سفر دو روزه دميترى مدودف، رييس جمهور روسيه به تركيه در پايان ديدار او از سوريه، مى تواند به تحكيم مناسبات دوجانبه و گسترش افق همكارى هاى منطقه اى مابين دو رقيب تاريخى بيانجامد.
همكارى هاى نزديك تركيه و روسيه در بخش نفت و گاز، ميانجى گرى در صلح خاورميانه، استقرار امنيت در منطقه قفقاز، مشاركت فعال در حل برنامه اتمى ايران، ادامه جنگ عليه طالبان در افغانستان، و تقسيم منافع در آسياى مركزى و مديريت منطقه خزر، طى سال هاى اخير، دو امپراطورى سابق را به دو قدرت موثر منطقه اى با منافع مشترك استراتژيكى تبديل كرده است.
ناموفق ماندن تلاش هاى آمريكا در بهبود اوضاع خاورميانه و دور ماندن افق دست يافتن به آرامش پايدار ميان اعراب و اسرائيل، به رغم انتظارات مثبتى كه انتخاب اوباما به بار آورده بود، و همچنين عدم حضور فعال جامعه اروپا در تحولات سياسى، نظامى منطقه، تركيه و روسيه را به توسعه همكارى هاى دو جانبه و تلاش مشترك به منظور پركردن خلع موجود تشويق كرده است.
غيبت آمريكا و اروپا
علاوه بر داشتن ميل طبيعى به توسعه دامنه نفوذ محلى و ايفاى نقش يك قدرت منطقه اى، تركيه و روسيه به دليل بروز تفاوت هاى ساختارى در مناسبات با غرب، ضمن حفظ علاقه به ادامه مناسبات دوستانه با آمريكا و اروپا، مصمم به پيشبرد منافع ملى خود در مسير و مناطقى تازه اند.
تركيه از پذيرفته نشدن در جامعه اروپا ناراضى است. روسيه گسترش نفوذ آمريكا و ناتو در مرزهاى شرقى اروپا و حضور در گرجستان را حركتى در جهت خلاف مصالح امنيت ملى خود تلقى مى كند. هر دو كشور توسعه نفوذ غرب در آسياى مركزى، حوزه خزر و قفقاز جنوبى را در تقابل با منافع ملى خود مى بينند.
در عين حال، تركيه همچنان مصمم به حفظ عضويت در ناتو و توسعه همكارى تجارى با جامعه اروپا و به خصوص ايفاى نقش موثر در تامين امنيت انرژى قاره قديم است. روسيه تاكنون به خوبى از ايفاى نقش تامين كننده عمده انرژى اروپا در جهت توسعه منافع ملى خود بهره بردارى كرده است.
تركيه، حتى بدون در اختيار داشتن منابع و ذخاير انرژى، در صدد استفاده بيشتر از موقعيت جغرافيايى خود براى انتقال نفت و گاز منطقه به اروپا است.
آگاهی از تغییر مراکز ثقل قدرت در جهان
هر دو كشور تركيه و روسيه از تغيير مراكز ثقل قدرت در جهان آگاه اند. اهميت اقتصادى شرق آسيا و قدرت مالى كشور هاى جنوبى خليج فارس موازنه قديمى قدرت را تغيير داده است. مسكو و آنكارا بر اين باوراند كه همكارى نزديك آنها با يكديگر مى تواند به افزايش نفوذ و توسعه منافع ملى آنها در منطقه كمك كند.
در جهت دست يافتن به اين هدف مشترك، مسكو و آنكارا توسعه همكارى با ديگر كشورهاى بزرگ منطقه و تاثير گذارى در بحران هاى محلى را نيز در دستور كار خود قرار داده اند. هر دو كشور در راه توسعه دامنه نفوذ منطقه اى خود به موفقيت هايى چشمگيرى دست يافته اند.
منجمله اعلام انصراف آمريكا از اجراى طرح استقرار سامانه دفاع موشكى و مركز رادار در دو كشور لهستان و چك را علاوه بر رفع نگرانى هاى امنيت ملى روسيه در مرزهاى غربى، مى بايد به عنوان يك پيروزى سياسى براى مسكو به حساب آورد.
يك سال پيش از آن، روسيه پس از اشغال اوستياى جنوبى، موفق شده بود حركت گرجستان به سمت ناتو را تا حدود زيادى متوقف سازد.
در آسياى مركزى تغيير حكومت قربان بيك باقى اف، رييس جمهور بركنار شده آن كشور را، در پاره اى محافل كودتاى موفق مسكو ناميدند.
پيروزى ويكتور يانكوويج در انتخابات اخير اوكراين، كيف را كه طى چهار سال پيش از آن و در طول عمر مفيد «انقلاب نارنجى» از مسكو دور و به غرب نزديك شده بود، بار ديگر به حوزه نفوذ كرملين باز گرداند. تجديد اجاره ۲۵ ساله بندر سواستپول در كريمه كه محل استقرار نيروى دريايى روسيه در درياى سياه است، از جمله اولين امتيازهايى است كه دولت تازه اوكراين در اختيار كرملين قرار داده.
تركيه و روسيه با قرار گرفتن در كنار اوكراين مايل اند از ظرفيت هاى اين كشور در جهت پيشبرد اهداف منطقه اى خود بهره بردارى كنند.
تركيه با اعلام آمادگى براى عادى ساختن روابط با ارمنستان، هدف بهبود موقعيت منطقه اى خود را مورد توجه قرار داده است. علاوه بر ميانجى گرى در جريان صلح خاورميانه، تركيه در كنار روسيه نقش فعالى به منظور يافتن راه حل بحران قره باغ و رفع اختلافات ارمنستان و آذربايجان عهده دار شده است.
لوله هاى نفت و گاز
يكى از با اهميت ترين عرصه هاى توسعه همكارى ميان روسيه و تركيه در بخش انرژى قرار گرفته است. همكارى نزديك مسكو و آنكارا در زمينه انتقال نفت و گاز، امنيت انرژى اروپا را بيش از بيش در گرو نقش اين دو كشور قرار خواهد داد.
مسكو با اجراى طرح خط لوله نابوكو و انتقال گاز حوزه خزر( تركمنستان) و ايران از مسير تركيه به اروپا و در نتيجه دور زدن روسيه موافق نبود. همزمان اجراى خط لوله موسوم به جريان جنوبى، كه روسيه را از راه درياى سياه و حذف مسير تركيه، به بلغارستان متصل مى كند، مورد علاقه آنكارا قرار نداشت.
تركيه و روسيه اينك در صدد اجراى طرح مشترك خط لوله گاز تازه اى موسوم به «جريان آبى-۲ » بر آمده اند كه هر دو كشور را راضى مى سازد.
خط لوله اول «جريان آبى» در سال ۲۰۰۳ مورد بهر بردارى قرار گرفت و اينك سالانه تا ۱۰ ميليارد متر مكعب گاز طبيعى از آن عبور مى كند. قصد تركيه تبديل شدن به يك مركز تقسيم گاز و تامين نيازهاى اروپا و حتى اسرائيل است.
در اجراى اين طرح روسيه شريك اصلى تركيه و ايران يكى از ابزارهايى است كه مورد استفاده قرار خواهد گرفت. به موازات اجراى طرح خط لوله بورگاس – الكساندرو پوليس كه نفت روسيه را از راه بلغارستان به يونان خواهد رساند، روسيه در ايجاد خط لوله ديگرى كه از بندر سامسون به جيهان خواهد رفت شريك خواهد شد. خط لوله تازه درياى سياه را از مسير تركيه به مديترانه متصل خواهد ساخت.
به جز همكارى در زمينه انتقال نفت و گاز، روسيه قصد دارد در تركيه چند نيروگاه برق گازى، راكتور اتمى و پالايشگاه نفت و گاز احداث كند.
بخش مهمى از هزينه هاى طرح هاى ياد شده، از راه صدور كالاهاى مصرفى توليد تركيه به روسيه تامين خواهد شد.
دو كشور همچنين قصد دارند حجم مبادلات تجارى خود را طى پنج سال آينده تا چهار برابر افزايش دهند. شركت هاى روسى ترانس نفت، روس نفت و گاز پروم در خط مقدم اجراى طرح هاى توسعه همكارى هاى دو كشور در زمينه انرژى قرار دارند.
بى ترديد توسعه همكارى هاى تركيه و روسيه مى تواند به تولد مركز قدرت منطقه اى تازه اى در حوزه درياى سياه منجر شود. اين مركز تازه هم اكنون تاثير قابل ملاحظه خود را در تامين امنيت منطقه قفقاز، صلح خاورميانه، كنترل حوزه خزر و تحولات آسياى مركزى و افغانستان به نمايش گذاشته است.
در ادامه اين مسير و از راه تقسيم منافع مشترك منطقه اى، دو كشور ياد شده دور تازه اى از «بازى بزرگ» را به نمايش مى گذارند. در ابتداى قرن بيستم تقسيم ايران به دو منطقه نفوذ روسيه و بريتانيا «بازى بزرگ» نام گرفته بود.
همكارى هاى نزديك تركيه و روسيه در بخش نفت و گاز، ميانجى گرى در صلح خاورميانه، استقرار امنيت در منطقه قفقاز، مشاركت فعال در حل برنامه اتمى ايران، ادامه جنگ عليه طالبان در افغانستان، و تقسيم منافع در آسياى مركزى و مديريت منطقه خزر، طى سال هاى اخير، دو امپراطورى سابق را به دو قدرت موثر منطقه اى با منافع مشترك استراتژيكى تبديل كرده است.
ناموفق ماندن تلاش هاى آمريكا در بهبود اوضاع خاورميانه و دور ماندن افق دست يافتن به آرامش پايدار ميان اعراب و اسرائيل، به رغم انتظارات مثبتى كه انتخاب اوباما به بار آورده بود، و همچنين عدم حضور فعال جامعه اروپا در تحولات سياسى، نظامى منطقه، تركيه و روسيه را به توسعه همكارى هاى دو جانبه و تلاش مشترك به منظور پركردن خلع موجود تشويق كرده است.
غيبت آمريكا و اروپا
علاوه بر داشتن ميل طبيعى به توسعه دامنه نفوذ محلى و ايفاى نقش يك قدرت منطقه اى، تركيه و روسيه به دليل بروز تفاوت هاى ساختارى در مناسبات با غرب، ضمن حفظ علاقه به ادامه مناسبات دوستانه با آمريكا و اروپا، مصمم به پيشبرد منافع ملى خود در مسير و مناطقى تازه اند.
ناموفق ماندن تلاش هاى آمريكا در بهبود اوضاع خاورميانه و دور ماندن افق دست يافتن به آرامش پايدار ميان اعراب و اسرائيل، به رغم انتظارات مثبتى كه انتخاب اوباما به بار آورده بود، و همچنين عدم حضور فعال جامعه اروپا در تحولات سياسى، نظامى منطقه، تركيه و روسيه را به توسعه همكارى هاى دو جانبه و تلاش مشترك به منظور پركردن خلع موجود تشويق كرده است.
در عين حال، تركيه همچنان مصمم به حفظ عضويت در ناتو و توسعه همكارى تجارى با جامعه اروپا و به خصوص ايفاى نقش موثر در تامين امنيت انرژى قاره قديم است. روسيه تاكنون به خوبى از ايفاى نقش تامين كننده عمده انرژى اروپا در جهت توسعه منافع ملى خود بهره بردارى كرده است.
تركيه، حتى بدون در اختيار داشتن منابع و ذخاير انرژى، در صدد استفاده بيشتر از موقعيت جغرافيايى خود براى انتقال نفت و گاز منطقه به اروپا است.
آگاهی از تغییر مراکز ثقل قدرت در جهان
هر دو كشور تركيه و روسيه از تغيير مراكز ثقل قدرت در جهان آگاه اند. اهميت اقتصادى شرق آسيا و قدرت مالى كشور هاى جنوبى خليج فارس موازنه قديمى قدرت را تغيير داده است. مسكو و آنكارا بر اين باوراند كه همكارى نزديك آنها با يكديگر مى تواند به افزايش نفوذ و توسعه منافع ملى آنها در منطقه كمك كند.
در جهت دست يافتن به اين هدف مشترك، مسكو و آنكارا توسعه همكارى با ديگر كشورهاى بزرگ منطقه و تاثير گذارى در بحران هاى محلى را نيز در دستور كار خود قرار داده اند. هر دو كشور در راه توسعه دامنه نفوذ منطقه اى خود به موفقيت هايى چشمگيرى دست يافته اند.
منجمله اعلام انصراف آمريكا از اجراى طرح استقرار سامانه دفاع موشكى و مركز رادار در دو كشور لهستان و چك را علاوه بر رفع نگرانى هاى امنيت ملى روسيه در مرزهاى غربى، مى بايد به عنوان يك پيروزى سياسى براى مسكو به حساب آورد.
يك سال پيش از آن، روسيه پس از اشغال اوستياى جنوبى، موفق شده بود حركت گرجستان به سمت ناتو را تا حدود زيادى متوقف سازد.
در آسياى مركزى تغيير حكومت قربان بيك باقى اف، رييس جمهور بركنار شده آن كشور را، در پاره اى محافل كودتاى موفق مسكو ناميدند.
پيروزى ويكتور يانكوويج در انتخابات اخير اوكراين، كيف را كه طى چهار سال پيش از آن و در طول عمر مفيد «انقلاب نارنجى» از مسكو دور و به غرب نزديك شده بود، بار ديگر به حوزه نفوذ كرملين باز گرداند. تجديد اجاره ۲۵ ساله بندر سواستپول در كريمه كه محل استقرار نيروى دريايى روسيه در درياى سياه است، از جمله اولين امتيازهايى است كه دولت تازه اوكراين در اختيار كرملين قرار داده.
تركيه و روسيه با قرار گرفتن در كنار اوكراين مايل اند از ظرفيت هاى اين كشور در جهت پيشبرد اهداف منطقه اى خود بهره بردارى كنند.
تركيه با اعلام آمادگى براى عادى ساختن روابط با ارمنستان، هدف بهبود موقعيت منطقه اى خود را مورد توجه قرار داده است. علاوه بر ميانجى گرى در جريان صلح خاورميانه، تركيه در كنار روسيه نقش فعالى به منظور يافتن راه حل بحران قره باغ و رفع اختلافات ارمنستان و آذربايجان عهده دار شده است.
لوله هاى نفت و گاز
يكى از با اهميت ترين عرصه هاى توسعه همكارى ميان روسيه و تركيه در بخش انرژى قرار گرفته است. همكارى نزديك مسكو و آنكارا در زمينه انتقال نفت و گاز، امنيت انرژى اروپا را بيش از بيش در گرو نقش اين دو كشور قرار خواهد داد.
مسكو با اجراى طرح خط لوله نابوكو و انتقال گاز حوزه خزر( تركمنستان) و ايران از مسير تركيه به اروپا و در نتيجه دور زدن روسيه موافق نبود. همزمان اجراى خط لوله موسوم به جريان جنوبى، كه روسيه را از راه درياى سياه و حذف مسير تركيه، به بلغارستان متصل مى كند، مورد علاقه آنكارا قرار نداشت.
تركيه و روسيه اينك در صدد اجراى طرح مشترك خط لوله گاز تازه اى موسوم به «جريان آبى-۲ » بر آمده اند كه هر دو كشور را راضى مى سازد.
خط لوله اول «جريان آبى» در سال ۲۰۰۳ مورد بهر بردارى قرار گرفت و اينك سالانه تا ۱۰ ميليارد متر مكعب گاز طبيعى از آن عبور مى كند. قصد تركيه تبديل شدن به يك مركز تقسيم گاز و تامين نيازهاى اروپا و حتى اسرائيل است.
در اجراى اين طرح روسيه شريك اصلى تركيه و ايران يكى از ابزارهايى است كه مورد استفاده قرار خواهد گرفت. به موازات اجراى طرح خط لوله بورگاس – الكساندرو پوليس كه نفت روسيه را از راه بلغارستان به يونان خواهد رساند، روسيه در ايجاد خط لوله ديگرى كه از بندر سامسون به جيهان خواهد رفت شريك خواهد شد. خط لوله تازه درياى سياه را از مسير تركيه به مديترانه متصل خواهد ساخت.
به جز همكارى در زمينه انتقال نفت و گاز، روسيه قصد دارد در تركيه چند نيروگاه برق گازى، راكتور اتمى و پالايشگاه نفت و گاز احداث كند.
بخش مهمى از هزينه هاى طرح هاى ياد شده، از راه صدور كالاهاى مصرفى توليد تركيه به روسيه تامين خواهد شد.
دو كشور همچنين قصد دارند حجم مبادلات تجارى خود را طى پنج سال آينده تا چهار برابر افزايش دهند. شركت هاى روسى ترانس نفت، روس نفت و گاز پروم در خط مقدم اجراى طرح هاى توسعه همكارى هاى دو كشور در زمينه انرژى قرار دارند.
بى ترديد توسعه همكارى هاى تركيه و روسيه مى تواند به تولد مركز قدرت منطقه اى تازه اى در حوزه درياى سياه منجر شود. اين مركز تازه هم اكنون تاثير قابل ملاحظه خود را در تامين امنيت منطقه قفقاز، صلح خاورميانه، كنترل حوزه خزر و تحولات آسياى مركزى و افغانستان به نمايش گذاشته است.
در ادامه اين مسير و از راه تقسيم منافع مشترك منطقه اى، دو كشور ياد شده دور تازه اى از «بازى بزرگ» را به نمايش مى گذارند. در ابتداى قرن بيستم تقسيم ايران به دو منطقه نفوذ روسيه و بريتانيا «بازى بزرگ» نام گرفته بود.
