در فاصله کمتر از دو هفته به پايان عمر دولت دهم، جواد اوجی معاون وزارت نفت و مدير عامل شرکت گاز ايران از امضای دو قرار داد فروش گاز به عراق با حجم تا ۴۵ ميليون متر مکعب در روز خبر داد، در حالی که بر اساس آمار منابع مستقل، توليد گاز ايران طی سال های اخير افزايش نيافته و در صورت ادامه تحريم ها، افزايش ظرفيت توليد گاز شيرين و قابل صدور عملا امکان پذير نخواهد بود.
بر اساس اظهارات مسئولان رسمی جمهوری اسلامی، حجم توليد و واردات، در بهترين شرايط با مصرف و صادرات گاز ايران متوازن است. در يک نگاه محافظه کارانه تر، تراز ورودی و خروجی گاز کشور منفی است و در صورت تامين تمامی نيازهای داخلی، ايران عملا وارد کننده خالص گاز محسوب می شود.
با اين وجود، و بدون ارائه جدول ها زمانی مربوط به توسعه طرح های نيمه تمام و مسکوت مانده توليد، دولت موافقتنامه و قرار دادهايی را برای فروش روزانه تا هشتاد و پنج ميليون متر مکعب گاز به پاکستان، امارات و عراق به امضا رسانده است.
تضاد آماری
در ابتدای سال جاری خورشيدی، جواد اوجی مدعی شد که توليد گاز ايران در طول دو سال آينده تا سقف ۱.۴ ميليارد متر مکعب در روز افزايش خواهد يافت. دو ماه پيش از طرح اين ادعا، «حسن منتظر تربتی» مدير خدمات پشتيبانی و تدارکات شرکت گاز ايران اعلام کرد توليد گاز ايران ۵۵۰ ميليون متر مکعب در روز است.
طی اظهاراتی متفاوت، «احمد قلعه بانی» معاون ديگر وزارت نفت در همان زمان اظهار داشت که توليد روزانه گاز ايران ۵۸۰ ميليون متر مکعب است. ارقام اخير که به دليل انتشار از سوی منابع رسمی جمهوری اسلامی از سوی شرکت بی پی نيز مورد استفاده قرار گرفته تا حدود ۸۰ ميليون متر مکعب بيشتر از توليد واقعی گاز در ايران است.
چند هفته پيش از اظهارات حسن تربتی، «جمشيد دانا» مدير هماهنگی و نظارت بر توليد شرکت ملی گاز در گفت وگو با خبر گزاری مهر گفته بود که توليد گاز ايران ۵۱۸ ميليون متر مکعب در روز است. طی همان گفت وگو دانا اظهار داشت که توليد گاز شيرين در پالايشگاه های گاز ايران تنها ۱ در صد نسبت به سال ۱۳۹۰ افزايش يافته است.
افزايش يک در صدی در توليد پالايشگاه های گاز در حالی است که به دليل تکميل نشدن طرح های توسعه فازهای نيمه تمام پارس جنوبی طی چهار سال گذشته ظرفيت توليد گاز ايران کم و بیش يکسان مانده است.
پالايشگاه های گاز ايران به دليل نياز به تعمير هر سال تا ۳۰ روز از چرخه توليد باز ميمانند. ايران طی سال های اخير معمولا ظرفيت توليد روزانه پالايشگاه ها را بدون احتساب زمان لازم برای تعمير، به عنوان ظرفيت واقعی توليد معرفی کرده است.
با توجه به نقش ۵۴ در صدی گاز در سبد مصرف انرژی ايران، و متوسط ۱۰ در صد رشد مصرف سالانه انرژی های فسيلی، مصرف گاز ايران هر سال ۷ در صد افزايش داشته، در حالی که توليد گاز عملا از سال ۲۰۰۹ تا کنون ثابت مانده است.
خروج چين از طرح ۵ ميليارد دلاری توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی که پنج ماه پيش صورت گرفت حضور آخرين سرمايه گذار خارجی در طرحهای گاز ايران را رقم زد. با اين وجود دولت از افزايش ۱۲۰ در صد توليد گاز طی دو سال آينده خبر می دهد.
مرگ زود رس چاه های سالمند
مصرف روزانه تا ۲۵۰ ميليون متر مکعب در اماکن مسکونی، به علاوه ۱۵۰ تا ۱۷۰ ميليون متر مکعب گاز طبيعی در نيرو گاه های برق کشور و تا ۴۰ ميليون متر مکعب در واحد های تجاری و صنعتی ارقام مصرف گاز ايران را در حدود ظرفيت متوسط توليد قرار می دهد.
با اين حساب چاه های سالمند نفت ايران که نيازمند تزريق گاز برای حفظ فشار اند، از دريافت گاز محروم مانده اند. ميزان نياز چاه های سالمند نفت به تزريق گاز روزانه تا ۱۲۰ متر مکعب برآورد شده است. مسئولان فنی نفت ايران بخوبی واقف اند که توفيق نیافتن در حفظ فشار چاه های سالمند نفت، ظرفيت باقی مانده توليد آنها را با ميليارد ها دلار زيان برای هميشه از ميان خواهد برد.
با در نظر گرفتن حجم واقعی توليد و مصرف داخلی، صادرات روزانه تا ۳۰ ميليون متر مکعب گاز به ترکيه و واردات ۲۰ ميليون متر مکعب گاز از ترکمنستان، بدون در نظر گرفتن گاز مورد نياز تزريقی به چاه های نفت، ايران فاقد کمترين ظرفيت ممکن برای صادرات گاز است در حالی که مطابق قرار داد های امضا شده، متعهد فروش روانه تا ۳۰ ميليون متر مکعب گاز به پاکستان، ۱۰ ميليون متر مکعب گاز به امارات و اينک ۴۵ ميليون متر مکعب گاز به عراق شده است.
به دليل کاهش توليد و صادرات روزانه نفت خام، که نتيجه اعمال تحريم ها است، ايران اينک چاه های نفت سالمند را به حال خود رها ساخته و به توليد غير صيانتی و ارزان نفت از چاه های جوانتر بسنده کرده است.
ايران که هرگز برنامه راهبردی مدون برای توليد، تجارت و مصرف گاز نداشته، از راه تشويق مصرف بی رويه داخلی اينک سومين مصرف کننده بزرگ گاز دنيا است. مصرف سرانه گاز ايران از ۱۰ تا ۱۸ برابر ( ۱۸۰۰ در صد) بيشتر کشورهای صنعتی است. اين در حالی است که تا هفتاد در صد از منابع گاز ايران هنوز در جريان توسعه و بهر برداری قرار نگرفته است.
در صورتی که روند توسعه طرحهای توليد گاز ايران از يک سو در نتيجه خروج شرکت ها و سرمايه گذاران خارجی، و از سوی ديگر سوء مديريت دولتی، با اختلال روبرو نميشد، ظرفيت توليد گاز ايران ميبايد در سال ۲۰۰۹ از مرز ۱.۲ ميليارد متر مکعب در روز عبور کرده و در سال جاری حد اقل به ۱.۸ ميليارد متر مکعب در روز می رسيد.
به اين ترتيب ايران قادر بود، بجای امضاء تعهدات کاغذی و بدون پشتوانه برای فروش گاز، ظرفيت واقعی صادرات گاز خود را در کنار ظرفيت صادرات نفت، نه تنها در شکل يک اهرم اقتصادی و منبع توسعه ملی، که به عنوان يک اهرم سياسی در معادلات و مناسبات خارجی نيز مورد استفاده قرار دهد. در صورت داشتن برنامه راهبردی، با استفاده اصولی از منابع گاز و نفت، ايران به راحتی قادر به قرار گرفتن در رديف کشورهای توسعه يافته است.
________________________________
دیدگاه های مطرح شده در این نوشته، الزاما بازتاب دیدگاه های رادیو فردا نیست.
بر اساس اظهارات مسئولان رسمی جمهوری اسلامی، حجم توليد و واردات، در بهترين شرايط با مصرف و صادرات گاز ايران متوازن است. در يک نگاه محافظه کارانه تر، تراز ورودی و خروجی گاز کشور منفی است و در صورت تامين تمامی نيازهای داخلی، ايران عملا وارد کننده خالص گاز محسوب می شود.
با اين وجود، و بدون ارائه جدول ها زمانی مربوط به توسعه طرح های نيمه تمام و مسکوت مانده توليد، دولت موافقتنامه و قرار دادهايی را برای فروش روزانه تا هشتاد و پنج ميليون متر مکعب گاز به پاکستان، امارات و عراق به امضا رسانده است.
تضاد آماری
در ابتدای سال جاری خورشيدی، جواد اوجی مدعی شد که توليد گاز ايران در طول دو سال آينده تا سقف ۱.۴ ميليارد متر مکعب در روز افزايش خواهد يافت. دو ماه پيش از طرح اين ادعا، «حسن منتظر تربتی» مدير خدمات پشتيبانی و تدارکات شرکت گاز ايران اعلام کرد توليد گاز ايران ۵۵۰ ميليون متر مکعب در روز است.
طی اظهاراتی متفاوت، «احمد قلعه بانی» معاون ديگر وزارت نفت در همان زمان اظهار داشت که توليد روزانه گاز ايران ۵۸۰ ميليون متر مکعب است. ارقام اخير که به دليل انتشار از سوی منابع رسمی جمهوری اسلامی از سوی شرکت بی پی نيز مورد استفاده قرار گرفته تا حدود ۸۰ ميليون متر مکعب بيشتر از توليد واقعی گاز در ايران است.
چند هفته پيش از اظهارات حسن تربتی، «جمشيد دانا» مدير هماهنگی و نظارت بر توليد شرکت ملی گاز در گفت وگو با خبر گزاری مهر گفته بود که توليد گاز ايران ۵۱۸ ميليون متر مکعب در روز است. طی همان گفت وگو دانا اظهار داشت که توليد گاز شيرين در پالايشگاه های گاز ايران تنها ۱ در صد نسبت به سال ۱۳۹۰ افزايش يافته است.
افزايش يک در صدی در توليد پالايشگاه های گاز در حالی است که به دليل تکميل نشدن طرح های توسعه فازهای نيمه تمام پارس جنوبی طی چهار سال گذشته ظرفيت توليد گاز ايران کم و بیش يکسان مانده است.
پالايشگاه های گاز ايران به دليل نياز به تعمير هر سال تا ۳۰ روز از چرخه توليد باز ميمانند. ايران طی سال های اخير معمولا ظرفيت توليد روزانه پالايشگاه ها را بدون احتساب زمان لازم برای تعمير، به عنوان ظرفيت واقعی توليد معرفی کرده است.
با توجه به نقش ۵۴ در صدی گاز در سبد مصرف انرژی ايران، و متوسط ۱۰ در صد رشد مصرف سالانه انرژی های فسيلی، مصرف گاز ايران هر سال ۷ در صد افزايش داشته، در حالی که توليد گاز عملا از سال ۲۰۰۹ تا کنون ثابت مانده است.
خروج چين از طرح ۵ ميليارد دلاری توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی که پنج ماه پيش صورت گرفت حضور آخرين سرمايه گذار خارجی در طرحهای گاز ايران را رقم زد. با اين وجود دولت از افزايش ۱۲۰ در صد توليد گاز طی دو سال آينده خبر می دهد.
مرگ زود رس چاه های سالمند
مصرف روزانه تا ۲۵۰ ميليون متر مکعب در اماکن مسکونی، به علاوه ۱۵۰ تا ۱۷۰ ميليون متر مکعب گاز طبيعی در نيرو گاه های برق کشور و تا ۴۰ ميليون متر مکعب در واحد های تجاری و صنعتی ارقام مصرف گاز ايران را در حدود ظرفيت متوسط توليد قرار می دهد.
با اين حساب چاه های سالمند نفت ايران که نيازمند تزريق گاز برای حفظ فشار اند، از دريافت گاز محروم مانده اند. ميزان نياز چاه های سالمند نفت به تزريق گاز روزانه تا ۱۲۰ متر مکعب برآورد شده است. مسئولان فنی نفت ايران بخوبی واقف اند که توفيق نیافتن در حفظ فشار چاه های سالمند نفت، ظرفيت باقی مانده توليد آنها را با ميليارد ها دلار زيان برای هميشه از ميان خواهد برد.
با در نظر گرفتن حجم واقعی توليد و مصرف داخلی، صادرات روزانه تا ۳۰ ميليون متر مکعب گاز به ترکيه و واردات ۲۰ ميليون متر مکعب گاز از ترکمنستان، بدون در نظر گرفتن گاز مورد نياز تزريقی به چاه های نفت، ايران فاقد کمترين ظرفيت ممکن برای صادرات گاز است در حالی که مطابق قرار داد های امضا شده، متعهد فروش روانه تا ۳۰ ميليون متر مکعب گاز به پاکستان، ۱۰ ميليون متر مکعب گاز به امارات و اينک ۴۵ ميليون متر مکعب گاز به عراق شده است.
به دليل کاهش توليد و صادرات روزانه نفت خام، که نتيجه اعمال تحريم ها است، ايران اينک چاه های نفت سالمند را به حال خود رها ساخته و به توليد غير صيانتی و ارزان نفت از چاه های جوانتر بسنده کرده است.
ايران که هرگز برنامه راهبردی مدون برای توليد، تجارت و مصرف گاز نداشته، از راه تشويق مصرف بی رويه داخلی اينک سومين مصرف کننده بزرگ گاز دنيا است. مصرف سرانه گاز ايران از ۱۰ تا ۱۸ برابر ( ۱۸۰۰ در صد) بيشتر کشورهای صنعتی است. اين در حالی است که تا هفتاد در صد از منابع گاز ايران هنوز در جريان توسعه و بهر برداری قرار نگرفته است.
در صورتی که روند توسعه طرحهای توليد گاز ايران از يک سو در نتيجه خروج شرکت ها و سرمايه گذاران خارجی، و از سوی ديگر سوء مديريت دولتی، با اختلال روبرو نميشد، ظرفيت توليد گاز ايران ميبايد در سال ۲۰۰۹ از مرز ۱.۲ ميليارد متر مکعب در روز عبور کرده و در سال جاری حد اقل به ۱.۸ ميليارد متر مکعب در روز می رسيد.
به اين ترتيب ايران قادر بود، بجای امضاء تعهدات کاغذی و بدون پشتوانه برای فروش گاز، ظرفيت واقعی صادرات گاز خود را در کنار ظرفيت صادرات نفت، نه تنها در شکل يک اهرم اقتصادی و منبع توسعه ملی، که به عنوان يک اهرم سياسی در معادلات و مناسبات خارجی نيز مورد استفاده قرار دهد. در صورت داشتن برنامه راهبردی، با استفاده اصولی از منابع گاز و نفت، ايران به راحتی قادر به قرار گرفتن در رديف کشورهای توسعه يافته است.
________________________________
دیدگاه های مطرح شده در این نوشته، الزاما بازتاب دیدگاه های رادیو فردا نیست.
