چهل و هفتمین نشست «مجمع جهانی اقتصاد»، که از سه شنبه هفدهم تا جمعه بیستم ژانویه به روال همیشگی در داووس سوییس برگزار میشود، امسال حال و هوای تازه‌ای دارد.
سال گذشته در چنین روز هایی، از صد‌های چهره برجسته‌ای که در این نشست شرکت کردند، هیچکس نمی توانست تصور کند که بریتانیا به اتحادیه اروپا پشت خواهد کرد و ایالات متحده آمریکا، با انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری، فرآیند جهانی شدن و همگرایی اقتصادی را، که در قلب فلسفه و فرهنگ داووس جای دارد، به گونه‌ای چنین بنیادی زیر پرسش خواهد برد.
«دهکده جهانی»
به رغم این دو تحول بسیار مهم، شمار شرکت کنندگان در نشست امسال داووس بیش از هر زمان دیگر است. حدود سه هزار نفر در این نشست حضور دارند، از جمله ۱۲۰۰ نفر از مدیران شرکت‌های فراملیتی، پنجاه رییس کشور و دولت و شمار زیادی از دانشگاهیان و کارشناسان و مسئولان سازمان‌های غیر دولتی.
«مجمع جهانی اقتصاد» یک سازمان بین المللی نیست، هیچ صلاحیتی برای تصمیم گیری ندارد، از هیچ نهاد ملی و فراملی دستور نمیگیرد و به هیچ نهادی حساب پس نمیدهد. تنها و تنها کانونی است برای تبادل نظر و شناخت متقابل، که بخشی از نخبگان جهان را سالی یکبار گرد هم میآورد و فرصت‌ها و مخاطراتی را که پیش روی جامعه بین المللی است، به بحث میگذارد. قدرت و نفوذ «مجمع جهانی اقتصاد» نیز درهمین «غیر نهادی» بودن آن است.
این مجمع یکی از نماد‌های «جهانی شدن»، و پیوند‌های متقابلی است که بین مسایل، ملت‌ها و کشور‌ها به وجود آمده است. «مجمع جهانی اقتصاد» توانسته است چند روزی در سال داووس را به «دهکده جهانی» بدل کند. شمار زیادی ازکسانی که اسم و رسمی دارند، حضور در این مکان بلند و برفی را فرصتی میدانند برای نشان دادن خود، شناخت دیگران، و قرار گرفتن در برابر دوربین رسانه‌های پر قدرت بین المللی به منظور تقویت نفوذ و انتشار مواضعشان در جهان.
نشست داووس آهنگ پر شتاب دگرگونی‌های جهان را نیز به نمایش میگذارد. زیر تاثیر تحولات اقتصادی و سیاسی، پیشرفت‌های شگفت آور علمی و تکنولوژیک، تغییرات دایمی در تقسیم بین المللی کار، عضویت کشور‌های تازه در جرگه قدرت‌های نوظهور و دیگر متغیر ها، فرصت‌ها و در همان حال تهدید‌ها و حتی مخاطرات مرگباری سر بر میآورند که باید آنها را با افکار عمومی و تصمیم گیران در سطوح ملی و بین المللی در میان گذاشت.
سال گذشته، نشست «مجمع جهانی اقتصاد» درونمایه (تم) اصلی بحث‌های خود را به مدیریت «چهارمین انقلاب صنعتی» اختصاص داده بود. «داووس ۲۰۱۷» درونمایه تازه‌ای را برگزیده است که می توان آنرا «مدیریت واکنشی و پاسخگویانه» ترجمه کرد. منظور این است که چون شهروندان زیر تاثیر پدیده‌های مرتبط با «جهانی شدن» دچار بی‌ثباتی شده اند، رهبران بنگاه‌های اقتصادی باید با روشنی و به گونه‌ای مسئولانه به پرسش‌ها و نیاز‌های آنها پاسخ دهند.
زیر عنوان این درونمایه (تم) کلی، چهار موضوع اصلی بیشتر مورد توجه و بررسی قرار میگیرد: باز آفرینی همکاری‌های بین المللی، ایجاد پویایی در اقتصاد جهانی، اصلاح اقتصاد آزاد و آماده شدن برای چهارمین انقلاب صنعتی. همچنین «مجمع جهانی اقتصاد» به مناسبت «داووس ۲۰۱۷» گزارشی منتشر کرده است درباره ریسک هایی که بر اقتصاد جهانی سنگینی میکند، از نابرابری و قطبی شدن جوامع گرفته تا شرایط آب و هوایی، حملات تروریستی، بحران‌های مرتبط با آب و غیره...
اگر مائوتسه تونگ زنده میشد؟
ولی موضوعی که بیش از همه بر نشست امسال داووس سنگینی میکند، تغییر بسیار بزرگی است که قرار است در جهان بینی ایالات متحده آمریکا نسبت به روابط بین المللی اقتصادی اتفاق بیفتد.
ولی موضوعی که بیش از همه بر نشست امسال داووس سنگینی میکند، تغییر بسیار بزرگی است که قرار است در جهان بینی ایالات متحده آمریکا نسبت به روابط بین المللی اقتصادی اتفاق بیفتد.
از جنگ جهانی دوم به این سو، آمریکا پرچمدار آزاد سازی داد و ستد کالا‌ها و خدمات و جا به جایی سرمایه بود. زیر نفوذ و با پشتیبانی آمریکا بود که «سازمان جهانی تجارت» به وجود آمد. زایش و توسعه و بالندگی اتحادیه اروپا با حمایت آمریکا انجام گرفت. ایالات متحده در پیوند با کانادا و مکزیک منطقه مبادله ازاد آمریکای شمالی (نفتا) را پایه گذاری کرد و، در دوران زمامداری باراک اوباما، گفتگو‌های پر دامنه‌ای را با کشور‌های اقیانوس آرام و نیز اتحادیه اروپا برای ایجاد مناطق مبادله آزاد سازمان داد.
دونالد ترامپ، که همزمان با پایان «داووس ۲۰۱۷» در کاخ سفید واشنگتن مستقر خواهد شد، درباره روابط اقتصادی بین المللی از یک جهانبینی کاملا متفاوت پیروی میکند. او با مبادله آزاد بر پایه قوانین «سازمان جهانی تجارت» میانه‌ای ندارد، هوادار ناسیونالیسم اقتصادی است، از سرمایه گذاری شرکت‌های آمریکایی در خارج خوشش نمی آید، از قرار داد‌های مبادله آزاد منطقه‌ای متنفر است، از «برگزیت» (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) به شدت حمایت کرده و دیگر کشور‌های اروپایی را اشکارا تشویق میکند از راه و روش بریتانیا پیروی کنند. با توجه به همه این عوامل، دونالد ترامپ به داووس علاقه‌ای ندارد و حضور نمایندگانش در نشست امسال «مجمع جهانی اقتصاد» بسیار کمرنگ است.
در عوض، پرچم «جهانی شدن» و مبادله آزاد را، در «داووس ۲۰۱۷»، جمهوری خلق چین در دست دارد. خی جی پینگ، رییس جمهوری چین، در راس یک هیات نمایندگی بسیار مهم، با بهره برداری از جهان بینی تازه‌ای که بر سیاست آتی واشنگتن سنگینی میکند، در نقش مدافع گشایش مرز‌ها بر نشست امسال «مجمع جهانی اقتصاد» سایه انداخته است، و از طعنه زنی به مواضع رییس جمهوری منتخب آمریکا باکی ندارد. رییس جمهوری چین در داووس گفت که «اقتصاد جهانی یک اقیانوس گسترده است... ما شنا کردن در اقیانوس وسیع اقتصاد جهانی را یاد گرفته ایم و این گزینش استراتژیک درست از آب در آمده است.»
آنچه در نشست امسال داووس از زبان رییس جمهوری چین شنیده شد، واقعا شگفت انگیز است. راستی اگر مائوتسه تونگ زنده میشد و میدید که یکی از جانشینانش به ستایشگر بزرگ فرآیند «جهانی شدن» بدل شده و در این عرصه جای امریکا را گرفته است، چه واکنشی از خود نشان میداد؟
آنچه در نشست امسال داووس از زبان رییس جمهوری چین شنیده شد، واقعا شگفت انگیز است. راستی اگر مائوتسه تونگ زنده میشد و میدید که یکی از جانشینانش به ستایشگر بزرگ فرآیند «جهانی شدن» بدل شده و در این عرصه جای امریکا را گرفته است، چه واکنشی از خود نشان میداد؟ خی جی پینگ، رییس جمهوری چین در نشست امسال داووس چنین گفت : «نباید جهانی شدن اقتصاد را عامل همه مسایل جهان تلقی کنیم. چنین تفکری نادرست است. جهانی شدن زمینه مساعدی را برای رشد جهانی فراهم آورده، جا به جایی کالا‌ها و سرمایه‌ها را آسان کرده و علم و تکنولوژی را پیش برده است. البته جهانی شدن عدم تعادل هایی را نیز به وجود آورده، ولی این دلیلی برای دور ریختن آن نیست.»
به رغم مواضع دونالد ترامپ درباره فرآیند همگرایی، محافل مالی جهان همچنان به آینده اقتصاد آمریکا بسیار خوشبینند. در نشست داووس از مدیران بنگاه‌های اقتصادی می پرسند : از سه کشور (به جز کشور متبوعتان) که فکر میکنید طی دوازده ماه آینده برای بنگاه شما اهمیت بیشتری دارند، نام ببرید.
در نشست سال ۲۰۱۱ داووس، بر اساس پاسخ ها، سه کشور چین، آمریکا و برزیل در راس قرار گرفتند. در نشست امسال، آمریکا اول شد و چین و آلمان رده‌های دوم و سوم را اشغال کردند. این نشان میدهد که بخش بزرگی از مدیران بنگاه‌های صنعتی سخنان دونالد ترامپ درباره بستن مرز‌های آمریکا را جدی نمیگیرند و امیدوارند این کشور به سنت‌های دیرینه خود در زمینه آزادی بازرگانی و سرمایه گذاری وفادار بماند.
