قاضیان: در هیچ جای دنیا برای تصمیم‌گیری‌های اساسی نظرسنجی نمی‌کنند

حسن روحانی، رئيس جمهوری اسلامی، از دو نهاد نظر سنجی در ايران خواسته است ميزان موافقت و يا مخالفت مردم درباره تماس با آمريکا را بسنجند.

وی به نوشته روزنامه اعتماد تاکيد کرده که با انجام نظر سنجی آشکار می شود چند درصد مردم با حرکت دولت موافق هستند و آنهايی که مخالف هستند چند درصد هستند.

آقای روحانی درحين حال گفته که اگر مخالفينِ راه اين دولت يک درصد باشند ، آن يک درصد حق دارند و بايد نقد کنند.

در واکنش به اين اقدام حسن روحانی ، روزنامه جوان ، نزديک به سپاه پاسداران ، نوشته است که هيچ قانونی به رئيس جمهور اجازه نمی دهد درباره سياستهای کلی نظام از مردم نظر سنجی کند.

رادیو فردا در آغاز گفتگويی با حسين قاضيان ، جامعه شناس و پژوهشگر در دانشگاه سيراکيوز نيويورک از او پرسيده است هدف حسن روحانی از انجام اين نظر سنجی چيست ؟

حسین قاضیان: هم ایشان هم خود رهبر می‌دانند که به صرف اینکه آنها بخواهند تغییر عمده‌ای در سیاست‌های عمومی بدهند که تا به حال رویش مانوور داده می‌شده به این راحتی نیست که نیروهای حامی توی بدنه قبول کنند و بگویند به روی چشم. این موضوع هم به صورت یک موضوع ناموسی برای جمهوری اسلامی درآمده و ۳۰ سال است با هویتش پیوند خورده. بنابراین گذر از این موضوع به راحتی میسر نیست. مگر اینکه آن نیروهای پایین یا قانع شوند یا ساکت شوند.

حدس می‌زنم که این نظرسنجی‌ها و تکیه به آرای عمومی بیشتر به این خاطر است. یعنی یک اهرم فشاری است که روی این نیروها که اگر قانع نمی‌شوند ساکت شوند یا مخالفت‌شان دست کم پرهزینه شود. به دلیل اینکه تا به حال اینها از جانب مردم حرف می‌زدند. در غیاب صدای مردم اینها وانمود می‌‌کردند که مردم خواهان رابطه با آمریکا نیستند و خواهان مذاکره نیستند. این موضوع به دلیل اینکه دست آنها را رو می‌کند و نشان می‌دهد که اینقدرها هم که تصور می‌شده مردم مخالف رابطه با آمریکا یا مذاکره نیستند، یک اهرم فشاری می‌شود برای اینکه در برابر اقدامات بعدی دولت آقای روحانی کمتر مقاومت کنند.

در واکنش به این اقدام آقای روحانی، روزنامه جوان که نزدیک است به سپاه پاسداران نوشته که هیچ قانونی به رییس جمهور اجازه نمی‌دهد درباره سیاست‌های کلی نظام از مردم نظرسنجی کند و یک جای دیگر هم هشدارگونه به آقای روحانی نوشته که آقای رییس جمهور شما به قانون عمل کنید نه به نظرسنجی. آیا این چنین واکنشی از جناح سپاه یا حداقل بخشی از سپاه که روزنامه جوان آن را نمایندگی می‌‌کند به این معنا می‌توان تفسیر کنیم که جناح‌هایی در درون حاکمیت جمهوری اسلامی هستند که حتی نمی‌خواهند مردم نظر بدهند درباره چگونگی برقراری رابطه با آمریکا و حل مساله هسته‌ای؟

در جمهوری اسلامی از آغاز دو دیدگاه با هم در تضاد بودند. دیدگاهی که معتقد بود رای و نظر مردم جدی است و باید بهش توجه کرد، البته در چارچوب اسلام، و گروه دیگری که عقیده داشتند ما به چنین نظری نیاز نداریم و فقط از روی اضطرار مجبوریم چنین نظری را دنبال کنیم. این هم در واقع بازتاب آن عقیده گروه دوم است که هنوز در بخش‌هایی از نیروهای سیاسی و نظامی ما وجود دارد.

اما از طرف دیگر خب حرف درستی هم در این اظهار وجود دارد و آن هم اینکه در هیچ جای دنیا برای تصمیم‌گیری‌های اساسی نظرسنجی نمی‌کنند. چون نظرسنجی فقط سنجش این است که افکار عمومی چگونه فکر می‌کند.

در حالی که تصمیم‌گیری مبتنی است بر مسئولیت حقوقی و قانونی که شخص تصمیم‌ گیرنده دارد و با نظر سنجی نمی‌تواند از خودش رفع مسئولیت کند. اگر موضوع بسیار مهم باشد در حد سیاست‌های مهم کشوری خب در این صورت باید رفراندوم انجام شود که نوعی نظرخواهی قانونی است برای اینکه مسئولیت قانونی از دوش تصمیم گیرنده برداشته شود و به دوش مردمی انداخته شود که در رفراندوم نظر معینی دارند.

آقای قاضیان، خبرگزاری ایسنا در یک نظرسنجی که در تهران انجام داده به این نتیجه رسیده که بیش از ۵۸ درصد مردم نسبت به حل پرونده هسته‌‌ای ایران امیدوارند. آیا این اقدام آقای روحانی و طرفداران او را نوعی آماده سازی جو عمومی برای مذاکرات مستقیم با آمریکا و عقب‌نشینی از برخی از مواضع قبلی جمهوری اسلامی می‌شود تعبیر و تفسیر کرد؟

از جهتی می‌شود همینطور تفسیر کرد. به این دلیل که نظرسنجی‌ها غیر از اینکه ابزار سنجش افکار عمومی هستند، انتشارشان می‌تواند به سازنده افکار عمومی تبدیل شود.

بنابراین گاهی اوقات دولت‌ها، گاهی اوقات سیاست‌های معینی در کشورها و یا حتی کمپانی‌های تجاری از اعلام یا انتشار نظرسنجی‌ها استفاده می‌کنند برای ساختن افکار عمومی به صورت کلی یا به صورت جزیی در مورد موضوعات معین. بنابراین با فرض اینکه آقای روحانی حدس می‌زند که استمزاجی کرده از نظر عمومی که بیشتر موافق هست نسبت به برقراری مذاکره و رابطه با آمریکا،‌ می‌خواهد با این نوع نظرسنجی‌ها اتکاء کند به آن فشاری که ممکن است این گروه اجتماعی به اصطلاح اقلیت را هم تحت فشار قرار بدهد و از آن مخالفت‌ها جلوگیری کند.