پس از تجدید نظر ترکیه در روابط خود با روسیه و اسرائیل، که هر یک به دلایلی رو به تیرگی گراییده بود، اینک آنکارا در صدد بهبود مناسبات خود با ۶ کشور شورای همکاری خلیج فارس برآمده است. در نتیجه می‌توان گمان داشت با توجه به همنوا بودن این هفت کشور در مساله کناره‌گیری اسد از قدرت، نزدیکی این مجموعه از کشورهای همسایه ایران با یکدیگر به سد بزرگی در برابر سیاست خارجی ایران تبدیل شود و فشار‌ها را بیش از پیش بر ایران افزایش دهد.
|برای دریافت تازه‌ترین خبرها به تلگــــرام رادیو فردا بپیوندید|
ترکیه و شورای همکاری: بهبود روابط پس از چهار سال
پس از چهار سال توقف دیدار سالانه وزیران خارجه ترکیه و شورای همکاری خلیج فارس، ریاض در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۶ میزبان اجلاسی بود که در آن مولود چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه در کنار ۶ همتای عرب خود از شوری همکاری خایج فارس به بررسی روابط دوجانبه و تحولات منطقه پرداختند.
به نظر می‌رسد که این نشست که به گفته وزیر خارجه ترکیه قرار است از این پس به طور منظم برگزار شود، فصل جدیدی از روابط را بین دو طرف رقم بزند و زمینه ساز دیدار اردوغان از ریاض باشد به ویژه اینکه بیانیه پایانی حاوی نکته‌ای بود که بسیار خوشایند اردوغان است و آن اینکه در بیانیه مشترک آمده که تشکیلات وابسته به عبدالله گولن تشکیلاتی تروریستی از نظر شورای همکاری تلقی می‌شود. با تروریستی قلمداد شدن جریان عبدالله گولن، شورای همکاری درهای خود را برای ترکیه گشوده است و زمینه سیاسی- تجاری توسعه مناسبات فراهم شده است. یکی از موضوعاتی که در این دیدار در دستور مذاکرات دو طرف قرار داشت، راه اندازی منطقه آزاد تجاری میان دو طرف ترکیه و شورای همکاری است که می‌تواند جهش بزرگی را در تقویت مناسبات تجاری دو طرف موجب شود.
اما، آنچه این اجلاس را از نظر تاثیراتی که بر تحولات منطقه دارد، مهم می‌کند پیام مشترکی است که از سوی اعضا خطاب به ایران صادر شد. در بیانیه‌ای که در پی این دیدار صادر شد شرکت کنندگان خواستار انتقال سیاسی در سوریه (یعنی کنارگیری اسد از قدرت) شدند همچنان که خواستار اقدام فوری شورای امنیت و جامعه جهانی برای نجات سوریه شدند. (نامی از یمن برده نشد)
عادل جبیر وزیر خارجه عربستان در پی این دیدار گفت ایران خود می‌داند که چه خواسته‌ای از تهران وجود دارد. تهران باید از مداخله در امور عربستان و هم پیمانانش خودداری ورزد و از حمایت از تروریسم و مداخله در امور منطقه دست بکشد.
روشن است که چنین مواضعی از سوی وزیر خارجه عربستان نسبت به ایران در حالی که دو کشور در قطع رابطه سیاسی با یکدیگر هستند، چیز جدیدی نیست. آنچه جدید است مواضع وزیر خارجه ترکیه بود که از ایران خواست با دست شستن از «طائفه گرایی» نقش ایجابی در منطقه ایفا کند و در امور دیگر کشور‌ها دخالت نورزد.
جالب اینکه وزیر خارجه ترکیه در همین دیدار موضع صریحی نسبت به نیروهایی حشد الشعبی عراق (شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران) گرفت و خواستار آن شد که دولت عراق به این نیرو‌ها در عملیات پیش روی آزادسازی موصل از دست داعش هیچ نقشی را واگذار نکند.
همانگونه که روشن است این مواضع وزیر خارجه ترکیه از جمله انتساب طائفه گرایی به جمهوری اسلامی عینا مانند مواضع عادل جبیر وزیر خارجه عربستان است. چنین موضعگیری پیش‌تر از ترکیه دیده نشده بود. عادل جبیر نیز گفته بود که حضور نیروهای طرفدار ایران در آزادسازی فلوجه منتهی به تشدید طائفه گرایی در عراق شده بود.
به این ترتیب، آشکار است که آنکارا چرخشی قابل ملاحظه‌ای به سوی عربستان از خود نشان داده و باید انتظار داشت در پی دیدار احتمال اردوغان از ریاض، ابعاد و زوایای این چرخش روشن‌تر شود.
چرخش ترکیه به سوی عربستان امتیاز بزرگی برای ریاض تلقی می‌شود به ویژه اگر در نظر آوریم ایران از همنوا کردن حتی یک کشور (به استثنای روسیه) با خود در بحران سوریه ناتوان بوده است.
اما، اگر تهران همنوا کردن همان یک مورد یعنی همنوا کردن مسکو با خود را یک موفقیت بزرگ استراتژیک برای خود ارزیابی می‌کند، یکی از زوایای پنهان همسویی ترکیه با عربستان در همین نکته نهفته است که به دلیل شتابی که در بهبود مناسبات آنکارا- مسکو به وجود آمده (از جمله دیدار اخیر پوتین از ترکیه) می‌توان گمان داشت که روابط گرم ترکیه با مسکو از یک سو و با عربستان از سوی دیگر می‌تواند آثار نامطلوبی بر روابط مسکو و تهران برجا گذارد. این چیزی است که از قضا کمال مطلوب عربستان است تا بتواند توسط حلقه‌ای واسط (ترکیه) پیوند تهران و مسکو را که از بنیاد بر اساس نگاهی استراتژیک بنا نشده، سست سازد. مسکو هرگز اصرار بر بقای اسد در قدرت ندارد در حالی که تهران بشار اسد را خط قرمز خود می‌داند. هرگونه موفقیت ترکیه در دور کردن مسکو از تهران، امر خوشایندی برای عربستان تلقی می‌شود. جالب است که بدانیم در همین دیدار وزیر خارجه ترکیه تاکید کرد که عادی سازی روابطش با مسکو به معنی تغییر موضع ترکیه در مساله کناره گیری بشار اسد نیست.
ترکیه و میانجیگری میان تهران و ریاض
گرچه کلیه مفاد بیرون آمده از اجلاس ریاض اعم از بیانیه پایانی یا مصاحبه مطبوعاتی وزیران خارجه عربستان و ترکیه حاوی پیام‌های ناخوشایند برای تهران است، اما، چاوش اوغلو از نکته‌ای پرده برداشت که معلوم نیست آیا با هماهنگی با تهران بر زبان آورده و یا نه. او در مصاحبه مطبوعاتی خود با همتای سعودی‌اش گفت که کشورش آمادگی دارد میان تهران و ریاض نقش میانجی را برای حل مشکلات فیمابین ایفا کند به شرط اینکه دو کشور از ترکیه چنین تقاضایی داشته باشند.
چنین اظهاری از سوی ترکیه مبنی بر میانجیگری میان تهران و ریاض اولین نمونه از زمان قطع رابطه تهران- ریاض است ولی به نظر نمی‌رسد حتی اگر ایران در صدد رفع کدورت با عربستان (به ویژه برای گشودن راه مسدود حج باشد)، عربستان که گمان دارد دست بالا را در معادلات منطقه دارد استقبالی از چنین پیشنهادی به عمل آورد.
-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ-ـ
یادداشت‌ها بیانگر نظر نویسندگان خود هستند و نه بازتاب دیدگاهی از رادیو فردا.
