جلال طالبانی، رييس جمهور عراق روز سه شنبه در راس هياتی وارد تهران شد. يکی از اهداف سفر آقای طالبانی، جلب نظر موافق مقامات ايران برای ادامه مذاکره با آمريکا اعلام شده است.
يک ماه پيش، سفيران ايران و آمريکا در بغداد، پس از سه دهه، دور يک ميز نشسته و با یکدیگر بر سر اوضاع عراق مذاکره کردند.
روز سه شنبه يکی از مقامات وزارت خارجه ايران گفت «هنوز درباره ادامه اين مذاکرات تصميمی گرفته نشده است. اما اگر قرار بر ادامه مذاکره باشد، در سطح سفير خواهد بود.»
چند هفته بعد از انجام دور اول مذاکرات ایران و آمریکا در بغداد، مقامات عراقی تلاش فراوانی کرده اند که نظر دو طرف را به ادامه اين گفتگوها جلب کنند.
از مهمترين تلاش ها در اين باره می توان به سفر هوشيار زيباری، وزير خارجه عراق به واشينگتن و صحبت با همتای آمريکايی اش و يا سفر دو هفته قبل عبدالعزيز حکيم، رييس مجلس اعلای اسلامی عراق به تهران اشاره کرد.
در تازه ترين تلاش مقامات عراقی نيز، جلال طالبانی، رييس جمهور عراق روز سه شنبه به تهران رفت تا با مقامات جمهوری اسلامی ايران از جمله درباره موضوع مذاکره با آمريکا صحبت کند.
اما مقامات عراقی از اين همه تلاش برای جلب نظر ايران و آمريکا چه نفعی می برند؟
برخی تحلیلگران راتگرز معتقدند که عراق می داند تا زمانی که ايران و آمريکا با يکديگر رابطه ای نداشته باشند، امنيتی در عراق نخواهد بود و عده دیگری نسبت به روند این مذاکرات و به بار نشستن گفت و گوهای ایران با آمریکا، ابراز تردید می کنند.
مصطفی العانی، مدير برنامه مطالعات تروريسم و امنيت در يک مرکز تحقيقاتی واقع در دوبی در باره آینده مذاکرات ایران با آمریکا بر سر مساله عراق به راديو فردا می گويد: «برای ايرانی ها و آمريکايی ها خيلی راحت است که می بينند عراقی ها سازمان دهنده، ميانجی و ميزبان اين مذاکرات هستند. چون ايران و امريکا هيچ رابطه ای با يکديگر ندارند و هر کدام می گويد اين عراق است که از ما می خواهد مذاکره کنيم. اگر چه موضوع بحث ايران و امريکا هم قرار است بر مساله امنيت در عراق متمرکز باشد اما اين مذاکرات، تنها راهی است برای هر دو طرف، که از شرايط پيشين خود خارج شوند.»
اين تحليلگر عراقی مسايل خاورميانه نسبت به موفقيت آميز بودن مذاکرات احتمالی ايران و آمريکا نيز ابراز ترديد می کند:
«فکر نمی کنم اين مذاکرات با هدفی که برای آن تعيين شده، يعنی کمک به عراقی ها برای برقراری امنيت در کشورشان، مفيد باشد. زيرا در سطح خاورميانه اکنون يک حالت عدم پذيرش نسبت به اين مذاکرات وجود دارد. کشورهای عربی منطقه معتقدند اگر فرصت و شانسی برای مذاکره هست بايد آنها هم درگير باشند، نه فقط ايرانی ها و آمريکايی ها. بنابراين فکر نمی کنم اين مذاکرات در صورت ادامه يافتن، دستاورد زيادی داشته باشد.»
محمود عثمان
بالا بودن مطالبات طرفین از یکدیگر
آقای العانی، می گوید عمده ترین دلیل به نتیجه نرسیدن این مذاکرات، بالابودن مطالبات طرفین از یکدیگر است. وی می گوید:« ايرانی ها درخواست های فراوانی از طرف آمريکايی دارند و آمريکايی ها هم فهرست بلندبالايی درخواست از ايران دارند. اين درحاليست که مساله عراق، فقط بخش کوچکی از درخواست های طرفين در اين مذاکرات را در برمی گيرد. اين وضعيت از طرف کشورهای منطقه قابل پذيرش نيست.»
دکتر محمود عثمان، از نمايندگان مجلس ملی عراق نيز در گفتگو با راديوفردا، نظر مثبتی درباره اين مذاکرات احتمالی ندارد.
او می گويد: «شخصا تمايلی برای ادامه اين مذاکرات ميان آمريکا و ايران ندارم چون دولت های ايران و آمريکا هر دو تسلط و نفوذ زيادی در عراق دارند. اگر اين دو دولت توافق کنند هيچ معلوم نيست که اين توافق به نفع عراقی ها باشد. البته همچنين به نفع ما نيست که ايران و آمريکا با يکديگر اختلاف داشته و عليه همديگر باشند. چون تضاد آنها در عراق هم به ضرر عراقی ها خواهد بود. بنا بر اين دولت عراق که برای از سرگيری اين مذاکرات تلاش می کند بايد درباره نتايج آن خيلی محتاط و آگاه باشد. من به نوبه خودم، پشتيبان اين تلاش ها نيستم.»
برخلاف نظر اين نماينده مجلس ملی عراق، بخشی از عراقی ها که اکنون در اين کشور صاحب قدرت اند تلاش زيادی برای تداوم مذاکره ميان ايران و آمريکا می کنند.
ساعاتی پيش از ورود جلال طالبانی به تهران، مهدی مصطفوی، قائم مقام وزارت امور خارجه ايران گفت:«هنوز بررسيهای دور اول مذاکرات تمام نشده» و «در صورتی که جمع بندی نهايی اين باشد که مذاکرات ادامه يابد براساس توافقات قبلی» اين کار ادامه می يابد.
به گفته اين مقام وزارت امورخارجه ايران «فعلا سطح مذاکرات، در حد سفير» خواهد بود.
مصطفی العانی، تحليلگر مسايل خاورميانه در دوبی معتقد است تصميم نگرفتن ايرانی ها برای ادامه مذاکره با امريکا، ربطی به بررسی دور اول گفتگوها ندارد:
«نمی فهمم که ايرانی ها يه چقدر زمان برای بررسی يکساعت مذاکره ای که در دور اول داشته اند نياز دارند؟ الان يک ماه از آن تاريخ می گذرد. در نتيجه فکر نمی کنم اين موضع گيری ها، انعکاس دهنده واقعيات باشد. ايرانی ها در ميان درخواست های زيادی که از آمريکا دارند پيش از هر چيز می خواهند منافع شان در سطوح سياسی و امنيتی عراق تضمين شود.»
مصطفی العانی
اين تحليلگر مسايل خاورميانه، با اشاره به اينکه ايرانی ها برای گرفتن ديگر درخواست هايشان، زمان ديگری را انتخاب می کنند می گويد:« اما بعيد است که آمريکا در موقعيتی باشد که بخواهد چنين امتيازاتی به ايران بدهد. موضوع عراق برای کشورهای منطقه خيلی مهم است چون ديگر يک مساله عراقی نيست بلکه موضوعی منطقه ای است. پس دست آمريکا برای امتياز دهی به ايران بازنيست و حتی اگر آمريکا بتواند امتياز دهد، منطقه با اين کار مخالف است.»
محمود عثمان، نماينده مجلس عراق نيز با اين نظر موافق است و می گويد «کشورهای عربی نسبت به تقارب آمريکا و ايران حساسيت دارند و نگران اند.»
اما افراد و گروه های سياسی يا کشورهايی که در سطح خاورميانه، با مذاکره ايران و آمريکا موافق نيستند چه دلايلی دارند؟ آيا صرفا از ايجاد رابطه ميان ايران وآمريکا و متعاقب آن به خطر افتادن منافع احتمالی خود نگران اند، يا نا اميدانه معتقدند که نه ايران و نه آمريکا ديگر نمی توانند به ايجاد آرامش در عراق کمک کنند؟
دکتر محمود عثمان در بغداد در پاسخ به اين سوال می گويد:«از يک طرف آشکار است که ايران و آمريکا هريک به شکل جداگانه منافعی در عراق دارد و البته منافع اين دو برای خودشان، خيلی مهم تر از منافع عراقی ها خواهد بود.»
آقای محمود عثمان با اشاره به اينکه هم ايران و هم آمريکا به دنبال تضمين منافع خود در عراق هستند خاطر نشان می کند:«پس اگر ايران و آمريکا برای کارهای مهم در منطقه و جهان توافق داشته باشند عراقی ها اهميت شان را از دست داده و دستکم گرفته می شوند. از سوی ديگر برخی معتقدند که امنيت در عراق تنها زمانی برگزار می شود که خود عراقی ها با هم متحد شوند. در غير اين صورت نه ايران، نه آمريکا و نه اتحاد آنها، نمی تواند برای ما امنيت بياورد.»
با اين وجود، بعضی تحليلگران از جمله هوشنگ اميراحمدی، استاد دانشگاه در ايالت نيوجرسی که اميدوار است مذاکره ايران و آمريکا بر سر موضوع عراق ادامه يابد زيرا در پرتو آن، ممکن است منافعی برای ايران موجود باشد. آقای امير احمدی می گويد:«اگر ايران قبول کند که پای ميز مذاکره بيايد،آن وقت بايد در اين مذاکره نه تنها در چارچوب منافع خودش بلکه در چارچوب منافع آمريکا نيز فکر کند. ايران نمی تواند به پای مذاکره بيايد فقط برای آنکه دريچه ای برای مسايل خودش باشد. بلکه بايد بپذيرد که دريچه ای هم برای آمريکا گشوده شود.»
اين استاد دانشگاه، اينطور ارزيابی می کند که طرفين اين مذاکره،نبايد تنها به فکر منافع خود باشند چرا که اين مساله، به ضرر آنها تمام می شود.
وی تاکيد دارد:«واقعيت اين است که آمريکا و ايران اگر فقط از دريچه منافع خودشان به طور تاکتيکی به اين ماجرا نگاه کنند، هر دو ضرر می کنند و من فکر می کنم جمهوری اسلامی بيشتر ضرر می کند. به همين دليل اميدوارم هر دو ديدگاهی استراتژيک و راهبردی به اين مذاکرات داشته باشند و سعی کنند اين دريچه را به يک در تبديل کنند.»
مقامات واشينگتن، جمهوری اسلامی ايران را به مداخله در ناآرامی های عراق متهم می کنند، اتهامی که از سوی تهران بارها رد شده است.
در دی ماه سال گذشته، نيروهای آمريکايی پنج ايرانی را در يکی از دفاتر جمهوری اسلامی در شهر اربيل دستگير کردند. مقامات آمريکايی می گويند که اين عده ز افراد سپاه قدس، شاخه ای از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در عراق فعاليت دارد، بوده و مظنون به ايجاد ناامنی در عراق هستند.
اتهام دستگيرشدگان اربيل اين است که در تجهيز و سازماندهی نيروهای شبه نظامی برای برهم زدن اوضاع امنيتی عراق دست داشته اند اما هنوز مدرکی برای اين اتهام از سوی مقامات آمريکايی ارايه نشده است.
جمهوری اسلامی با محکوم کردن دستگيری اين پنج نفر می گويد که آنها ديپلمات هستند و از مصونيت سياسی برخورداند.
