کاخ گلستان از زمان کریم خان زند تا تاجگذاری محمد رضا پهلوی محلی بوده که بسیاری از تصمیمات تاریخی ایران در آنجا گرفته شده است.
سابقه کاخ گلستان که روزگاری ارگ سلنطتی نامیده می شد، به دوران صفویه باز می گردد.
شاه طهماسب اول صفوی نخستین پادشاهی بود که دستور داد بارویی به طول یک فرسخ به دور تهران احداث شود. پس از او شاه عباس صفوی در قسمت شمالی حصار طهماسبی چهار باغ و چنارستانی احداث کرد که بعدها دیوار بلندی گرد آن بنا کرده و عمارات مقر سلطنتی را در داخل آن ساختند.
قدیمی ترین بناهای موجود در مجموعه گلستان، ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند است. وی در نبرد های خود بر ضد محمد حسن خان قاجار تهران را مرکز اردوکشی خود قرار داد و پس از پیروزی در این جنگ در دیوانخانه قدیم تهران که در زمان شاه سلیمان ساخته شده بود با عنوان وکیل الرعایا حکومت ایران را در دست گرفت .
به فرمان او در تابستان همان سال حصار ارگ مجددا احیاء شد و یک دست حرمخانه و خلوتخانه و عمارت دارالحکومه در داخل آن بنا کردند .وی دستور داد در ارگ دیوانخانه بزرگ به سبک ساسانی و باغی در جنب آن بنا کنند.
البته عمده بناهای مهم ساخته شده در کاخ گلستان به دستور فتحعلی شاه و ناصر الدین شاه ساخته شده اند.
فتحعلی شاه به حجاران و سنگتراشان معروف اصفهانی دستور داد تا از سنگ مرمر زرد یزد، تختی بسازند پس از اتمام ساخت این تحت در ایوان تخت مرمر قرار گرفت.
ایوان تخت مرمر جایی بود که مراسم سلام و بار عام طبقات مختلف مردم در مقابل آن برگزار می شد.
یکی از بخش های اصلی کاخ تالار سلام و آینه است که در زمان ناصر الدین شاه ساخته شده اند.
یکی از دلایل شهرت تالار آینه نقاشی است که کمال الملک از ناصر الدین شاه کشیده است.
تالار سلام هم که ابتدا تالار موزه نام داشت پس از بازگشت ناصر الدین شاه از سفر اول وی به اروپا ساخته شد.
در این سفر ناصرالدین شاه با مفهموم موزه آشنا شده بود برای همین در بازگشت طی مدت ۹ سال شروع به ساخت تالار بزرگی کرد که مانند موزه قصر باشد.
پس از اتمام ساخت، وی با سلیقه خود اشیا مختلفی که گران بها می دانست را در این تالار قرار داد.
پس از انتقال تخت طاووس به این تالار و نیز برگزاری سلام های خاص و رسمی در آن ، تالار موزه نام تالار سلام را به خود گرفت.
در سال ۱۳۴۵ به دلیل برگزاری مراسم تاجگذاری محمدرضا پهلوی در این تالار ،موزه آرایی آن بطور کلی دگرگون شد و به شکل امروزی درآمد.
از جمله اشیاء این کاخ ظروف های بسیار زیبایی بود که جالبترین آنها سرویس چینی جنگهای ناپلئون بناپارت ، سرویس اهدایی نیکلای اول، سرویس جواهر نشان اهدایی ملکه ویکتوریا و سرویس ساخته شده از سنگ گرانبها اهدایی الکساندر سوم است.
از برجسته ترین بناهای کاخ گلستان می توان به عمارت شمس العماره اشاره کرد که اولین ساختمان بلند تهران در آن روزگار بوده است.
گویا ناصرالدین شاه قبل از سفر به اروپا و بر اثر دیدن تصاویر بناهای فرنگستان ، تمایل پیدا می کند بنایی مرتفع ، نظیر آنها در پایتخت خود ایجاد کند تا از بالای آن بتواند به همراه درباریان، منظره شهر و دورنمای اطراف را تماشا کند.
عمارت بادگیر یکی از ساختمان های زیبای کاخ گلستان است که مظفر الدین شاه در این ساختمان تاجگذاری کرده است.
در این ساختمان تمامی دیوارها، پوشیده از نقاشی ، آینه کاری کچبری و کاشی کاری است.
در زیر عمارت بادگیر یک اتاق تابستانی بزرگ بود. این اتاق تابستانی با جریان باد که از چهار برج بادگیر تامین می شود و با کمک حوض خانه میانی که آب قنات شاهی در آن جریان داشت هوا را خنك نگاه ميداشت. به طوري كه در تابستان اگر پادشاهان قاجار به ييلاق نميرفتند، از اين حوضخانه استفاده ميكردند.
گذشته از این ساختمان ها کاخ گلستان شامل عمارت هایی مانند نگارخانه، حوض خانه، تالار عاج، عکس خانه و تالار الماس است.
در دوران رضا شاه کاخ گلستان دچار تحولات اساسی شد. رضا شاه پهلوی در ایوان تخت مرمر تاج گذاری کرد ولی محل زندگی خود را به سعدآباد وسپس در دوران محمد رضا شاه پهلوی به نیاوران منتقل و مجموعه گلستان به محل پذیرایی از میهمانان خارجی تبدیل شد.
در دوران رضا شاه پهلوی، بخش های بزرگی از ارگ تهران، از جمله حصار دور آن، سردر باب عالی، ساختمان دفتر استیفا، نگارخانه، تکیه دولت، نارنجستان، باغ گلشن و ساختمانهای اندرونی تخریب شدند.
به جای این بناها ساختمان هایی مانند ساختمان فعلی وزارت امور اقتصادی و دارایی ساخته شدند.
