افزایش قیمت سوخت؛ از نایروبی تا تهران

روزنامه نيويورک تايمز در شماره روز يکشنبه خود در مطلبی تحليلی با عنوان «از نايروبی تا تهران» به بررسی آثار افزايش قيمت سوخت در کشورهای مختلف پرداخته است.

نويسنده اين روزنامه آمريکايی می نويسد: نا آرامی فعلی در ميانمار ريشه های عميقی دارد که در آن مسوولان نظام حاکم بر اين کشور و راهبان بودايی در مقابل هم قرار گرفته اند. اما جرقه اوليه اين ناآرامی ها، در تصميم غير منتظره حکومت اين کشور در ماه اوت، مرداد ماه، نهفته است مبنی بر اين که قيمت سوخت در اين کشور دو برابر شود. به دنبال اين تصميم قيمت گازوييل يک شبه به آسمان رفت و نرخ گاز طبيعی به پنج برابر رسيد.

به نوشته نيويورک تايمز، ميانمار موردی استثنايی نيست. افزايش قيمت سوخت در سال های اخير در نقاط مختلف جهان موجب بروز انواع ناآرامی ها شده است. بسياری از دولت ها بويژه در کشورهای در حال توسعه مجبور شدند ميان افزايش یارانه های داخلی برای فرونشاندن ناآرامی ها و تحت فشار گذاشتن مردم يکی را انتخاب کنند که هيچ کدام نتيجه بزرگی در بر نداشته است.

اين روزنامه می نويسد: در کشور نفت خيز ايران تابستان گذشته پس از اجرای طرح سهميه بندی بنزين ناآرامی های مدنی بالاگرفت که پس از دو روز اعتراض شديد، دولت جمهوری اسلامی توانست نظم را حاکم کند.

در نيجريه نتيجه متفاوت بود. درصورت قطع سوبسيد سوخت، اعتصاب کارگران نفت در ماه ژوئن تهديدی بود برای توقف توليد نفت اين کشور. دولت نيجريه در مواجهه با اين تهديد و از دست دادن بزرگترين منبع درآمد خود به سرعت عقب نشينی کرد

رابطه قیمت سوخت با رفاه

نيويورک تايمز با اشاره به اينکه، «قيمت سوخت رابطه ای مستقيم با رفاه مردم دارد.» می نويسد: پس تعجب برانگيز نيست که دولت ها سعی کرده اند تاثير ناشی از تغيير قيمت نفت را که در چهار سال گذشته به سه برابر رسيده است کند کنند .

اما دخالت در بازارهای انرژی يک بازی خطرناک و پرهزينه است. قيمت ها از سوی نيروهای بازار بالا نگه داشته می شوند و ماليات ها، انتظارات برای ارزانی سوخت را نقش بر آب می کند. از سويی يارانه های سوختی برعکس عمل کرده و کشورهايی که به آن متکی هستند در واقع با آتش بازی می کنند .

ديويد گلدوين، مشاور در زمينه انرژی در زمان رياست جمهوری بيل کلينتون می گويد: برخی کشورها واقعيت افزايش قيمت سوخت را به خاطر حفظ آرامش سياسی، پنهان می کنند .

اين کارشناس می گويد: نيجريه در اين بازی وارد شد اما اين استراتژی پايداری نيست. هر چه کشوری بيشتر اين راه را ادامه دهد بيشتر با تقاضای مردم برای انرژی ارزان مواجه می شود .

نويسنده روزنامه نيويورک تايمز اظهار عقيده می کند: مشکل اين است که يارانه های سوخت به سرعت می توانند افزايش يابند بويژه وقتی که قيمت سوخت در حال افزايش باشد؛ چنانکه از سال ۲۰۰۳ به اين سو اين قيمت همواره افزايش داشته است. به عنوان نمونه، يمن نه درصد از توليد خالص ملی خود را صرف ثابت نگه داشتن قيمت انرژی می کند .

به نوشته اين روزنامه آمريکايی، تنها چند کشور جهان يارانه های بالايی را برای ثابت نگه داشتن قيمت سوخت خود ارائه می دهند. کشورهايی از جمله ونزوئلا، ترکمنستان، سوريه، الجزاير، آنگولا و مالزی، و تعجبی ندارد که می بينيم اغلب آنها نفت خيزند. در واقع، بيشتر کشورها گذاشته اند که قيمت ها افزايش يابند.

طبق بررسی يک شرکت مشاوره آلمانی، مردم تونس، هندوراس و پاکستان در سال گذشته بيش از شهروندان آمريکا برای خريد سوخت پول پرداخته اند. اين تحقيق آماری می گويد: تنها در ۲۰ کشور جهان قيمت بنزين گالنی دو دلار است که از قيمت تصفيه آن کمتر است.

نيويورک تايمز می نويسد: در بسياری از کشورهای اروپايی خلاف اين داستان صدق می کند. دولت ها، ماليات سنگينی را حاکم کرده اند که گاهی تا ۸۰ درصد قيمت ها می رسد، و اين سياست برای جلوگيری از مصرف زياد است. سال گذشته قيمت بنزين در هلند، گالنی حدود شش و نيم دلار بود.

در آمريکا، که ماليات ۲۰ درصد قيمت ها را شامل می شود، قيمت متوسط بنزين در يک سال گذشته حدود دو دلار و ۳۵ سنت بوده است. اين قيمت اکنون نيم دلار افزايش يافته است. و هنوز اشاره به افزايش ماليات بنزين در اين کشور به مثابه «خودکشی سياسی» است .

بالا رفتن قیمت نفت با افزایش تقاضای چینی ها

بر اساس گزارش اين روزنامه، در چين، موج تقاضا منجر به سير صعودی قيمت نفت شده است. چين بايد برای ايجاد توازن ميان نيازش به رشد و تلاش برای سرپوش گذاشتن بر مصرف انرژی هم آلودگی را کنترل کند و هم از افزايش قيمت ها جلوگيری کند.

هرچند سرعت آلودگی محيط زيست در چين بالا است ولی تقاضای سوخت از سوی روستانشينان به اندازه شهرنشينان است.

به گفته مايکل گرين، مشاور ارشد مرکز تحقيقات استراتژيک و بين المللی آمريکا، سال گذشته ۹۰ هزار روستايی عليه دولت محلی تظاهرات کردند. سالانه ۲۰ ميليون روستايی به دنبال کار به شهرهای چين مهاجرت می کنند.

وی می افزايد: اولويت حزب کمونيست چين توسعه اقتصادی است. به همين دليل سهميه بندی سوخت برای آنان سخت است.

همزمان، دستگاه رهبری چين کم کم اين اجازه را می دهد که قيمت سوخت افزايش يابد هرچند پالايشگاه های اين کشور هنوز بنزين را با ضرر می فروشند.

نيويورک تايمز می نويسد: نمونه اندونزی نشان دهنده خطری است که در کمين رژيم های خودکامه است. در سال ۱۹۹۸ شورش های عظيم دانشجويی به خاطر افزايش قيمت سوخت منجر به سقوط سوهارتو، رييس جمهوری خودکامه اين کشور شد. اما در سال های اخير دولت اندونزی توانسته بدون افروختن جرقه شورش های مردمی، يارانه های خود را کاهش دهد.

نويسنده این روزنامه در پايان به نقل از مايکل گرين می نويسد: هر چه رژيمی خودکامه تر باشد بيشتر در مقابل افزايش قيمت انرژی آسيب پذير است.

به گفته اين کارشناس، هنگامی که موسسات دمکراتيک قوی تر باشند دولت ها بيشتر قادر به اداره نيازهای انرژی اند. اين درسی است که اندونزی داده است.