دیدار دیوید میلیبند، وزیر خارجه بریتانیا، از دمشق، در ادامه سفر خاورمیانه‌ای و گفت‌وگوهای او با مقام‌های دولت اسراییل، به منزله برداشتن گام تازه‌ای از سوی جامعه اروپا برای بازگرداندن سوریه به صحنه جهانی ارزیابی می‌شود.
این سفر همچنین می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت روند صلح در خاورمیانه شود.
گفت‌وگوهای میلیبند با بشار اسد در دمشق، مکمل مذاکراتی است که سه ماه قبل نیکولا سرکوزی، رییس جمهوری فرانسه، در پاریس با رییس‌جمهوری سوریه به عمل آورده بود.
هدف عمده میلیبند در گفت‌وگو با اسد و دیگر مقام‌های سوری، نرم‌تر کردن مواضع دمشق در قبال طرح صلح خاورمیانه و زمینه‌سازی دیدارهای مستقیم و قبول انجام مذاکرات آتی بین سوریه و اسراییل است.
این طرح، که با ابتکار دولت ترکیه آغاز شد و به دعوت اخیر سرکوزی از اسد برای دیدار رسمی از پاریس انجامید، اینک با سفر وزیر خارجه بریتانیا به سوریه و گفت‌وگوهای او در دمشق پیشرفت تازه‌ای می‌کند.
- تحت فشار قرار دادن طرف‌های عمده در گیری -یعنی اسراییل و سوریه- به منظور قبول انعطاف‌پذیری متقابل و هم‌زمان اعطای امتیازات بیشتر به دو طرف، از جمله امکانات و قابلیت‌هایی است که به نظر می‌رسد رییس جمهوری جدید امریکا با جدیت بیشتری از گذشته، پیگیری خواهد کرد
اصرار جامعه اروپا در پیگیری مسائل مربوط به صلح خاورمیانه، حتی در اوج بحران جاری اقتصادی جهان، حاکی از اهمیت امنیت منطقه‌ای وضرورت همسازی با تحولاتی است که راه یافتن اوباما به کاخ سفید زمینه‌ساز وقوع آنها شده است.
تغییر قابل پیش‌بینی دولت اسرائیل پس از انجام انتخابات پارلمانی آن کشور در ماه فوریه آینده، عملا هم‌زمان با آغاز به کار وزیر خارجه جدید آمریکا خواهد شد.
پس از به‌دست گرفتن قدرت و آغاز به کار اوباما در بیستم ژانویه سال آینده میلادی، انتخابات ماه فوریه اسرائیل اولین انتخابات پارلمانی است که در خاورمیانه برگزار می‌شود.
پس از کنار رفتن دولت کنونی اسرائیل، به ریاست اهود اولمرت، و تشکیل دولت پایدارتر در اورشلیم، واشنگتن نیز از امکانات بیشتری برای پیگیری طرح صلح خاورمیانه بر خوردار خواهد شد.
تحت فشار قرار دادن طرف‌های عمده در گیری - یعنی اسرائیل و سوریه - به منظور قبول انعطاف‌پذیری متقابل و هم‌زمان اعطای امتیازات بیشتر به دو طرف، از جمله امکانات و قابلیت‌هایی است که به نظر می‌رسد رییس جمهوری جدید آمریکا با جدیت بیشتری نسبت به گذشته پیگیری خواهد کرد.
مخالفت میلیبند با افزایش واحدهای مسکونی اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی، نشان داد که آماده‌سازی افکار عمومی در سوریه موضوعی است که کارگزاران دیپلماسی اروپا به آن توجه دارند. انتظار بهبود وجهه جهانی آمریکا با حضور اوباما در کاخ سفید، از راه تکرار پیام او برای تغییر، به دولت تازه آمریکا امکان خواهد داد که در جهت پیش بردن مذاکرات صلح خاورمیانه از حمایت محلی و منطقه‌ای بیشتری برخوردار گردد.
عامل اخیر به نوبه خود می‌تواند اهرمی شود برای نزدیک‌تر کردن طرف‌های اصلی منازعه اعراب و اسرائیل.
به نظر می‌رسد دولت سوریه نیز به نوبه خود آماده شود که در قبال باز پس گرفتن بخش عمده‌ای از ارتفاعات استراتژیک جولان، جدی‌تر از هر زمان دیگر، طرح ترک مخاصمه و سازش عملی با اسرائیل را بررسی کند.
ابراز مخالفت میلیبند با افزایش واحدهای مسکونی اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی و بازتاب رسانه‌ای وسیع آن، نشان داد که آماده‌سازی افکار عمومی در سوریه هم موضوعی است که کارگزاران دیپلماسی اروپا به آن توجه می‌کنند.
اهمیت نقش سوریه در جمع‌بندی‌های راهبردی دولت جدید آمریکا و شرکای اروپایی‌اش، تنها محدود به پیشبرد طرح صلح اعراب و اسرائیل نیست.
به نظر می‌رسد، پس از آنکه دولت عراق طرح امنیتی آمریکا را قبول کرد، دولت آینده اوباما برای اجرای بخشی از تعهدات انتخاباتی خود (مانند کاهش حضور نیروهای نظامی کشورش در عراق) مایل است که همکاری سیاسی با سوریه را گسترش دهد.
این همکاری می‌تواند تحریکات احتمالی سوریه و عزیمت گروه‌های انتحاری از خاک آن کشور را به عراق متوقف کند.
- تنها تهران است که عملا بی اعتنا به تحولات جاری و پیش رو، هم‌چنان به ادامه سیاست‌های انفعالی در روابط منطقه‌ای ادامه می‌دهد.
در راستای این تلاش هماهنگ برای پیشبرد طرح صلح در خاورمیانه، نه تنها قدرت‌های منطقه‌ای مانند ترکیه، که دولت‌های فرا منطقه ای مانند روسیه و چین نیز که مصمم به گسترش دامنه حضور خود در صحنه جهانی اند، مشارکت فعال دارند.
دولت‌های مختلف از تغییرات مثبت آینده عملاً حمایت به عمل آورده‌اند. کشورهای مصر و عربستان سعودی در کنار کشورهای عربی کوچک و لی قدرت یافته خلیج فارس مانند امارات، کویت و قطر، حمایت خود را از انجام تلاش‌های جاری اعلام کرده و برای هماهنگی با تغیرات احتمالی آینده آماده شده‌اند.
تهران؛ بی‌اعتنا به تحولات
در این میان تنها تهران است که عملاً بی اعتنا به تحولات جاری و پیش رو، هم‌چنان به ادامه سیاست‌های انفعالی در روابط منطقه‌ای ادامه می‌دهد. اگرچه گزارش‌های رسیده از واشنگتن به گونه ای تلویحی حاکی از کاهش بخشی از تشنجات و انفجارها در عراق است که پیش از این واشینگتن برخی از آنها را به تهران نسبت می‌داد؛ ولی حتی در صورت صحت این گزارش‌ها، اقدام یک جانبه تهران و هدیه یاد شده به دولت آینده آمریکا در عراق، بدون داشتن برنامه راهبردی و تماس‌های سیاسی مکمل نمی‌تواند به حصول نتیجه ملموس و برقراری روابط بهتر بین تهران و واشنگتن بیانجامد.
انتظار می‌رود که دولت منتخب آمریکا در رابطه با دولت جمهوری اسلامی، بدون توجه به تعارفات انجام گرفته اخیر و حتی هدیه امنیتی در عراق، درصورت قبول انجام گفت‌وگوهای بدون پیش‌شرط، نزدیکی با مردم ایران و حمایت از حقوق سیاسی و اجتماعی آنها را نیز مد نظر قرار دهد.
در نتیجه این انتظار هم می‌رود که در جریان انجام تماس‌های احتمالی آینده، تمامی موارد اختلاف بین دو کشور از ادامه برنامه اتمی تا ضرورت رعایت حقوق فردی و اجتماعی در ایران با صراحت مطرح شود.
با توجه به گستردگی دامنه اختلافات موجود بین دو کشور، دولت آمریکا تا رسیدن به نتایج مورد نظر در رابطه با تهران،استفاده از تمامی اهرم‌های موجود در جهت محدودتر کردن ایران و اقدامات دولت جمهوری اسلامی را مورد توجه قرار خواهد داد.
- با توجه به گستردگی دامنه اختلافات موجود بین ایران و ایالات متحده، دولت امریکا تا رسیدن به نتایج مورد نظر در رابطه با تهران، استفاده از تمامی اهرم‌های موجود در جهت محدودتر کردن ایران و اقدامات دولت جمهوری اسلامی را مورد توجه قرار خواهد داد.
افزایش انزوای سیاسی ایران -به خصوص در منطقه-، از جمله هدف‌هایی است که رسیدن به توافق گسترده با سوریه می‌توان بر آن بیافزاید. نزدیکی احتمالی سوریه با اسرائیل، ماهیت نقش سوریه را در ارتباط با حزب الله درلبنان و حماس در فلسطین و به خصوص مناسبات با تهران، تغییر خواهد داد.
دور ساختن دمشق از تهران یکی از نتایجی است که توفیق گفت‌وگوهای جاری اروپا با سوریه در پی خواهد داشت. انجام گفت‌وگوهای اروپا با سوریه با نظارت و حمایت مستقیم امریکا صورت می‌پذیرد. انجام این اقدامات و فراهم کردن زمینه پیوستن بیشتر سوریه به جامعه جهانی و نزدیک شدنش به غرب در حالی صورت می‌گیرد، که ماشین دیپلماسی انفعالی تهران عملا در حال استراحت و ظاهراً در جریان «بررسی» اوضاع است.
عدم اشراف تهران به عمق تغییرات در شرف وقوع و یا عدم آمادگی آن کشور برای هماهنگ شدن با تغییرات آینده، تنها می‌تواند به تضعیف بیشتر موقعیت منطقه‌ای و عمیق‌تر ساختن انزوای سیاسی ایران بینجامد.
