تصمیم تازه تهران برای کاهش بیشتر تعهداتش ذیل برجام که روز دوشنبه، ۲۷ خرداد، اعلام شد موجی از واکنش‌های جهانی را به دنبال داشته است.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، صبح دوشنبه اعلام کرد که ایران تا ده روز دیگر از سقف ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده که در برجام تعیین شده بود، عبور خواهد کرد.
آمریکا، اتحادیه اروپا و شمار دیگری از کشورها به این تصمیم واکنش نشان داده‌اند.
آمریکا
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، با انتشار پیامی کوتاه خبر تصمیم جدید ایران را در توئیترش منتشر کرد و نوشت: «ایران از سقف ذخیره اورانیوم تمرد می‌کند».
رئیس‌جمهوری آمریکا در هفته‌های اخیر بارها گفته است با اینکه از مذاکره با جمهوری اسلامی برای دستیابی به توافقی جامع استقبال می‌کند اما اجازه نخواهد داد تهران به سلاح هسته‌ای دست یابد.
ساعاتی پیش از انتشار توئیت آقای ترامپ، گارت مارکیز، سخنگوی جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید، در بیانیه‌ای اعلام کرده بود: «برنامه‌های ایران برای غنی‌سازی فقط به این دلیل ممکن شد که توانایی‌های آنها در توافق وحشتناک [برجام] دست‌نخورده باقی ماند».
دستیار ویژه و سخنگوی جان بولتون در بیانیه خود همچنین نوشت: «باج‌خواهی هسته‌ای رژیم باید با افزایش فشار بین‌المللی روبه‌رو شود».
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز گفت که «ما تسلیم اخاذی هسته‌ای ایران نخواهیم شد».
مورگان اورتاگوس به خبرنگاران گفت: «ما همچنان از رژیم ایران می‌خواهیم تا به تعهداتش در برابر جامعه بین‌المللی پایبند باشد».
وی افزود: «جای تاسف است که آنها امروز این اقدام را اعلام کردند ولی همان‌طور که پیشتر گفته‌ام این نباید کسی را غافلگیر کند. به همین دلیل است که رئیس‌جمهور ترامپ غالبا گفته‌اند که لازم است برنامه جامع اقدام مشترک باید با یک توافق جدید و بهتر جایگزین شود».
از خانم اورتاگوس پرسیده شد، چطور ایالات متحده از ایران می‌خواهد تا به تعهداتش پایبند باشد حال آنکه خود واشینگتن از برجام خارج شده است.
وی در پاسخ گفت که دولت آمریکا «تحمل نخواهد کرد که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند».
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تاکید کرد که اقدام ایران در این زمینه «با کارزار فشار حداکثری دولت ایالات متحده روبرو خواهد شد».
فرانسه
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، از تصمیم ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ایش ابراز تأسف کرد ولی گفت که پاریس با متحدانش و همچنین با ایران مذاکره خواهد کرد تا از افزایش تنش در منطقه جلوگیری شود.
امانوئل مکرون در یک نشست خبری همراه با همتای اوکراینی خود گفت: «به خاطر اعلان امروز ایران متأسفم، ولی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده که ایران به تعهداتش پایبند است و ما قویا از این کشور می‌خواهیم که صبر پیشه کرده و مسئول باشد».
وی گفت از الان تا روز هشتم ژوئیه، فضایی برای گفت‌وگوی بیشتر به منظور حفظ برجام وجود دارد.
به نظر می‌رسد هشتم ژوئیه (هفدهم تیر) اشاره به پایان ضرب‌الاجل ایران به کشورهای باقی‌مانده در برجام است.
جمهوری اسلامی گفته است اگر در این مدت منافع ایران در برجام تأمین نشود، تعهدات برجامی‌اش را بیشتر کاهش خواهد داد.
اتحادیه اروپا
فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در واکنش به تصمیم جدید ایران گفت که معیار برای این اتحادیه «گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است».
خانم موگرینی که روز دوشنبه در یک کنفرانس خبری سخن می‌گفت، تأکید کرد که «اظهارات سیاسی معیار تصمیم‌گیری نیست» و اتحادیه اروپا منتظر بررسی‌ها و گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد ماند.
وی همچنین درباره افزایش تنش در خاورمیانه گفت که اتحادیه اروپا نهاد اطلاعاتی مستقلی ندارد و بر مبنای اطلاعاتی که کشورهای عضو در اختیار آن می‌گذارند، عمل می‌کند.
رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچنین گفت که کشورهای عضو این اتحادیه «درباره خطر اشتباه محاسبه و افزایش غیرعمدی تنش» نگران‌اند.
بریتانیا
یک سخنگوی نخست‌وزیر بریتانیا روز دوشنبه گفت که اگر ایران از تعهداتش در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای تخطی کند، لندن در واکنش به آن، تمام گزینه‌های در دسترس را بررسی خواهد کرد.
به گزارش رویترز، این سخنگو که نامش فاش نشده است، به خبرنگاران گفت: «ما در زمینه نگرانی خود نسبت به برنامه ایران جهت کاهش پیروی‌اش از برجام به روشنی اعلام موضع کرده‌ایم. در صورتی که ایران به تعهدات هسته‌ای خود عمل نکند ما تمامی گزینه‌هایی را که در دست داریم مد نظر خواهیم گرفت».
روسیه
دیمیتری پِسکوف، سخنگوی کرملین، در نشست خبری روز دوشنبه‌اش گفت هنوز خبر کاهش تعهدات هسته‌ای ایران را ندیده است اما «ارزیابی مسکو این است که ایران همچنان تنها کشوری‌ست که زیر شدیدترین نظارت‌های آژانس بین‌المللی اتمی قرار داد و مطابق گزارش‌های آژانس، ایران همچنان به تعهداتش ذیل برجام پایبند است».
با این حال دو نماینده ارشد مجالس روسیه واکنش‌هایی به تصمیم جدید ایران ابراز کرده‌اند و یکی از آنها گفت که ایران برای اتخاذ تدابیر در مقابل آمریکا «در حال الگوبرداری از کره شمالی» است.
دیمیتری نوویک‌اف، معاون کمیسیون روابط خارجی دومای روسیه، در گفت‌وگو با خبرگزاری اینترفکس، با اشاره به اینکه «ایران باید در یورش بی‌امان آمریکا از خود دفاع کند» گفت که جمهوری اسلامی مثال‌ها و الگوهایی در مقابل خود دارد که کشورهایی مانند کره شمالی «گام‌هایی بسیار جدی» در برابر آمریکا برداشتند.
کنستانتین کساچی‌اف، رئیس کمیته روابط خارجی شورای فدراسیون روسیه، نیز مخاطب تصمیم جدید ایران را کشورهای اروپایی دانست و گفت «حرف زدن درباره اینکه باید برجام را حفظ کرد کافی نیست و نیاز به عمل است».
این مقام روسیه در عین حال گفت که تصمیم جدید ایران درباره کاهش تعهدات اتمی‌اش «زنگ هشداری دیگر برای افزایش تنش‌ها» در منطقه است.
اسرائیل
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، نیز گفته است که اگر تهدید ایران عملی شود قدرت‌های جهانی باید فوراً سازوکار تحریم‌ها علیه تهران را باز گردانند.
به گزارش آسوشیتدپرس، وی با تأکید بر اینکه کشورش اجازه نخواهد داد جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای دست یابد گفت: در صورتی که «تهدید امروز ایران درباره غنی‌سازی اورانیوم فراتر از سقف تعیین‌شده در توافق هسته‌ای» عملی شود «جامعه جهانی باید فورا تحریم‌های قبلی را اِعمال کند».
آقای نتانیاهو عصر یکشنبه نیز در مراسم افتتاح شهرکی به نام ترامپ در بلندی‌های جولان، جمهوری اسلامی را عامل حمله به نفتکش‌ها در دریای عمان معرفی کرد و از «همه کشورهای حامی صلح» در جهان خواست که از تلاش‌های رئیس‌جمهور آمریکا در «مهار این خشونت‌های خطرناک» حمایت کنند.
واکنش داخلی
ساعتی پس از نشست خبری سخنگوی آژانس انرژی اتمی ایران، یک نماینده مجلس از گام‌های بعدی جمهوری اسلامی خبر داد.
مجتبی ذوالنور، نماینده مجلس شورای اسلامی، به خبرگزاری مهر گفت در صورتی که اروپا در سه هفته باقی‌مانده از «مهلت ۶۰ روزه»، اقدامی برای حفظ برجام نکند «پروتکل الحاقی را که به عنوان پشت‌قباله برجام، داوطلبانه اجرایی کردیم، به حالت تعلیق در می‌آوریم».
این نماینده که مسئول «کمیته هسته‌ای» در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است، همچنین مدعی شد که «اروپا برای حفظ برجام اراده‌ای ندارد و نمی‌خواهد برای این کار هزینه کند».
مجتبی ذوالنور گفته است در صورت عدم حفظ برجام پس از پایان مهلت ۶۰ روزه، «در وهله اول، درصد غنی‌سازی اورانیوم را تا هر میزانی که نیازمان باشد افزایش می‌دهیم» و سپس اقدام به «بازگرداندن رآکتور اراک به وضعیت قبل از برجام»، «تجدیدنظر در همکاری خود با آژانس» و «خروج از ان‌پی‌تی» اقدام خواهد شد.
ایران ۱۸ اردیبهشت امسال و در سالگرد خروج آمریکا از برجام، با اعلام اینکه برخی تعهداتش ذیل برجام را متوقف می‌کند، به اروپا مهلتی ۶۰ روزه برای اجرای تعهداتش داد؛ کشورهای اروپایی در واکنش، اعلام کردند که هیچ ضرب الاجلی را نمی‌پذیرند.
آمریکا پیش از این، کاهش تعهدات جمهوری اسلامی ذیل برجام را برخلاف «قواعد بین‌المللی» دانسته و گفته است که این اقدام نشانگر تلاش ایران است تا «دنیا را به گروگان بگیرد».
هشدار رئیس برنامه جهانی غذا: انتقال کمک به یمن احتمالا در روزهای آینده تعلیق می شود
در همین حال، دیوید بیسلی، رییس برنامه جهانی غذا روز دوشنبه هشدار داد که برنامه انتقال کمک های غذایی به یمن به دلیل فقدان استقلال عمل نهادهای توزیع کننده و اختصاص این کمک ها به مصارف دیگر در مناطق تحت کنترل حوثی ها احتمالا از روزهای آینده به مرور تعلیق خواهد شد.
او از شورشیان حوثی خواست اجازه دهند که این نهاد وظیفه خود را انجام دهد.
به گزارش خبرگزاری رویترز رییس برنامه جهانی غذا در سخنانی در شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت: «اگر این تضمین ها را دریافت نکنیم به احتمال فراوان در پایان هفته جاری انتقال کمک ها را به صورت مرحله ای تعلیق خواهیم کرد. در صورت تعلیق کمک ها برنامه های مربوط به تغذیه کودکان گرسنه، زنان باردار و زنانی را که به تازگی وضع حمل کرده اند ادامه خواهیم داد.»
او افزود برنامه جهانی غذا نتوانسته است با شورشیان حوثی در مورد سرشماری و ثبت افراد محتاج کمک از طریق روش های بیومتریک مثل گرفتن اثر انگشت و یا ابزارهای تشخیص چهره به توافق برسد.
او در بخش دیگری از سخنانش افزود:«در حال حاضر ما مواد غذایی مورد نیاز ۱۰ میلیون نفر را تامین می کنیم. ولی به عنوان رییس برنامه جهانی غذا نمی توانم به شما تضمین دهم که همه این کمک ها به افراد نیازمند می رسد. چون به ما اجازه داده نمی شود به صورت مستقل فعالیت کنیم و بخشی از کمک ها به خاطر سودجویی و اهداف دیگر به مصارف دیگری می رسد.»
حوثی های یمن تاکنون حاضر نشدند در مورد این سخنان دیوید بیسلی واکنش نشان دهند. البته اوایل ماه جاری محمد علی الحوثی، رییس کمیته انقلابی عالی حوثی ها به خبرگزاری رویترز گفت اصرار برنامه جهانی غذا برای کنترل آمارهای بیومتریک جمعیتی ناقض قوانین بیمن است.
شورشیان حوثی در سال ۲۰۱۴ با تصرف بخش گسترده ای از خاک یمن از جمله صنعا، پایتخت حکومت این کشور را که از سوی جامعه بین المللی به رسمیت شناخته می شود، برکنار کردند. یک ائتلاف نظامی به رهبری عربستان سعودی در حمایت از حکومت یمن از بهار سال ۲۰۱۵ وارد جنگ شد.
جنگ یمن نبردی نیابتی بین ایران و عربستان سعودی تلقی می شود. حوثی ها وابستگی به ایران را تکذیب کرده و مدعی هستند که هدف انقلاب آنها مبارزه با فساد حکومتی است.
رییس برنامه جهانی غذا گفت اختصاص کمک ها به مصارف دیگر فقط در مناطق تحت کنترل حوثی ها روی نمی دهد ولی «در مناطق تحت کنترل حکومت وقتی با مشکلی روبرو می شویم آنها معمولا برای حل مشکلات همکاری می کنند.»
