گرمای تابستان و هشدار مسئولان سازمان آب وفاضلاب تهران. اينبار خبرگزاری مهر از سونامی مصرف آب در تهران خبر داده است. به گزارش اين خبرگزاری تهران در روزهای گذشته به ويژه در مناطق شمال غربی،قطعی ۱۰ تا ۱۷ ساعتع آب را هم تجربه کرده است.
محمد پرورش رييس سازمان آب و فاضلاب تهران هم به خبرگزاری مهر گفته است که مردم بايد حداکثر تا ۱۵ درصد ميزان مصرف خود را کاهش دهند. به گفته اين مقام مسئول حدود ۴۰۰ هزار نفر هم با مشکل افت فشار آب مواجهند.
يک کارشناس مهندسی منابع آب در تهران -که نخواست نامش گفته شود- در این مورد با رادیو فردا گفت وگو کرده است.
***
این کارشناس می گوید: «مساله رشد جمعيت در کنار تغيير آب و هوا، در کنار مساله شبکه شرب تهران، که يک شبکه فرسوده‌ای هست وقتی شما سيستم را بيشتر از ظرفيتش بهش می‌دهيد تلفات آن زياد می‌شود که اين را تحت عنوان «سونامی» عنوان میکنند.»
يک مساله‌ای را که آقای محمد پرورش رييس آبهای تهران مطرح کرده بوده اين بوده که سرانه مصرف در کشورهای اروپايی ۱۰۰ تا ۱۵۰ ليتر است برای هر نفر. اما در ايران ۴۰۰ ليتر است. اين ميزان با توجه به اين که شما اشاره کرديد به فرسودگی سيستم، می‌تواند جوابگوی شرايط فعلی باشد که حاکم است؟
سيستم تامين آب تهران اگر معماريش را هم در نظر بگيريد، قبلا بر اساس قنات‌ها بوده، يواش يواش که جمعيت زياد شد مثلا آب سد دز را بهش اختصاص دادند و بعد آب طالقان را آوردند و آب سد لار را آوردند. و کم کم که جمعيت رفت بالا چند تا عامل باعث شد که اين تفاوت سرانه‌ای که شما می‌گوييد ايجاد شود. سيستم را بررسی می‌کنيم، چند تا عامل درگير می‌شود. از جايی که آب تامين می‌شود تا جايی که به مصرف کننده می‌رسد که به آن می‌گويند «بازده»، شما چقدر تلفات داريد. اين تلفات را هم جزو سرانه می‌آورند. اين به اضافه الگوی غلط مصرف ما...
يعنی منظورتان دقيقا از «الگوی غلط مصرف ما» چيست؟
از حمام گرفتن که با توجه به آلودگی [هوای] تهران روزانه بايد حمام داشته باشيد تا شستن خودرو گرفته تا شستن کف حياط... ببينيد ما توی دوران مديريت آب سه دوران داريم.
يک دوران فراوانی آب داريم که شما آنقدر آب داريد که نياز به جيره بندی يعنی نگاه اقتصادی به آب نداريد. دور بعد دوره سازه گرا است يعنی شما می‌آييد وارد فرآيندی می‌شويد که آب را منتقل کنيد يک خورده محدودتر می‌شود و [دوره‌ای که] بايستی آب را به صورت اقتصادی و به هم پيوسته مديريت کنيد.
حالا آيا مقدار کنونی تامين آب قادر است که برای آينده... مسلما نه. اگر شبکه تهران اصلاح بشود شما مسلما با همين مقدار تامين می‌توانيد دوباره تامين آب بشويد. چون ما پرت آب در شبکه تهران داريم. يعنی از هر ۱۰ ليتری که آب می‌آيد ۳۰ تا ۳۵ ليترش هدر می‌رود.
در شرايط بحران کنونی آب، شما مديريت منابع آب را چگونه می‌بينيد؟ چون گزارش‌هايی رسيده مثلا اينکه جاهايی آب با قطعی مواجه شده و يا فشار آب آمده پايين.
دليل بر نوع الگوی مصرفی است که ما داريم. دليل بر اين است که ما تامين آبمان «عرضه محور» است. يعنی چه؟ يعنی ما هنوز توی مديريت آب کشور نگاهمان نگاه مديريت عرضه است. يعنی چه؟ ما هی برويم آب بياوريم. تا کجا آب بياوريم؟ از کجا آب بياوريم؟
خب بايد چه کار کرد در برابر اين مديريت عرضه؟
ما مديريت عرضه را بايد پشت سر بگذاريم، وارد مديريت تقاضا شويم. مديريت تقاضا يعنی چه؟ يعنی شما هر متر مکعب آب با يک فی ارزش افزوده داشته باشی تا اقتصادی شود. يعنی بايستی بازار آزاد آب راه بياندازی تا بتواند آن سيستم‌ها سيستم‌های پويايی شود که به ازای آبی که می‌‌گيرند بهينه ترين مصرف را داشته باشند. مثلا شما آب را لای زمين ول نکنند چون می‌دانند که پولی برايش می‌دهند، بسيار گران قيمت است.
در مورد کشاورزی نگاهمان نگاه بازار آب باشد. آن را تقويت کنيم. بايستی کاری کنيم که ما سهم بخش صنعت را بيشتر کنيم. چه جوری بيشتر کنيم؟
اشتغال را به سمت صنعت ببريم، به جای کشاورزی. می‌دانيم که ما در منطقه خشک هستيم و کشاورزی ما نمی‌تواند به جز مناطق محدود که آن هم به دليل سياست خودکفايی مثلا دشت‌های فارس ما کلا دارد از بين می‌رود. خشک می‌شود. نزديک هشت هزار هکتار باغ پسته در کرمان دارد خشک می‌شود و نظام اجتماعی آنجا دارد از هم می‌پاشد. مردم دارند کوچ میکنند. در خراسان وضعيت بسيار بغرنج است. همه دارند کوچ میکنند.
محمد پرورش رييس سازمان آب و فاضلاب تهران هم به خبرگزاری مهر گفته است که مردم بايد حداکثر تا ۱۵ درصد ميزان مصرف خود را کاهش دهند. به گفته اين مقام مسئول حدود ۴۰۰ هزار نفر هم با مشکل افت فشار آب مواجهند.
يک کارشناس مهندسی منابع آب در تهران -که نخواست نامش گفته شود- در این مورد با رادیو فردا گفت وگو کرده است.
***
این کارشناس می گوید: «مساله رشد جمعيت در کنار تغيير آب و هوا، در کنار مساله شبکه شرب تهران، که يک شبکه فرسوده‌ای هست وقتی شما سيستم را بيشتر از ظرفيتش بهش می‌دهيد تلفات آن زياد می‌شود که اين را تحت عنوان «سونامی» عنوان میکنند.»
يک مساله‌ای را که آقای محمد پرورش رييس آبهای تهران مطرح کرده بوده اين بوده که سرانه مصرف در کشورهای اروپايی ۱۰۰ تا ۱۵۰ ليتر است برای هر نفر. اما در ايران ۴۰۰ ليتر است. اين ميزان با توجه به اين که شما اشاره کرديد به فرسودگی سيستم، می‌تواند جوابگوی شرايط فعلی باشد که حاکم است؟
سيستم تامين آب تهران اگر معماريش را هم در نظر بگيريد، قبلا بر اساس قنات‌ها بوده، يواش يواش که جمعيت زياد شد مثلا آب سد دز را بهش اختصاص دادند و بعد آب طالقان را آوردند و آب سد لار را آوردند. و کم کم که جمعيت رفت بالا چند تا عامل باعث شد که اين تفاوت سرانه‌ای که شما می‌گوييد ايجاد شود. سيستم را بررسی می‌کنيم، چند تا عامل درگير می‌شود. از جايی که آب تامين می‌شود تا جايی که به مصرف کننده می‌رسد که به آن می‌گويند «بازده»، شما چقدر تلفات داريد. اين تلفات را هم جزو سرانه می‌آورند. اين به اضافه الگوی غلط مصرف ما...
يعنی منظورتان دقيقا از «الگوی غلط مصرف ما» چيست؟
از حمام گرفتن که با توجه به آلودگی [هوای] تهران روزانه بايد حمام داشته باشيد تا شستن خودرو گرفته تا شستن کف حياط... ببينيد ما توی دوران مديريت آب سه دوران داريم.
يک دوران فراوانی آب داريم که شما آنقدر آب داريد که نياز به جيره بندی يعنی نگاه اقتصادی به آب نداريد. دور بعد دوره سازه گرا است يعنی شما می‌آييد وارد فرآيندی می‌شويد که آب را منتقل کنيد يک خورده محدودتر می‌شود و [دوره‌ای که] بايستی آب را به صورت اقتصادی و به هم پيوسته مديريت کنيد.
حالا آيا مقدار کنونی تامين آب قادر است که برای آينده... مسلما نه. اگر شبکه تهران اصلاح بشود شما مسلما با همين مقدار تامين می‌توانيد دوباره تامين آب بشويد. چون ما پرت آب در شبکه تهران داريم. يعنی از هر ۱۰ ليتری که آب می‌آيد ۳۰ تا ۳۵ ليترش هدر می‌رود.
در شرايط بحران کنونی آب، شما مديريت منابع آب را چگونه می‌بينيد؟ چون گزارش‌هايی رسيده مثلا اينکه جاهايی آب با قطعی مواجه شده و يا فشار آب آمده پايين.
دليل بر نوع الگوی مصرفی است که ما داريم. دليل بر اين است که ما تامين آبمان «عرضه محور» است. يعنی چه؟ يعنی ما هنوز توی مديريت آب کشور نگاهمان نگاه مديريت عرضه است. يعنی چه؟ ما هی برويم آب بياوريم. تا کجا آب بياوريم؟ از کجا آب بياوريم؟
خب بايد چه کار کرد در برابر اين مديريت عرضه؟
ما مديريت عرضه را بايد پشت سر بگذاريم، وارد مديريت تقاضا شويم. مديريت تقاضا يعنی چه؟ يعنی شما هر متر مکعب آب با يک فی ارزش افزوده داشته باشی تا اقتصادی شود. يعنی بايستی بازار آزاد آب راه بياندازی تا بتواند آن سيستم‌ها سيستم‌های پويايی شود که به ازای آبی که می‌‌گيرند بهينه ترين مصرف را داشته باشند. مثلا شما آب را لای زمين ول نکنند چون می‌دانند که پولی برايش می‌دهند، بسيار گران قيمت است.
در مورد کشاورزی نگاهمان نگاه بازار آب باشد. آن را تقويت کنيم. بايستی کاری کنيم که ما سهم بخش صنعت را بيشتر کنيم. چه جوری بيشتر کنيم؟
اشتغال را به سمت صنعت ببريم، به جای کشاورزی. می‌دانيم که ما در منطقه خشک هستيم و کشاورزی ما نمی‌تواند به جز مناطق محدود که آن هم به دليل سياست خودکفايی مثلا دشت‌های فارس ما کلا دارد از بين می‌رود. خشک می‌شود. نزديک هشت هزار هکتار باغ پسته در کرمان دارد خشک می‌شود و نظام اجتماعی آنجا دارد از هم می‌پاشد. مردم دارند کوچ میکنند. در خراسان وضعيت بسيار بغرنج است. همه دارند کوچ میکنند.
