۰ سال در این سمت مانده، نمونه‌ای است از اداره فامیلی کشورهای عرب خلیج فارس.
رشد نسبی
با وجود فساد گسترده مالی و تقسیم دارایی‌های ملی بین اعضای خانواده حاکم بدون هر نوع نظارت عمومی، عربستان به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت خام به پیشرفت‌های قابل ملاحظه اقتصادی دست یافته است.
قدرت خرید عربستان و تولید ناخالص ملی آن کشور از ۶۵۰ میلیارد دلار فرا‌تر می‌رود. حجم ذخیره‌های ارزی آن کشور نیز رقمی در همین حدود است. سرانه درآمد ملی بالا‌تر از ۲۴ هزار دلار در سال است و اقتصاد آن کشور در ردیف ۲۰ کشور بزرگ دنیا قرار دارد.
با این وجود به دلیل بزرگی تعداد جمعیت، سرانه درآمد ملی در عربستان حتی نزدیک به کشور‌هایی مانند قطر و کویت نیز نیست.
نقطه‌ضعف دیگر عربستان تکیه فراوان آن بر منابع نفت است. ۸۰ درصد از بودجه سالانه عربستان و ۹۰ درصد از صادرات سالانه و ۴۵ درصد از تولید ناخالص ملی آن کشور متکی به درآمد نفت است.
بخش بزرگی از جمعیت ۲۷ میلیونی عربستان، که به نسبت کشورهای عرب همسایه رقم بزرگی است، در رفاه به سر نمی‌برند. مشکل بیکاری در شهر‌هایی مانند جده نزد مردم محلی محسوس است، در عین حال که بیش از ۷ میلیون خارجی در آن کشور به کار اشتغال دارند.
اسلام و نفت و امنیت
خصوصیت دیگر عربستان شکل مذهبی آن است. عربستان زادگاه اسلام است و دو مرکز بزرگ مسلمانان جهان، در مکه و مدینه قرار دارد. پادشاه سعودی خود را خادم و نگاه‌دارنده این دو مرکز می‌داند.
قرار داشتن ۲۰ درصد از ذخایر نفت خام جهان و همچنین دو مرکز بزرگ اسلامی، عربستان را از موقعیتی خاص برخوردار ساخته است. ادامه نسبی آرامش سیاسی طی چند دهه اخیر در شبه‌جزیره عربستان، و اطمینان خاطر به ماندگاری، موجب شد که دیکتاتورهای برکنار شده یا فراری نیز در عربستان همان مامنی را ببینند که فرماندهان فراری آلمان نازی بعد از جنگ در آرژانتین می‌دیدند.
عیدی امین که پس از شکست از تانزانیا در سال ۱۹۷۹ از کشور خود اوگاندا گریخت، به عربستان پناه برد. بن علی، رئیس جمهور مخلوع تونس، نیز پس از کنار گذاشته شدن در ماه ژانویه سال جاری راهی جده شد. عربستان همچنین پس از اشغال کویت توسط نیروهای عراقی در ابتدای دهه نود، به خانواده الصباح به علاوه ۴۰ هزار اتباع آن کشور پناه داد.
طی نا‌آرامی‌های اخیر در بحرین، تکیه اصلی حمد برای ماندگاری، بر حمایت خانواده سعودی بوده است. به دنبال قطع بخش قابل ملاحظه‌ای از تولید نفت لیبی، این عربستان سعودی است که از راه افزایش تولید نفت خام خود، در جهت بازگرداندن تعادل به بازار‌های بین‌المللی نفت تلاش می‌کند. به این دلیل، بروز ناآرامی در عربستان از حساسیتی بسیار فرا‌تر از تغییر نظام در تونس و مصر و لیبی و الجزایر و بحرین و یمن برخوردار است.
تهدید از درون
با وجود بروز نشانه‌های ناآرامی در عربستان، این فشار‌های هنوز چندان جدی، و تهدیدکننده علیه ماندگاری نظام پادشاهی مطلقه در آن کشور نیست. خطر جدی‌تر از درون متوجه آن است.
جز عبدالله که سالخورده و به‌شدت بیمار است، شاهزاده سلطان ولیعهد او نیز که ۸۴ ساله است از وضعیت جسمی بهتری برخوردار نیست.
او که گفته می‌شود از بیماری آلزایمر رنج می‌برد، بنا بر قول منابع خبری و غیررسمی، حتی در به جا آوردن وزیران کابینه‌ای که بر آن ریاست می‌کند نیز دچار مشکل است و از این لحاظ روشن نیست که آیا او زود‌تر به ذات هستی‌بخش ملحق خواهد شد یا پادشاه.
عبدالله، پادشاه عربستان، با توجه به وضعیت جانشینی، چندی پیش یک «شورای بیعت» متشکل از ۳۰ شاهزاده ارشد سعودی را تشکیل داد که مسئولیت تعیین ولیعهد بعدی کشور را بر عهده بگیرند.
در صورت فوت عبدالله و به پادشاهی رسیدن سلطان، شورای بیعت تازه‌ای تشکیل خواهد شد. در صورت مرگ سلطان پیش از عبدالله، موضوع جانشینی در خانواده آل سعود خطری به مراتب جدی‌تر از تهدید شیعیان و روشنفکران طالب پادشاهی مشروطه در عربستان خواهد بود.
دو هفته پس از اعلام بخشش مالی، شاهزاده نایف، وزیر کشور، بر غیرشرعی و غیرقانونی بودن هر نوع تظاهرات در آن کشور تاکید ورزید.
در همین حال جمعی از روشنفکران عربستان، زنان و به‌خصوص شیعیان که در مجموع ۱۰ درصد از جمعیت آن کشور را تشکیل می‌دهند، طی هفته‌های اخیر در فیس‌بوک و توییتر خواستار نوسازی نظام سیاسی حاکم بر عربستان شده‌اند.
در ادامه برگزاری تظاهرات محدود و پراکنده شیعیان در شهر‌های کوچک عربستان و همچنین شرق کشور و جده، تعدادی از فعالان مذهبی دستگیر شده‌اند.
در میان دستگیرشدگان، نام توفیق ال امیر، روحانی شیعه، نیز که خواستار پادشاهی مشروطه در عربستان است دیده می‌شود. طی روز‌های اخیر فعالان سیاسی خواستار برگزاری تظاهرات عمومی در روز ۱۱ ماه مارس در عربستان و آزادی توفیق ال امیر شده‌اند.
جامعه بسته عربستان
عربستان سعودی با وجود انجام اصلاحات محدود که از زمان ولیعهدی عبدالله، پادشاه کنونی، آغاز شد، همچنان یکی از بسته‌ترین نظام‌های سیاسی و محدود‌ترین جوامع جهان به شمار می‌رود.
تقریبا تمامی امور حساس اداری، اقتصادی، مالی، و نظامی در دست نزدیک به هشت هزار نفر از اعضای خانواده آل سعود قرار دارد. در سال ۲۰۰۵ به ابتکار عبدالله، برای اولین بار انتخاباتی به منظور تعیین نیمی از اعضای ۱۷۹ شورای شهر در آن کشور برگزار شد. نیمی دیگر از اعضای شورا‌ها را به عنوان مشاور، عبدالله معرفی کرد.
در پاره‌ای از دیکتاتوری‌ها، حکومت فردی چهره شاخص نظام حاکم است. با این وجود بعضی نظام‌های نظارت و کنترل نیز در داخل یا در کنار حاکمیت دولتی دیده می‌شود.
در پادشاهی سعودی، و امارات و شیخ‌نشین‌های کوچک‌تر ساحل جنوبی خلیج فارس، مانند کویت، بحرین، قطر، امارات هفت‌گانه و تا حدودی مسقط و عمان، اعضای یک خانواده تمامی امور کشور را مانند دارایی شخصی در اختیار خود دارند. خلیفه بن سلمان، نخست وزیر بحرین و عموی حمد بن عیسی، حاکم جزیره، که به مدت ۴۰ سال در این سمت مانده، نمونه‌ای است از اداره فامیلی کشورهای عرب خلیج فارس.
رشد نسبی
با وجود فساد گسترده مالی و تقسیم دارایی‌های ملی بین اعضای خانواده حاکم بدون هر نوع نظارت عمومی، عربستان به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت خام به پیشرفت‌های قابل ملاحظه اقتصادی دست یافته است.
قدرت خرید عربستان و تولید ناخالص ملی آن کشور از ۶۵۰ میلیارد دلار فرا‌تر می‌رود. حجم ذخیره‌های ارزی آن کشور نیز رقمی در همین حدود است. سرانه درآمد ملی بالا‌تر از ۲۴ هزار دلار در سال است و اقتصاد آن کشور در ردیف ۲۰ کشور بزرگ دنیا قرار دارد.
با این وجود به دلیل بزرگی تعداد جمعیت، سرانه درآمد ملی در عربستان حتی نزدیک به کشور‌هایی مانند قطر و کویت نیز نیست.
نقطه‌ضعف دیگر عربستان تکیه فراوان آن بر منابع نفت است. ۸۰ درصد از بودجه سالانه عربستان و ۹۰ درصد از صادرات سالانه و ۴۵ درصد از تولید ناخالص ملی آن کشور متکی به درآمد نفت است.
بخش بزرگی از جمعیت ۲۷ میلیونی عربستان، که به نسبت کشورهای عرب همسایه رقم بزرگی است، در رفاه به سر نمی‌برند. مشکل بیکاری در شهر‌هایی مانند جده نزد مردم محلی محسوس است، در عین حال که بیش از ۷ میلیون خارجی در آن کشور به کار اشتغال دارند.
اسلام و نفت و امنیت
خصوصیت دیگر عربستان شکل مذهبی آن است. عربستان زادگاه اسلام است و دو مرکز بزرگ مسلمانان جهان، در مکه و مدینه قرار دارد. پادشاه سعودی خود را خادم و نگاه‌دارنده این دو مرکز می‌داند.
قرار داشتن ۲۰ درصد از ذخایر نفت خام جهان و همچنین دو مرکز بزرگ اسلامی، عربستان را از موقعیتی خاص برخوردار ساخته است. ادامه نسبی آرامش سیاسی طی چند دهه اخیر در شبه‌جزیره عربستان، و اطمینان خاطر به ماندگاری، موجب شد که دیکتاتورهای برکنار شده یا فراری نیز در عربستان همان مامنی را ببینند که فرماندهان فراری آلمان نازی بعد از جنگ در آرژانتین می‌دیدند.
عیدی امین که پس از شکست از تانزانیا در سال ۱۹۷۹ از کشور خود اوگاندا گریخت، به عربستان پناه برد. بن علی، رئیس جمهور مخلوع تونس، نیز پس از کنار گذاشته شدن در ماه ژانویه سال جاری راهی جده شد. عربستان همچنین پس از اشغال کویت توسط نیروهای عراقی در ابتدای دهه نود، به خانواده الصباح به علاوه ۴۰ هزار اتباع آن کشور پناه داد.
طی نا‌آرامی‌های اخیر در بحرین، تکیه اصلی حمد برای ماندگاری، بر حمایت خانواده سعودی بوده است. به دنبال قطع بخش قابل ملاحظه‌ای از تولید نفت لیبی، این عربستان سعودی است که از راه افزایش تولید نفت خام خود، در جهت بازگرداندن تعادل به بازار‌های بین‌المللی نفت تلاش می‌کند. به این دلیل، بروز ناآرامی در عربستان از حساسیتی بسیار فرا‌تر از تغییر نظام در تونس و مصر و لیبی و الجزایر و بحرین و یمن برخوردار است.
تهدید از درون
با وجود بروز نشانه‌های ناآرامی در عربستان، این فشار‌های هنوز چندان جدی، و تهدیدکننده علیه ماندگاری نظام پادشاهی مطلقه در آن کشور نیست. خطر جدی‌تر از درون متوجه آن است.
جز عبدالله که سالخورده و به‌شدت بیمار است، شاهزاده سلطان ولیعهد او نیز که ۸۴ ساله است از وضعیت جسمی بهتری برخوردار نیست.
او که گفته می‌شود از بیماری آلزایمر رنج می‌برد، بنا بر قول منابع خبری و غیررسمی، حتی در به جا آوردن وزیران کابینه‌ای که بر آن ریاست می‌کند نیز دچار مشکل است و از این لحاظ روشن نیست که آیا او زود‌تر به ذات هستی‌بخش ملحق خواهد شد یا پادشاه.
عبدالله، پادشاه عربستان، با توجه به وضعیت جانشینی، چندی پیش یک «شورای بیعت» متشکل از ۳۰ شاهزاده ارشد سعودی را تشکیل داد که مسئولیت تعیین ولیعهد بعدی کشور را بر عهده بگیرند.
در صورت فوت عبدالله و به پادشاهی رسیدن سلطان، شورای بیعت تازه‌ای تشکیل خواهد شد. در صورت مرگ سلطان پیش از عبدالله، موضوع جانشینی در خانواده آل سعود خطری به مراتب جدی‌تر از تهدید شیعیان و روشنفکران طالب پادشاهی مشروطه در عربستان خواهد بود.
