فرخ نگهدار در تحلیل شرایط سیاسی پس از برجام، معتقد است هنوز نمی‌توان گفت توافق هسته‌ای به عنوان سرمایه حسن روحانی در انتخابات پیش رو به حساب می‌آید یا به ضرر او و دولتش تمام می‌شود. او همچنین معتقد است پس از برجام هنوز تغییری در رابطه دستگاه‌های نظامی-قضایی-امنیتی و شهروندان به وجود نیامده است.
فرخ نگهدار
فرخ نگهدار، فعال و تحلیلگر سیاسی است. او که از دوران پهلوی فعالیت سیاسی خود را آغاز کرده، در پی انقلاب بهمن ۵۷، به عنوان دبیرکل سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) برگزیده شد. آقای نگهدار هم اکنون ساکن شهر لندن است.
آیا شما تغییری در ساز و کار سیاست داخلی و یا آرایش نیروهای سیاسی در ایران پس از برجام میبینید؟
البته تغییر بسیار مهمی در توازن قوا در درون کشور و سیاست داخلی به وجود آمده است. حتی علی‌رغم اینکه برجام تا اینجا به تمام وعده‌هایی که طرفین داده بودند دسترسی پیدا نکرده، و البته باید اضافه کنم شاید ۹۰ درصد از مسائلی که تحقق پیدا نکرده برمی‌گردد به طرف خارجی و ۱۰ در صد هم شاید سؤال‌هایی برای ایران در مسائل مربوط به برجام و برنامه هسته‌ای مطرح باشد... علی‌رغم اینکه چنین تأخیری در تحقق اهداف برجام وجود دارد، با این حال وضعیت مدافعان برجام در فضای سیاسی فعلی با مخالفان آن در دوران قبل از تحقق این قرارداد قابل مقایسه نیست.
اگر بخواهیم نمونه بیاوریم در مجلس نهم شورای اسلامی گروه قابل ملاحظه‌ای بین ۶۰ تا ۱۰۰ نفر از نمایندگان مخالف دولت و مخالف برجام بودند و عده اینها در مجلس دهم کاهش پیدا کرده است. رابطه بین دولت ـ ملت یعنی دستگاه آقای روحانی و مردم در مقایسه با دستگاه‌های قبلی که مخالف برجام بودند و مخالف توافق بودند تفاوت قابل ملاحظه دارد. امروز علی‌رغم تمام این فشارها و ناکامی‌هایی که تا اینجا وجود دارد رابطه مردم با دولت آقای روحانی و دولت آقای احمدی‌نژاد قابل مقایسه نیست. اگر کمی دورتر برویم و به صحنه نگاه کنیم این تفاوت‌ها را می‌بینیم.
یک نکته هم در رابطه با مواضع دستگاه رهبری قبل از برجام و بعد از برجام باید گفت. آیا تفاوتی در اینجا دیده می‌شود یا نه؟ خب آقای خامنه‌ای نسبت به اینکه اهداف مذاکره در عمل پیاده می‌شود یا نه همیشه مأیوس و ناامید بودند. در ماه‌های اخیر به نظرم می‌رسد که مواضع آقای خامنه‌ای دارد در جهت بدبینی بیشتر سیر می‌کند و نگاهی که ایشان به صحنه دارند این است که حالا که غرب و ایالات متحده آمریکا نمی‌خواهد یا نمی‌تواند به آن وعده‌هایی که داده عمل کند ما هم زیاد تعهدی نمی‌توانیم داشته باشیم و یا امیدی داشته باشیم که فضای مناسبات تغییر پیدا کند.
اما در صحنه داخلی، آقای نگهدار درباره این موضع آقای خامنه‌ای چه فکر میکنید؟ به هر حال دولت حسن روحانی بدون موافقت آقای خامنه‌ای روی کار نمی‌آمد. آیا نگاه رهبر جمهوری اسلامی را نسبت به این دولت همچنان حمایتی میبینید یا اینکه انشعابی بین این دو نیروی اصلی به وجود آمده است؟
همیشه اعتقاد من این بوده که تفاوت‌هایی میان نگاه آقای روحانی و نگاه آقای خامنه‌ای نسبت به مسائل موجود در جهان ما و نحوه مواجهه با آنها وجود داشته. همان [تفاوتی] که شاید به نوعی بشود گفت در نگاه آقای رفسنجانی و آقای خامنه‌ای وجود داشته است. اینها سال‌ها هم با هم کار کرده‌اند و هنوز هم دارند ادامه می‌دهند. این که سیر این تفاوت در فضای سیاسی به طرف تقابل یا درگیری یا حذف پیش برود پیش‌بینی نمی‌کنم ولی به نظرم می‌رسد که لحن طرفین برای جلب حمایت حامیان خود قدری روشن‌تر و قدری تیزتر خواهد شد یا شده و این تحول هم اتفاق افتاده است. هیچوقت نمی‌توان انتظار داشت در آینده نزدیک شاهد حذف این مشکلات در سیاست آقای روحانی و آقای خامنه‌ای باشیم.
اگر برجام را به عنوان نقطه ثقل در نظر بگیریم و تاثیرات آن را که بر جامعه ایران گذاشته در نظر بگیریم فکر میکنید که آیا در یک سال پیش رو این می‌تواند به آقای روحانی به عنوان سرمایه‌ای برای انتخابات بعدی کمک کند یا اینکه جهت عکس خواهد داشت و به ضرر آقای روحانی تمام خواهد شد؟
پاسخ به این سؤال به میزان بسیار زیادی بستگی دارد به تحولاتی که در ایالات متحده آمریکا پیش می‌آید. اگر گشایش‌هایی در جهت تحریم‌ها انجام شود، مثلاً قرارداد بوئینگ که الان دارند می‌بندند به نتیجه برسد و دیده شود که بعد از برجام تغییری در زندگی مردم یا مسائل کشور به وجود آمد، من امیدوار هستم که شاهد تقویت مواضع دولت باشیم.
خب عده زیادی هستند که نمی‌خواهند این اتفاقات بیافتد و کارشکنی می‌کنند تا این اتفاق نیافتد تا مواضع دولت تقویت نشود. ما شواهد این نگاه را که مخالف دولت هست در حواشی کشور می‌بینیم که عملیاتی می‌کند و نوعی برخورد می‌کند که مناسبات ایران و جهان رو به سمت اعتماد بیشتر حرکت نکند.
هرچند به نظر من آن قرارداد بوئینگ که بسته می‌شود با آن قراردادهای سرمایه‌گذاری‌هایی که آقای روحانی و تیم ایشان انتظار داشتند که برای ایران گشایشی پیش بیاورد و ایران به یک ثقل اقتصادی در منطقه بدل شود، در آن جهت نیست و خیلی محدودتر است. ولی با این حال یک نشان است که آیا در ایالات متحده آمریکا اراده‌ای برای اینکه دولت را به نقطه‌ای نرساند که در مقابل مخالفان عقب نشینی کند یا در موضع تدافعی سخت قرار گیرد، هست یا نه؟ هنوز برای من مسلم نیست.
سؤال آخرم درباره وضعیت اجتماع و جامعه مدنی در ایران است. در زمان دستیابی به برجام بسیاری این تحلیل را مطرح می‌کردند که برجام ممکن است به بدتر شدن شرایط در وضعیت اجتماعی منجر شود - حداقل برای کوتاه مدت-. با توجه به آن چیزی که از فضای اجتماعی ایران میبینید از آزادی‌های مدنی و وضعیت آن آیا به نظر شما برجام در جهت پیشرفت یا پسرفت این وضعیت تاثیرگذار بوده است؟
یک شاهد معین انتخابات اسفند ۹۴ است و جنب و جوشی که در این زمینه دیدیم. جامعه مدنی ایران، جامعه شهروند ایران قدم به میدان گذاشت و علی‌رغم مشکلات رای خودش را در صندوق‌ها ریخت و این رای هم جهت و صدای معینی داشت در مخالفت با تندروی‌ها و مخالفان برجام. خب این یک تاثیر معینی که وقتی برجام انجام شد و این رابطه معقول‌تر میان ایران و جهان برقرار شد یک واکنش اجتماعی هم دیدیم.
ولی از این نظر که آیا در حد آزادی مطبوعات، در میزان زندانیان سیاسی و یا احکامی که برای آنها می‌برند، احکام غیرمنصفانه که درباره مخالفان صادر می‌شود، تغییری به وجود آمده، از آنجا که در ترکیب دستگاه حاکم بر امنیتی و قضایی ایران تغییری به وجود نیامده ما نشانه‌های جدی برای اینکه در رفتار قضایی و امنیتی نسبت به شهروندان تغییری به وجود آمده باشد نمی‌بینیم و شواهدی هم در این زمینه وجود نداشت. هنوز تناسب قوا، یعنی موافقان برجام در درون حکومت و پایه اجتماعی که اینها دارند هنوز آن چنان قدرت و توان اعمال فشار تا اینجا نداشتند که دستگاه‌های قضایی و نظامی امنیتی هم احساس کنند که برای اینکه شرایط بهتری برای حکومت کردن داشته باشند باید اصلاحاتی انجام دهند. من چنین حسی را در نگاه دستگاه حاکمه و در نگاه آقای خامنه‌ای هم نمی‌بینم که ضرورتی برای تغییر در رابطه شهروندان و دستگاه‌های نظامی امنیتی و قضایی به وجود آمده باشد.
