هدف سپر دفاع موشکی؛ آیا ایران تهدید واقعی است؟

حمايت کشورهای عضو ناتو از طرح استقرار سپر دفاع موشکی آمريکا در اروپا سوالاتی را بر انگیخته از جمله امکان مسابقه تسليحاتی بين آمريکا و روسيه.

روسيه با اين سيستم که قرار است در جمهوری چک و لهستان بر پا شود، مخالف است و آن را تهديدی عليه خود می داند. در مقابل، آمريکا می گويد که هدف از استقرار اين سيستم، مقابله با تهديدات موشکی کشورهايی از جمله ايران است که آمريکا آنها را «ياغی» می نامد.

روسای جمهوری آمريکا و روسيه در پايان ديدار خود در بندر سوچی روسيه، در بيانيه ای برآمادگی دو کشور برای جست و جوی مصالحه ای درباره سپر دفاع موشکی، تاکيد کردند.

اما در عين حال، پوتين در يک کنفرانس خبری با حضور رييس جمهوری آمريکا گفت: «از نظر استراتژيک، هيچ تغييری در رفتار ما در قبال برنامه های آمريکا اتفاق نيفتاده است.»

در اين باره، پروفسور تام ساور (TOM SAUER ) استاد سياست بين الملل در دانشگاه آنتورپ بلژيک، می گويد که قبول استدلال آمريکا مبنی بر اينکه اين سيستم برای مقابله با کشورهای «ياغی» است، مشکل به نظر می رسد.

راديو فردا: اجرای اين طرح آمريکا را در اروپا چگونه ارزيابی می کنيد ؟ آيا اين طرح مکمل سپر دفاعی خود ناتو است؟

تام ساور: اين طرح گامی برای برپايی سيستم دفاع موشکی ديگری است. در حال حاضر ناتو در پی برپايی يک سيستم دفاع موشکی برای حفاظت نيروهای خود در مقابل سلاح های هسته ای تاکتيکی در ميدان های نبرد و در صحنه عمليات است.

اما آمريکا می خواهد يک سيستم دفاع موشکی در اروپا، در مقابل سلاح های ميان برد استراتژيک تعبيه کند. قرار است رادار اين سيستم در جمهوری چک و موشک های رهگير آن در لهستان کار گذاشته شود. در ضمن آمريکا می خواهد که اين دو سيستم دفاع موشکی، يعنی سيستم های دفاع موشکی عليه سلاح های تاکتيکی و استراتژيک را به هم ارتباط دهد.

رهبران کشورهای عضو ناتو در نشست سالانه ناتو در بخارست موافقت کردند که آمريکا سيستم دفاع موشکی خودرا در اروپا برپا کند و به بررسی های بيشتر برای اتصال اين سيستم با سيستم ناتو ادامه دهد.

گرچه رهبران کشورهای عضو ناتو موافقت نهايی خود را درباره اتصال اين دو سيستم اعلام نکرده اند ولی احتمال اينکه در آينده به اين کار رضايت دهند زياد است.

سپر دفاع موشکی آمريکا در اروپا عليه چه تهديدهائی است ؟ به نظر شما تهديد موشکی قابل ملاحظه ای عليه اروپا وجود دارد؟

سپر دفاع موشکی عليه سلاح های استراتژيک يک سيستم آمريکايی است و هدف آن هم در درجه اول حفاظت از آمريکا است.

نکته مهم، همان طور که عنوان کرديد، اين است که سپر دفاع موشکی آمريکا عليه چه تهديدهایی است.

آمريکا به طور رسمی می گويد که اين سپر عليه تهديدهای کشورهای ياغی است بويژه ايران. برد موشک های ايران به آمريکا نمی رسد و انتظار نمی رود که ايران بتواند در آينده موشک هايی با اين برد بسازد، چه رسد به اينکه آنها را به کلاهک های هسته ای نيز مجهز کند. چيزی که ايران ندارد. به اين دليل قبول اظهارات رسمی آمريکا مشکل است.

روسيه می گويد آمريکا به بهانه تهديد احتمالی از سوی ايران، می خواهد از اين سيستم عليه بازدارندگی هسته ای روسيه استفاده کند. اين استدلال روسيه صحيح است؟

آمريکا می گويد: سپر دفاع موشکی عليه روسيه نيست. مقام های آمريکايی چند بار به روسيه رفتند و سعی کردند مقام های آن کشور را قانع کنند که اين سپر دفاعی عليه کشور آنها نيست و حتی پيشنهاد کردند که سيستم دفاع موشکی مشترکی برپا کنند. نکته مهم اينکه اين پيشنهاد تا چه حد می تواند عملی باشد.

ما در دنيايی تک قطبی زندگی می کنيم و روسيه می خواهد دايره نفوذ خود را نسبت به دهه نود ميلادی بيشتر کند. اتکای به نفس روسيه روز به روز بيشتر می شود.

روس ها با توجه به منافع استراتژيک خود می گويند که استقرار سيستم دفاع موشکی نزديک مرزهای آنها عليه بازدارندگی هسته ای آنها است، آن هم در زمانی که تعداد سلاح های هسته ای روسيه با سرعت رو به کاهش است.

اگر دامنه سيستم دفاع موشکی آمريکا، در آينده گسترش يابد، که به راحتی امکان پذير است، آن وقت بازدارندگی هسته ای روس ها با مشکلات جدی روبرو خواهد شد.

در صورت برپايی سيستم دفاع موشکی آمريکا در اروپا، واکنش روسيه چه خواهد بود؟

پيش بينی اين موضوع مشکل است. همان گونه که شاهد بوديم آمريکا چند سال پيش از لغو «پيمان منع گسترش موشک های باليستيک» يعنی «ABM Treaty» صحبت می کرد. پيمانی که در سال ۱۹۷۲ بين شوروی سابق و آمريکا امضاء شد و برپايی اين گونه سيستم دفاع موشکی را منع می کرد.

در آن موقع ولاديمير پوتين، رييس جمهوری روسيه گفت که درصورت لغو پيمان از سوی آمريکا، مقابله خواهد کرد. آمريکا گفته پوتين را باور نکرد و در نهايت در سال ۲۰۰۲ از پيمان مذکور خارج شد. در ابتدا پوتين واکنش قابل ملاحظه ای نشان نداد ولی گفت که مفاد دومين پيمان کاهش سلاح های استراتژيک موسوم به «استارت ۲» را که در سال ۱۹۹۳ بين آمريکا و روسيه امضاء شد، اجرا نخواهد کرد.

در رابطه با سيستم دفاع موشکی آمريکا در اروپا بايد ببينيم که عکس العمل روسيه چه خواهد بود. مطمئن نيستم که روسيه بتواند واکنش قاطعی نشان دهد. چند ماه پيش روسيه پيمان نيروهای متعارفی در اروپا يا CFE را معلق کرد که اينکار برای تامين امنيت در اروپا «زيان آور» است.

ضمنا روسيه تهديد کرده که پيمان موشک های ميان برد هسته ای موسوم به INF Treaty که در سال ۱۹۸۷ بين شوروی سابق و آمريکا امضاء شد، را معلق خواهد کرد. پيمانی که هدف آن حذف موشک های ميان برد در اروپا است.

مطمئن نيستم که مسابقه تسليحاتی مانند دوران جنگ سرد از سر گرفته شود ولی اگر آمريکا سيستم دفاع موشکی را در اروپا برپا کند روسيه هم سيستم دفاعی خود را تقويت خواهد کرد. حتی ممکن است واکنش نشان دهد و سيستم های تهاجمی بيشتری را تعبيه کند.

در نتيجه ما با يک مسابقه تسليحاتی متاثر از کنش و واکنش دو طرف روبرو خواهيم بود. البته اين احتمال ضعيف وجود دارد که روسيه به ناچار با استقرار سيستم دفاع موشکی موافقت کند و در آن صورت دولت روسيه بايد تصميم بگيرد که اختصاص بودجه بيشتر به امور دفاعی ارجحيت دارد يا خير. اين چيزی است که نمی توان پيش بينی کرد.