پس از بیش از یک سال مذاکره شرکت ای‌تی‌آر با شرکت ایران‌ایر بر سر خرید هواپیما به توافق رسید.
اما چرا توافق بر سر خرید این هوایپماها طولانی شد؟ و این هواپیماها چگونه هستند؟ و قرارداد ایران‌ایر با شرکت ای‌تی‌آر چه ویژگی هایی دارد؟
شرکت ای‌تی‌آر در اصل یک شرکت مشترک فرانسوی ایتالیایی است.
این شرکت در سال ۱۹۸۱ به وسیلهٔ گروه ایرباس و گروه صنعتی لئوناردو ایتالیا تاسیس شد.
این شرکت متخصص ساخت هواپیماهایی توربوپراپ برای مسافت های کوتاه است. محصولات اصلی این شرکت ای‌تی‌آر ۴۲ و ای‌تی‌آر ۷۲ بشمار می روند.
در زمینه ساخت هواپیماهای توربو پراپ این شرکت قوی‌ترین سازنده در بخش هواپیماهای مسافربری است.
تفاوت این هواپیما با هواپیماهای مسافربری دیگر نوع موتور آن است به دلیل وجود ملخ برخی این هواپیما را با مدل‌های قدیمی اشتباه می گیرند در حالی که این هواپیما پبر خلاف ظاهر ملخی‌اش، بسیار پیشرفته است و با هواپیماهای ملخی قدیمی تفاوت اساسی دارد.
در گذشته هواپیماهای ملخی از موتور پیستونی ( همانند خودروها) استفاده می کردند این موتورها قدرت و بازده کمی داشتند اما موتورهای کنونی ملخی هواپیماهای مسافربری زیر مجموعه موتورهای توربینی هستند و بازده بالایی دارند.
موتور این هواپیما توربوپراپ است به این معنی که به جای فن بزرگ در موتورهای توربو فن یک پروانه ملخی در آن قرار گرفته است.
توربوپراپ نوعی موتور توربینی گازی است که در آن از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ و ایجاد پیش‌رانش استفاده می‌شود. این نوع موتورها برای هواپیماهایی با برد کم و سرعت زیر ۷۰۰ کیلومتر در ساعت مناسب و به دلیل مصرف سوخت و تعمیرات ارزان‌ترشان نسبت به موتورهای توربو فن دارای صرفه اقتصادی هستند. این هواپیماها معمولا برای مسافت‌های زیر ۷۰۰ کیلومتر مناسب هستند.
ایران‌ایر در گذشته یک ضعف تاریخی داشت. این شرکت حتی در طلایی‌ترین دورانش هم برای مسافت‌های کوتاه از هواپیماهایی مانند فوکر ۱۰۰ یا بوئینگ ۷۲۷ و ۷۳۷ استفاده می کرد که عملا برای چنین ماموریتی مناسب نبودند.
بسیاری از شهرهای ایران حتی مراکز استان ها، دارای فرودگاهای کوچکی هستند. برای چنین فرودگاهایی عملا استفاده از هواپیماهای بزرگ با موتور توربوفن اشتباه و زیان ده است. حالا شرکت ایران‌ایر قصد دارد با خرید‌های جدید‌اش این ضعف تاریخی ناوگان هوایی خود را اصلاح کند.
بسیاری از شهرهای ایران حتی مراکز استان ها، دارای فرودگاهای کوچکی هستند. برای چنین فرودگاهایی عملا استفاده از هواپیماهای بزرگ با موتور توربوفن اشتباه و زیان ده است. حالا شرکت ایران‌ایر قصد دارد با خرید‌های جدید‌اش این ضعف تاریخی ناوگان هوایی خود را اصلاح کند.
به همین دلیل این شرکت همزمان با مذاکرات با شرکت‌های ایرباس و بوئینگ و پیش از امضای توافق هسته‌ای مذاکرات را با شرکت ای تی آر آغاز کرده بود. در تفاهم اولیه قرار بود این شرکت ۴۰ فروند از این هواپیماها را دریافت کند.
اما به دلیل اینکه هنوز این هواپیما برای این شرکت ناشناخته بود و این شرکت بدرستی تخمینی از نیاز ایران به این هواپیما نداشت خرید را دو مرحله‌ای کرد. در مرحله اول قرار است ایران ایر ۲۰ فروند از این هواپیماها را دریافت کند.
اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل درباره امضا قرار داد بین ای‌تی‌آر و ایران گفته است :« قرارداد "هما" با شرکت هواپیماسازی
ای‌تی‌آر برای خرید ٢٠ فروند هواپیمای‌ای تی آر ۷۲-۶۰۰ در روز ۲۱ فرودین ماه با حضور مقاماتی از کمپانی ای‌تی‌آر در محل هواپیمایی ایران ایر به امضا رسید.ایران به‌طور همزمان در کنار برنامه‌ریزی برای خرید هواپیماهای غول‌پیکر مسافربری به منظور افزایش توان فرودگاه‌های کوچک خود و انعطاف‌پذیر کردن ناوگان هوایی نسبت به خرید هواپیماهای با برد کوتاه و ظرفیت مسافرپذیری پایین نیز اقدامات جدی انجام داد که در نخستین گام به امضای یک موافقت‌نامه برای خرید ۲۰ فروند هواپیمای‌ای تی آر از این شرکت ایتالیایی منجر شد.»
هم اکنون شرکت ای‌تی‌آر چهار فروند هواپیمای‌ای تی آر را برای هما رنگ آمیزی کرده است و مهندسان و خلبانان ایران ایر هم در فرانسه در حال تکمیل دوره آموزشی این هواپیماها هستند. این چهار هواپیما قرار است تا یک ماه آینده وارد ناوگان شرکت ایران ایر شوند.
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های هواپیمای ای‌تی‌آر نسبت به دیگر هواپیماهای مسافربری، قیمت ارزان آن است. از طرفی مصرف کمتر سوخت و هزینه‌های پایین تعمیر نگهداری به ایران‌ایر کمک می کند تا بتواند با استفاده از چنین هواپیماهایی به شهرهای کوچک پرواز کند.
هواپیمای ای‌تی‌آر ۷۲ سری ۶۰۰ که قرار است ایران ایر به زودی دریافت کند پیشرفته‌ترین مدل تولیدی شرکت ای‌تی‌آر است.
این هواپیما از موتور پی دبلیو ۱۰۰ شرکت پرت اند ویتنی استفاده می کند. این موتور آمریکایی در شبعه کانادایی این شرکت تولید می شود و یکی از دلایلی که مذاکره برای امضا قرار داد با ای‌تی‌آر طولانی تر از ایرباس و بوئینگ شده بود همین موتور بوده است.
ایران‌ایر ابتدا درخواست تغییر موتور را داشت که به دلیل محدودیت‌های فنی امکان پذیر نشد.
اصغر فخریه کاشان قائم مقام وزیر راه و شهرسازی درباره این مشکل در اواخر سال ۹۵ گفته بود « یکی از اصلی‌ترین مشکلات بر سر امضا قرار داد با ای تی آر بحث مربوط به موتورهای هواپیماهای «ای‌تی‌آر» است .این موتورها ساخته کشور کاناداست و ایران در رابطه با چگونگی استفاده از آنها و خدمات پس از فروش‌شان ابهاماتی داشت که باید بررسی می‌شدند»
با توجه به رابطه نه چندان خوب ایران و کانادا، شرکت‌های ایرانی از احتمال قطع خدمات پس از فروش این موتورها و عدم ارسال قطعات یدکی توسط شرکت کانادایی بیم دارند.
البته پس از امضای قطعی قرار داد با ای‌تی‌آر هنوز مشخص نشده این مشکل چگونه بر طرف شده است.
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های هواپیمای ای‌تی‌آر نسبت به دیگر هواپیماهای مسافربری، قیمت ارزان آن است. از طرفی مصرف کمتر سوخت و هزینه‌های پایین تعمیر نگهداری به ایران‌ایر کمک می کند تا بتواند با استفاده از چنین هواپیماهایی به شهرهای کوچک پرواز کند.
سرعت هواپیماهای ای‌تی‌آر ۷۲ سری ۶۰۰ بیش از ۵۰۰ کیلومتر در ساعت است و با یک بار سوخت گیری حدود ۱۵۰۰ کیلومتر برد پروازی دارد.
با این که این برد پروازی تمامی مناطق داخل ایران را پوشش می دهد ولی با توجه به بحث زمان سفر ، این هواپیما برای مسیرهای زیر ۷۰۰ کیلومتر مناسب، این هواپیما با وجود اینکه می تواند مسیرهایی مثل تهران اصفهان یا اصفهان شیراز را پوشش دهد برای مسیرهای کم مسافر تری مانند تهران-سنندج یا تهران-رشت ایده آل تر است.
این هواپیما ظرفیت ۷۰ مسافر را دارد و می تواند سبب رونق فرودگاهای کم تردد ایران شود که معمولا پرواز هواپیماهای بزرگ به آن‌های مقرون به صرفه نیست .
