آی وی وی (Ai Weiwei) خواسته یا ناخواسته، هنرمندی به شدت سیاسی است؛ از مضمون آثارش گرفته تا زندان رفتن‌اش که همه آن‌ها در کنار هم، او را به مشهور‌ترین هنرمند چینی و یکی از شناخته شده‌ترین هنرمندان جهان بدل کرده است.
رویال آکادمی هنر در لندن که از معتبر‌ترین مراکز هنری جهان محسوب می‌شود، نمایشگاه بزرگی را به مرور آثار او اختصاص داده؛ از اولین آثارش از زمان بازگشت به چین از آمریکا در سال ۱۹۹۳ تا آخرین کار‌ها که طبق معمول با جار و جنجال و حواشی زیادی هم همراه بود: از قضیه ویزای بریتانیا- که ابتدا ویزای بسیار محدودی برای شرکت در افتتاحیه این نمایشگاه به او داده شد و بعد دولت بریتانیا عذرخواهی کرد و ویزای درخوری به او داد- تا مخالفت‌های دولت چین با آثار او که همیشه خبرساز است.
بسیاری آی وی وی را با عکس معروف‌اش به یاد دارند؛ جایی که او انگشت میانی اش- به معنایی رکیک- را جلوی میدان تیانانمن (محل کشتار دانشجویان) گرفته و در واقع آن را حواله دیکتاتور‌ها کرده است.
دولت چین برای سال‌ها با آثار او مشکل داشت و سرانجام در سوم آوریل ۲۰۱۱ او را پیش از پرواز به هنگ کنگ دستگیر کرد و با فشارهای بین المللی در ۲۲ ژوئن همان سال آزاد شد.
آی وی وی داستان زندان خود را برای بارنابی مارتین روایت کرده و او این خاطرات را به صورت یک کتاب منتشر کرده است؛ داستانی که یک بار هم در سال ۲۰۱۳ دستمایه اجرای یک نمایش به نام «بازداشت آی وی وی» در تئا‌تر همستد لندن شد.
اما این نمایشگاه تازه هم داستان‌های مختلفی را از زندان او روایت می‌کند. یک اتاق کامل به سلول‌های مختلفی در ابعاد حقیقی اختصاص یافته که در آن آی وی وی خود را در موقعیت‌های مختلف در درون این سلول‌ها به نمایش گذاشته است. تماشاگر از سوراخی شیشه‌ای می‌تواند درون این سلول‌ها را ببیند، جایی که مجسمه آی وی وی در کنار دو ماموری که دائم بالای سر او حاضر بوده‌اند، دیده می‌شود؛ حتی به هنگام خواب یا موقع ادرار کردن.
آی وی وی کاغذ دیواری‌ای هم طراحی کرده که سه موتیف اصلی دارد: دستنبد (به نشانه زندانی بودن)، دوربین مداربسته (تحت کنترل بودن) و توئی‌تر (به نشانه حمایت‌های بین المللی و سی هزار نفری که حاضر شدند برای آزادی او – که به بهانه ندادن مالیات دستگیر شده بود- کمک مالی بفرستند).
در آثار اولیه آی وی وی میراث چند هزار ساله چین نقش اصلی را ایفا می‌کند؛ جایی که هنرمند با نوعی نوستالژی و افسوس به آن نگاه می‌کند و به شکلی آن را از دست رفته می‌بیند. یکی از معروف‌ترین آثارش، سه عکسی است که زمین افتادن و شکستن کوزه را در دست‌های او تصویر می‌کند.
باقی آثار او هم هر یک به شکلی با سیاست پیوند می‌خورند؛ ازآثاری که با مرمر ساخته شده (نماد قدرت؛ که باز در اشکالی چون دوربین مدار بسته مرمرین نمود پیدا می‌کند)، تا ماسک مرمرینی که آشکارا اعتراضی است به آلودگی بیش از حد هوای شهرهای بزرگ چین که‌گاه بحث‌های سیاسی را شعله ور می‌کند.
عجین شدن سیاست در تار و پود آثار او عجیب نیست؛ چرا که آی از کودکی طعم زندگی با سیاست را چشیده است: پدرش مشاور فرهنگی مائو بود، اما یک سال پس از تولد آی، با شروع موج ضد روشنفکری در چین، تبعید شد. خاطرات تبعید با آی ماند تا زمانی که در سال ۱۹۸۱ به آمریکا رفت و دوسال بعد در نیویورک با آثار هنرمندان غربی نظیر اندی وارهول و مارسل دوشان آشنا شد.
در سال ۱۹۸۵ اولین اثرش را تحت تاثیر دوشان ارائه کرد و چهار سال بعد اولین مرور آثارش در هنگ کنگ برپا شد. اما در سال ۱۹۹۳ زمانی که پدرش بیمار بود، به چین بازگشت و از آن زمان تاکنون مشکلات زیادی با دولت چین داشته است؛ از جمله ممنوع الخروجی چند ساله که اخیراً رفع شد.
شاید به همین دلایل است که آی وی وی نمونه روشن هنرمندی است سیاسی که خوب یا بد غالب اعتبار و شهرت‌اش را مدیون عجین شدن آثارش با سیاست و حواشی مربوط به آن است. او احتمالاً این نکته را می‌داند و آگاهانه از آن سود می‌جوید.
