آخرین تحولات:
سفر جاری محمود احمدی نژاد به ترکیه که به مناسبت شرکت در کمیسیون همکاری‌های اقتصادی و تجاری کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی‌صورت می‌گیرد، فرصتی است برای ادامه مذاکراتی که رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در اواخر ماه اکتبر در تهران به‌عمل آورد.
ترکیه طی چند سال اخیر با رهبری اردوغان و عبدالله گل روابط خارجی خود را بسیار فعال ساخته و عملا به یکی از قدرت‌های تعیین کننده منطقه‌ای تبدیل شده است.
تصمیم به عادی سازی روابط سیاسی با ارمنستان، علی رغم هزینه سنگین آن در ارتباط با جمهوری آذربایجان، تازه‌ترین اقدامی است که ترکیه در جهت ایفای نقش منطقه ای بزرگتر به آن تن داده است.
با توجه به منابع گسترده نفت و گاز ایران از یک سو و از سوی دیگر بازار مصرف بزرگ آن کشور، آنکارا برای توسعه مناسبات تجاری و سیاسی با تهران اهمیت زیادی قائل است.
ایران نه تنها تامین کننده عمده نفت و گاز مورد نیاز ترکیه به‌شمار میرود که با جذب کالاهای نه چندان مرغوب ساخت ترکیه در عمل به بزرگ‌ترین بازار محلی برای تولیدات نسبتا ارزان ترکیه تبدیل شده است.
هم مرز بودن دو کشور همجوار نیز به کاهش هزینه‌های حمل و نقل کالا و خدمات و در نتیجه ارزان‌تر تمام شدن هزینه‌های صادراتی یاری داده است.
در صورت اعمال تحریمهای تازه علیه ایران، ترکیه بیش از هر منبع دیگری قادر خواهد بود فشار‌های ناشی از محدودیت‌های تازه، اعم از بانکی و یا تجاری را کاهش دهد.
این فرصتی است که رهبران ترکیه و دولت ایران به آن توجه خاص یافته و در نتیجه مصمم به افزایش باز هم بیشتر سطح مناسبات و همکاری‌های فی مابین شده اند.
در حال حاضر حجم مبادلات تجاری سالانه مابین دو کشور به ۱۲ میلیارد دلار بالغ میشود. طبق اظهارات مسئولان دو کشور، تهران و آنکارا مایل اند حجم مبادلات مشارک را طی سه سال آینده به ۲۰ میلیارد دلار و در پنج سال آینده تا ۳۰ میلیارد دلار افزایش دهند.
در صورت دست یافتن به این هدف‌ها ، ترکیه و ایران به بزرگ‌ترین شرکای تجاری متقابل تبدیل خواهند شد. سیاست تازه اعلام شده ایران برای استفاده از ارز‌های محلی در مبادلات تجارت خارجی به‌جای دلار، بیش از هر کشور دیگری ترکیه را خشنود خواهد ساخت.
در این صورت ترکیه بجای پرداخت چند میلیارد دلار تفاوت سرانه تجاری ناشی از واردات گاز و نفت از ایران به ارز‌های خارجی نظیر دلار، از لیره ترک استفاده خواهد کرد و دولت ایران نیز لیره‌های دریافتی را در داخل با ریال مسافران ایرانی عازم ترکیه مبادله می‌کند.
در ظاهر این مبادله ای خواهد بود متوازن ولی در عمل تنها به افزایش مضاعف درآمد‌های ارزی ترکیه و کنترل هر چه بیشتر نرخ تورم آن کشور خواهد انجامید و در عین حال موجب کاهش واقعی درآمد‌های ارزی ناشی از صادرات نفت و گاز ایران خواهد شد. سالانه بیش از یک و نیم میلیون مسافر ایرانی تعطیلات تابستانی خود را در سواحل آزاد ترکیه می‌گذارنند.
با توجه به در پیش بودن استفاده از پول واحد مابین کشورهای عرب عضو پیمان همکاری‌های خلیج فارس ( فارس)، ترکیه خود را ناچار به تقویت پول ملی اش می‌بیند، و لی ظاهرا برای دولت ایران این موضوع هنوز از اهمیت چندانی بر خور دار نیست و در صورت درک حساسیت آن نیز خود را قادر به اقدام موثری در زمینه تقویت پول ملی نمی‌بیند .
به‌جز استفاده از پولهای محلی در مبادلات تجاری، که هم اکنون در رابطه با ترکیه آنرا بموقع اجرا گذاشته، ایران به زمینه‌های تازه گسترش همکاری با آن کشور نیز پرداخته است. بررسی امکان ادغام شرکت هواپیمایی ملی ایران "هما " با شرکت هواپیمایی ترکیه از جمله این زمینه‌ها است.
البته با توجه به تحریمهای امریکا علیه ایران، ترکیه در عمل نه قادر و نه مایل به این ادغام خواهد بود، و لی برای علاقمند نگاهداشتن ایران و جلب همکاری در سایر زمینه‌های، این مورد را نیز از شمول مذاکرات کنار نخواهد گذاشت.
طی دیدار روز ۲۸ اکتبر اردوغان از تهران تانر ییلدیز وزیر نیروی ترکیه و مسعود میرکاظمی‌وزیر نفت ایران موافقتنامه ای را برای توسعه منابع نفت گاز پارس جنوبی امضاء کردند که در آن صدور گاز ایران به اروپا از راه ترکیه نیز مورد توجه قرار گرفته بود.
در سال ۲۰۰۷ ترکیه برای بهره برداری از منابع پارس جنوبی قراردادی را ایران به امضاء رسانده بود که به‌موجب آن می‌توانست پس از به بهره برداری رسیدن طرح، روزانه تا ۲۰ میلیون متر مکعب گاز، بیشتر از ایران خریداری کند. در آن زمان اردوغان اظهار داشت که ترکیه نیازمند به واردات نفت و گاز است و قصد دارد هزینه‌های واردات خود را کاهش دهد.
البته این حجم گاز وارداتی بیش از نیاز جاری ترکیه است و لی در صورت موفقیت به از میان داشتن موانع سیاسی صدور گاز ایران به اروپا، ترکیه می‌تواند در مورد مشارکت ایران در تامین بخشی از گاز مورد نیاز خط لوله " نابوکو " میانجیگری کند. در آن صورت افزایش واردات گاز ایران توجیه کاملی خواهد یافت.
این اقدام با توجه به مسکوت ماندن طرح صدور گاز ایران به پاکستان، و به‌خصوص با در نظر گرفتن شرایط بحرانی امنیتی در آن کشور، می‌تواند تا حدود زیادی تهران را در جهت گشودن یک بازار مطمئن صادرات گاز یاری دهد.
انتظار متقابل ترکیه از ایران، به‌عنوان شریک ارشد، کوتاه آمدن تهران در سایر زمینه‌ها است. منجمله توصیه رهبران ترکیه به ایران، نشان دادن انعطاف در برنامه‌های توسعه اتمی و همچنین اعلام آمادگی آنکارا برای ایفای نقش «میانجی مطمئن» در مبادله اورانیوم غنی شده ایران با سوخت محصول روسیه است- پیشنهادی که البرادعی هنوز به انجام آن امیدوار به نظر می‌رسد و بی تردید طی گفت‌وگوهای اردوغان و عبدالله گل با احمدی نژاد در استانبول مطرح خواهد شد.
روابط جاری ترکیه با ایران طی چند سال اخیر بهبود چشمگیری داشته است. بعد از برگزاری انتخابات اخیر رییس جمهوری در ایران، عبدالله گل در ردیف نخستین کسانی بود که پیروزی احمدی نژاد را به او تبریک گفت.
احمدی نژاد در بدو ورود خود به استانبول ابتدا با اردوغان نخست وزیر و بعد عبدالله گل رییس جمهور ترکیه دیدار و مذاکره کرد. انتظار میرود این مذاکرات که در حاشیه اجلاس همکاری‌های سازمان کنفرانس اسلامی صورت گرفته باز هم تجدید شود.
با و جود آنکه سال جاری سال «فرهنگ ترکیه و ایران» نام گرفته بنظر می‌رسد علاقه دو دولت به توسعه همکاری‌های امنیتی، سیاسی و تجاری بیش از سایر زمینه‌ها بوده و دایره همکاری‌های فرهنگی مشترک به بخش خصوصی محول و در عمل به افزایش تعداد مسافران ایرانی عازم سواحل و شهرهای ترکیه و همچنین شرکت آنها و البته مقامات رسمی در جشن‌های آن کشور محدود بماند.
آقای احمدی نژاد را در سفر جاری به‌جز منوچهر متکی وزیر خارجه، و تعداد زیادی از تجار وارد کننده ایرانی، آقای رحیم مشائی، رییس دفتر جنجالی او نیز که پیش از این سفر بحث انگیزی دیگری به ترکیه داشته، همراهی می‌کند.
